در طول همين مدت كوتاه اما پادشاه جديد عربستان چنان سياستي را در پيش گرفته كه در داخل و خارج اين كشور تنها باقي مانده است. ديگر حالا همه مي‌دانند كه عربستان اين روزها را نمي‌شود با عربستان زمان عبدالله دهمين پسر عبدالعزيز آل‌سعود مقايسه كرد.
شايد هيچ وقت عربستان سعودي با چنين بحران‌ها و شكست‌هايي در داخل و خارج از كشور به‌صورت همزمان مواجه نبوده است. بزرگ‌ترين صادركننده نفت جهان حالا ركورد كسري بودجه را شكسته و در سياست خارجي هم طي يك سال گذشته همه طرح‌هايش نقش بر آب شده است. ۶3سال است كه حكومت و سلطنت ميان ۴۵ پسر عبدالعزيز بن سعود از ۲۲ همسرش در عربستان مي‌چرخد اما حالا كار به جايي رسيده كه فارين پالسي، نشريه تخصصي سياست خارجي آمريكا به دولت اين كشور هشدار داده كه بايد آماده سقوط آل‌سعود باشد.
- ناآرامي و جنگ قدرت پنهاني در داخل
با اعدام شيخ نمر بدون شك موج جديدي از اعتراض‌هاي شيعيان به‌ويژه در مناطق شرقي عربستان شكل خواهد گرفت. در همه سال‌هاي گذشته مقام‌هاي عربستان سركوب شيعيان اين كشور را در صدر برنامه‌هاي خود داشته‌اند اما اعدام شيخ نمر، رهبر شيعيان اين كشور با وجود همه هشدارهاي بين‌المللي بدون شك مهلك‌ترين اشتباهي بوده كه آل‌سعود مرتكب شده و تاوان سنگيني براي آن پرداخت خواهند كرد.
شايد مقام‌هاي سعودي تصور مي‌كنند كه حتي كار هوشمندانه‌اي در اين برهه زماني انجام داده‌اند و مي‌توانند اوضاع منطقه را با هر نوع توطئه‌اي از جمله شعله‌ور كردن جنگ‌هاي فرقه‌اي تغيير دهند اما دامنه اعتراض‌ها عليه اين كشور در داخل و خارج آنقدر گسترده شده كه شايد رياض حتي تصورش را هم نداشت.
در داخل عربستان حمايت از نظام پادشاهي به پايين‌ترين حد خودش در همه سال‌هاي اخير رسيده است. حتي نقشه‌هاي هميشگي مهندسي گروه‌هاي افراطي و درگيري‌هاي فرقه‌اي دامن خود اين كشور را هم گرفته است. سوء مديريت دولت عربستان در فاجعه منا يا سقوط جرثقيل روي زائران خانه خدا تنها مشتي نمونه خروار از وضعيت يك سال گذشته اين كشور است. دولت عربستان متهم اصلي مرگ بيش از 2هزار و 236زائر بوده است اما هيچ‌گاه حتي حاضر نشد مسئوليت اشتباه‌هاي خود را بپذيرد. علاوه بر اين طي يك سال گذشته عربستان درگير جنگ داخلي پنهاني بر سر قدرت بوده است.
هرچند در ابتدا به‌نظر مي‌رسيد كه فرايند انتقال قدرت پس از مرگ عبدالله به آرامي در اين كشور پيش رفته اما ملك‌سلمان دست به تغييرات گسترده‌اي با بركناري‌هاي شبانه در پست‌هاي مهم زد كه شايد نخستين و كوچك‌ترين قدم در مسير جنگ قدرت به‌حساب مي‌آمد. به تازگي روزنامه گاردين گزارشي درباره يكي از شاهزادگان ارشد آل‌سعود منتشر كرد كه طي 2نامه اعلام كرده كه سلمان بايد از قدرت كنار رود و از جلسه 5نفر از عموهاي خود براي تعيين تكليف وضعيت رياض خبر داد.
سلمان با پشت كردن به سنت‌ها دست به تغييراتي سخت و جنجالي در عربستان زده كه مانند يك جراحي بدون پشتوانه فكري باعث شده تا مريضي در حال خونريزي رها شود. حتي مقام‌هاي آمريكايي كه در زمان مرگ عبدالله انتقال قدرت در اين كشور را به‌عنوان يك موفقيت ارزيابي مي‌كردند پس از مدتي تغييرات سلمان را مانند انداختن بمب در ميان آل‌سعود تلقي كردند.
- بي‌سابقه‌ترين بحران اقتصادي
هفته گذشته بود كه نهادهاي بين‌المللي اقتصادي اعلام كردند كه كسري بودجه دولت عربستان سعودي در سال ۲۰۱۵ به رقم بي‌سابقه ۳۶۷ ميليارد ريال‌سعودي، معادل ۹۸ ميليارد دلار رسيده است. بي‌بي‌سي به نقل از يكي از مشاوران اقتصادي دولت عربستان تأكيد كرده علاوه بر سقوط قيمت نفت، عوامل ديگري مانند پاداش به كاركنان دولت در زمان تفويض قدرت به ملك سلمان و همچنين حملات گسترده نظامي به يمن هم در افزايش هزينه‌ها نقش چشمگيري داشته است. سلمان در زمان به قدرت رسيدنش در يك سال قبل براي جلب حمايت از خودش هداياي هنگفتي را به افراد بسياري در داخل عربستان پرداخت كرد كه حالا اثرات آن مشخص شده است.
