درحالی که به گفته برخی متخصصان، تزریق این واکسن تنها برای گروه‌های خاصی ضرورت دارد، برخی از پزشکان تزریق آن را برای اکثر بیمارانشان توصیه می‌کنند.
دکتر عبدالرضا استقامتی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در گفت‌وگو با همشهری، ضمن بیان این‌که واکسنی که در میان مردم به واکسن سرماخوردگی مشهور است، در حقیقت واکسن آنفلوانزاست، می‌گوید: این واکسن به‌دلیل محدودیت تولید باید با نظر پزشکان تجویز شود و نباید همه افراد برای پیشگیری از سرماخوردگی از این واکسن استفاده کنند.
وی گروه‌های خاصی را نیازمند استفاده از این واکسن دانسته و می‌گوید: افراد بالای ۶۵ سال، نوزادان 6 تا ۲۳ماهه و افرادی که به بیماری های زمینه‌ای نظیر آسم، قند خون، نارسایی کلیوی، بیماری های قلبی و اختلالات هموگلوبینی مبتلا هستند، در اولویت استفاده از این واکسن قرار دارند.
واردات کم یا زیاد؟
سال گذشته، پس از آن‌که با هماهنگی وزارت بهداشت، برخی شرکت‌ها مقدار قابل توجهی از این واکسن را وارد کشور کردند، واکنش مخالفان گسترش تجویز واکسن در رسانه‌ها و به‌دنبال آن، مخالفت وزارت بهداشت با توزیع آن در همه داروخانه‌ها، باعث شد حتی در انتهای زمستان، مقدار قابل توجهی از این واکسن روی دست واردکنندگان مانده‌باشد.
این درحالی است که تزریق واکسن آنفلوانزا در اوایل فصل پاییز می‌تواند اثربخشی لازم را داشته باشد و اصولا برای سال بعد باید از نوع جدید آن استفاده کرد.
با این اوصاف، این سؤال پیش می‌آید که وزارت بهداشت با چه محاسباتی به شرکت‌های واردکننده برای واردات واکسن آنفلوانزا مجوز می‌دهد.
دکتر استقامتی در پاسخ به این سؤال همشهری می‌گوید: ما بر اساس آمار درخواست بیمارستان‌های دولتی و به تعداد بیماران و شاغلان بخش‌های عفونی، بخش‌های ویژه و‌ای سی یو و همچنین آزمایشگاه‌ها اعلام نیاز می‌کنیم و البته این روند شامل بخش‌های خصوصی نمی‌شود.
این‌در حالی است که دکتر رضائی، مدیر اطلاع‌رسانی معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت، با بیان این‌که این واکسن نه یارانه‌ای است و نه تحت پوشش بیمه هاست و وزارتخانه فقط نظارت کیفی بر این واکسن‌ها را بر عهده دارد، می‌گوید: آماری از سوی معاونت سلامت وزارتخانه به ما اعلام و بعد این آمار به شرکت‌های واردکننده دارویی که از این وزارتخانه مجوز رسمی دارند اعلام می‌شود.
درحالی‌که دکتر رضائی ادعا می‌کند با پایشی که از بازار دارویی داخل انجام می‌شود واکسن خریداری و در داروخانه‌های سطح کشور توزیع می‌شود، دکتر استقامتی از این آمار اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.
همچنان‌که مدیر اطلاع رسانی معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت آماری از میزان واردات این واکسن در سال‌جاری نیز ارائه نمی‌کند.
رعایت بهداشت، بهتر از واکسن
به گفته رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، برای پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزا، رعایت نکات بهداشتی مؤثرتر از تزریق واکسن است. دکتر استقامتی می‌گوید: از آنجا که این واکسن هر ساله تغییر شکل یافته و فرمول آن عوض می‌شود، هر ساله نیازمند وارد کردن واکسن‌های جدید هستیم؛ ولی رعایت نکات بهداشتی همیشه مؤثر است.