اصولا خرج بي‌حساب و كتاب باعث شده تا در عربستان كه لقب بزرگ‌ترين صادركننده نفت جهان را دارد قيمت آب و برق و گاز در اين كشور را بالا برده و از گران شدن 50درصدي بنزين خبر دهد. درآمدهاي دولت عربستان، كه عمدتا درآمدهاي نفتي است، در سال گذشته ميلادي به ۶۰۸ ميليارد ريال رسيد، درحالي‌كه درآمد پيش‌بيني شده ۷۱۵ ميليارد ريال‌سعودي بود. با اين كسري بودجه بي‌سابقه بدون شك دولت عربستان مجبور است سياست‌هاي رياضت اقتصادي بيشتري را در پيش بگيرد.
- زنجيره شكست‌هاي سياست خارجي
در يك سالي كه سلمان بن عبدالعزيز قدرت را در عربستان بر عهده گرفته تقريبا در هيچ زمينه سياست خارجي خود نتوانسته موفقيتي داشته باشد. در زمان مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5 عربستان تلاش گسترده‌اي داشت كه مانع از اين توافق شود اما در نهايت با شكست مواجه شد. در مناطق ديگر هم رياض شكست‌هاي مشابهي را تجربه كرده است. به تازگي سرويس اطلاعاتي آلمان در گزارشي سياست خارجي عربستان سعودي را عاملي براي بي‌ثباتي در خاورميانه ارزيابي كرده و نسبت به سياست خارجي اين كشور هشدار داد.
عربستان حدود 10ماه است كه حملات هوايي عليه يمن را شروع كرده است اما با وجود استفاده گسترده از پيشرفته‌ترين تجهيزات نظامي نتوانسته است به هيچ پيشرفتي برسد. سعودي‌ها اعتقاد دارند كه با اين كار دست به نجات آنچه «امپراتوري سني» مي‌نامند زده‌اند. كاتري شيكدام، كارشناس مسائل خاورميانه در يادداشتي كه به‌تازگي منتشر كرده اعتقاد دارد كه اين حمله بيشتر از آنچه نشان از قدرت باشد مشخص مي‌كند كه سعودي‌ها اين بار دست به اقدام نظامي تمام عيار زده‌اند تا خودشان را از يك بحران نجات دهند.
استفان لندمن از كارشناسان باسابقه مسائل عربستان مي‌گويد: عربستان به اين جنگ و اقدام نظامي نياز حياتي داشت تا از خطري كه بنيادش را تهديد مي‌كرد فرار كند. به تازگي سازمان ملل در گزارشي اعلام كرد كه حملات عربستان عامل اصلي كشتار غيرنظاميان در يمن به‌حساب مي‌آيد.
درباره عراق هم پرونده قطوري درباره مداخله عربستان وجود داشته است. عربستان تلاش گسترده‌اي داشت تا پس از نوري مالكي مانع از تشكيل دولت شيعي در اين كشور شود و همچنين گزارش‌هاي متعددي از نقش اين كشور در حملات تروريستي عراق وجود داشت. در نهايت اما عربستان در يك بن بست سياسي قرار گرفت و مجبور شد به قدرت رسيدن حيدرالعبادي را به‌عنوان نخست‌وزير بپذيرد و حتي در شهريورماه امسال بعد از 25سال تعليق روابط، سفير جديد خود را در اين كشور تعيين كند. هنوز هم اما گزارش‌هايي وجود دارد كه عربستان در حال ادامه تلاش‌هاي خود براي ضربه به دولت العبادي است.
در سوريه هم عربستان با وجود نقشه‌هاي طولاني به هيچ پيشرفتي نرسيده است. سال‌هاست كه عربستان در كنار قطر و تركيه در تلاش براي تغيير رژيم در سوريه است اما با همه اقدام‌هاي صورت گرفته و حمايت كامل از گروه تروريستي داعش به نتيجه‌اي در اين رابطه نرسيده است. در مقابل ايران با نقش ديپلماسي خود توانسته به وزنه‌اي تعيين‌كننده در اين رابطه تبديل شود و با برگزاري نشست‌هاي مهم ازجمله در وين سرانجام در‌ماه گذشته ميلادي براي نخستين بار از زمان آغاز ناآرامي‌هاي سوريه شوراي امنيت سازمان ملل موفق به تصويب قطعنامه‌اي درباره سوريه شد.
- سركوب خونين تظاهرات شيعيان عربستان
يورش نظاميان سعودي به تظاهرات مردمي در شهر عواميه عربستان كشته شدن يك نفر و زخمي شدن چندين نفر ديگر را به‌دنبال داشته است. شامگاه يكشنبه جمعي از مردم شهر عواميه در شرق عربستان در اعتراض به شهادت شيخ نمر به‌دست آل‌سعود به خيابان‌ها آمدند كه اين تظاهرات اعتراضي از سوي نظاميان آل‌سعود سركوب شد. بنا به گفته منابع محلي در تيراندازي بدون هدف يك گشتي زره پوش نيروهاي عربستاني به سوي مردم يك شهروند عربستاني كشته و چند تن ديگر ازجمله يك كودك 8ساله زخمي شدند.
نظر شما