به گفته وی، واکسن آنفلوانزا باید مطابق شرایط خاص تجویز شود و برای گروه‌های در معرض خطر که ابتلا به آنفلوانزا در آنان با عواقب سنگین‌تر بیماری همراه است، برای کودکان مستعد آلرژی، آسم، بیماری‌های قلبی، مرض قند، کودکان مبتلا به عفونت‌های مکرر و کسانی که داروهای مضعف مصرف می‌کنند، یا کودکانی که مجبورند آسپرین طولانی مدت استفاده کنند، تجویز می‌شود.
مورد دیگر تزریق این واکسن برای گروه‌های در معرض تماس با بیماران عفونی است که به علت مشاغل خاص بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند.
زمان تأثیر واکسن
به گفته دکتر رضایی، واکسن آنفلوانزا به صورت یک دوز مایع 5/0میلی لیتری به داخل عضله دلتوئید یا دالی شکل که در خارج بازو قرار دارد تزریق می‌شود.
دکتر رضائی، بهترین زمان واکسیناسیون را ماه‌های مهر و آبان ذکر می‌کند و می‌گوید: نکته مهم این است که واکسن باید هر ساله تزریق شود و تزریق یک یا چندبار واکسن برای تمام عمر کفایت نمی‌کند.
وی تأکید می‌کند تزریق این واکسن حتما باید با توصیه پزشک انجام شود، چون ممکن است یک فرد در یک سال نیاز به تزریق داشته باشد یا در یک طیفی از یک ریسک قرار داشته باشد و هرسال نیازمند تزریق نباشد.
به گفته مدیر اطلاع رسانی معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت، اگرچه واکسن آنفلوانزا عوارض زیادی ندارد و بیشتر این عوارض خفیف هستند، مانند درد در محل تزریق، درد عضلانی کل بدن، تب و احساس ناخوشی، اما به ندرت واکنش‌های شدید حساسیتی نیز ممکن است رخ دهد و مخصوصا تجویز واکسن برای این افراد ممنوع است: افرادی که به تخم مرغ حساسیت دارند؛ افرادی با سابقه حساسیت به واکسن؛ کسانی که اخیراً یک بیماری تب دار داشته‌اند (هر چند می‌توان از مواردی مثل سرماخوردگی یا بیماری‌های خفیف چشم پوشی کرد) و کسانی که در واکسیناسیون قبلی خود در کمتر از ۶هفته دچار یک بیماری عصبی مانند سندرم گیلن‌باره شده باشند.
تأثیر واکسن 100درصد نیست
درحالی‌که در چند سال اخیر، تجویز واکسن آنفلوانزا برای برخی پزشکان تبدیل به مد شده است، کارشناسان می‌گویند اثربخشی واکسیناسیون به کارایی واکسن علیه ویروس‌ها و دقت در تهیه آن، سن و وضعیت سلامت افراد دریافت‌کننده واکسن بستگی دارد و مثلا در افراد سالم زیر ۶۵ سال، واکسن ۷۰ تا ۹۰ درصد جلوی ابتلا به سرماخوردگی را می‌گیرد.
أثیر این واکسن در کودکان زیر ۱۵ سال نیز حدود ۷5 تا ۹0 درصد است، ولی در افراد بالای ۶۵ سال میزان کارایی واکسن در مقابل بیماری کاهش می‌یابد.
با این‌حال، در این افراد، هدف از تجویز واکسن، تخفیف شدت، دوره زمانی و عوارض بیماری است، چراکه با استفاده از این واکسن، حدود 50تا60 درصد از بستری شدن‌های ناشی از سرماخوردگی یا سینه پهلو و ۸۰ درصد از مرگ و میر ناشی از آنفلوانزا در افراد بالای ۶۵ سال کاسته شده است.
با همه این اوصاف، به‌نظر می‌رسد بعد از گذشت چند سال از ورود این واکسن به کشور، هنوز پروتکل خاصی برای تجویز آن تدوین نشده و درواقع تزریق آن در کشور ما به‌صورت سلیقه‌ای و بیشتر، برحسب وضعیت تحصیلی و اقتصادی بالای افراد صورت می‌گیرد.
به این ترتیب، جمعیت بسیار زیادی از نیازمندانِ واکسن از نیاز خود بی‌خبر و در دریافت واکسن ناکام می‌مانند، در حالی‌که برای بسیاری از مردم، این واکسن بدون هیچ ضرورتی تجویز می‌شود.
