به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، علیرضا حسن‌زاده رییس پژوهشکده مردم‌شناسی با اشاره به اینکه پژوهشکده مردم‌شناسی به دو دسته از آیین‌های تقویمی و قمری همواره توجه داشته است، گفت: اهمیت رمضان از منظر مردم‌شناسی بسیار برجسته است.
به گفته وی، منابع متکثر فرهنگ ایرانیان را تشکیل می‌دهند که آیین‌های دینی نظیر رمضان یکی از آنها است.
حسن‌زاده افزود: رمضان بیداری حسی و روحانی را به طور همزمان به وجود می‌آورد به نحوی که بدن تبدیل به محفل خودآگاهی شده و کنش‌های آن آیینی می‌شوند به طور مثال، دهان از طریق خوردن و آشامیدن در هنگام افطار و سحر، گوش در هنگام شنیدن اذان و ... همگی در این زمان کنش‌های خودآگاهانه نشان می‌دهند.
او با بیان اینکه تمامی اینها از منظری اتفاق می‌افتد که زیبایی‌شناسی مردمی نام دارد و باید در کنش‌های آِیینی مورد بحث قرار گیرد اظهار داشت: از سوی دیگر هویت بسیار متأثر از آیین‌هایی همچون رمضان، نوروز و ... است.
حسن‌زاده اظهار داشت: به عنوان مثال اذان موذن‌زاده اردبیلی که در آثار ناملموس به ثبت ملی رسیده است برای تمام ایرانیان خاطره برانگیز است که متأسفانه چند سالی است تنها از شبکه نسیم صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شود در حالیکه باید پخش آن به عنوان یک خاطره قومی برای مسلمانان ایران تداوم یابد.
- رمضان زمانی برای دست‌یابی به صلح درونی
حمیدرضا تنکابنی رییس مرکز اسناد فرهنگی آسیا نیز در این نشست، گفت: برای ایجاد یک پارادایم صلح و دوستی در جهان نیازمند دست‌یابی به صلح بیرونی هستیم که آن هم مستلزم ایجاد یک صلح و آرامش درونی در انسانها است.
او رمضان را بهترین زمان برای ایجاد این صلح و آرامش درونی دانست زیرا که در این ماه پر برکت انسان بیشتر با خدای خویش خلوت می‌کند و می‌تواند بیشتر در رفتار خویش تأمل داشته باشد از این رو رمضان موقعیت مناسبی برای ایجاد صلح درونی است.
- آثار جهانی رمضان
دیگر سخنران این نشست ثریا مکنون استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به مفهوم توسعه اخلاقی در رمضان و همبستگی جهان گفت: به ماه رمضان می‌توان از دو منظر قراردادی و تفضیلی نگریست.
او با اشاره به اینکه بهره‌مندی از آثار رمضان در جامعه به سه بخش تقسیم می‌شود، افزود: تک تک افراد، گروه‌ها و سطح جهانی از آثار رمضان بهره‌مند می‌شوند.
وی تصریح کرد: اگر به رمضان عمیق بنگریم متوجه می‌شویم که علاوه بر آثار فردی و گروهی آثار جهانی نیز دارد که باید شناسانده شوند زیرا که همین اعمال فردی می‌تواند در شکل جهانی به توسعه اسلام منجر شود.
- ماه رمضان اخلاق اجتماعی را مستحکم کرده است
سید احمد محیط طباطبایی مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری دیگر سخنران این نشست با اشاره به ابعاد مردم‌شناختی رمضان، یکی از مهمترین عواملی که زنجیره‌های جامعه را به هم متصل و موجبات توسعه آن را فراهم می‌کند یا ویرانی آن را سبب می‌شود اخلاقیات دانست.
او گفت: برخلاف گمان برخی اخلاق تنها امری دینی نیست بلکه یکی از دستاوردهای مذهبی، آن چیزی است که ما را به سمت اخلاق اجتماعی سوق می‌دهد.
طباطبایی با بیان اینکه تمامی مواردی که باعث می‌شود ساختار اخلاقی جامعه پایدار بماند سرمایه آن جامعه است، اظهار داشت: جامعه ایران با سابقه هزاران سال تمدن همواره در پذیرفتن ارزش‌ها و تبدیل آن به پایه‌های اخلاق اجتماعی موفق بوده که این به هویت ایرانی آن بر می‌گردد.
وی با اشاره به اینکه یک ایرانی آِیین‌های ماه رمضان را به شکلی که در فرهنگ تاریخی منطقه زیست‌اش شناخته برگزار می‌کند و از آن بهره‌مند می‌شود، افزود: قطعا روزه در ماه رمضان وسیله‌ای برای نزدیکی تمامی مردم ایران و در نتیجه ایجاد یک وفاق ملی است.
او دین اسلام را دینی جمعی دانست که عید قربان و عيد فطر بزرگترین اعیاد آن است و گفت: ایرانیان در طول تاریخ با هر دینی که داشته‌اند برای بخش معنوی و درونی هر باوری ارزش قائل بوده‌اند و این بخش از دین است که می‌تواند اشتراکات موجود در باورهای مختلف را باور کرده و نزدیکی آدم‌ها را میسر شود.
وی این همزیستی ادیان در ایران را امری بدیهی دانست که در کشورهای دیگر امکان‌پذیر نیست.
محیط طباطبایی با اشاره به اینکه هر پدیده تاریخی دینی در ایران به دو صورت حقیقت دینی و نگاه ایرانی نگریسته می‌شود، گفت: در نگاه ایرانیان ماه رمضان چیزی جدای از حضرت علی (ع) نیست.
او با بیان اینکه ملت ایران علی را مکمل ایجاد حکومت عدل می‌دانند تصریح کرد: ماه رمضان با تأثیری که در تمدن ایرانی گذاشته و ارزش‌های معنوی که در پیوند اقوام مختلف ایرانی ایجاد کرده باعث مستحکم شدن اخلاق اجتماعی شده است.
- ایرانی فردیت‌گریز و اهل محبت
حجت‌الاسلام و المسلمین داوود مهدوی‌زادگان استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دیگر سخنران این نشست با اشاره به موضوع فردیت‌گریزی و مهرورزی در فرهنگ رمضان، روح فرهنگ ایرانی را روحی فردیت‌گریز، اهل محبت و مودت دانست.
او افزود: ایرانی از فردیت به عنوان یک اصل اساسی که دنیای مدرن بر اساس آن شکل گرفته است بی‌زار است زیرا که اهل محبت با دیگران است.
- رمضان بهار اتحاد و دوستی میان مسلمانان
دیگر سخنران این نشست کامیار صداقت ثمر حسینی عضو هیأت علمی پزوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بود که رمضان را نماد نزدیکی دلها و همدلی ملت‌های مسلمان خواند و گفت: برای درک جایگاه رمضان در وحدت اسلامی باید به رابطه اسلام با مذهب توجه کرد.
وی با اشاره به اینکه هر چه دامنه اسلام بیشتر شود مجال برای تکفیر و در نتیجه تروریسم حاصله از آن کمتر می‌شود، اظهار داشت: بر خلاف وهابیان افراطی که اسلام را مختص به عقیده خود می‌دانند و مسلمانان را تکفیر می‌کنند و نمونه‌های و موارد بسیاری از نتایج این نگاه تکفیری در سوریه و عراق و سایر جهان اسلام قابل مشاهده است.
او افزود: به بیان آیت الله سید هبه‌الدین حسینی شهرستانی ماه مبارک رمضان کانون وقایع مهم هویت‌ساز و تمدن‌ساز در تاریخ اسلام است مانند نزول قرآن، غزوه بدر و لیله‌القدر که میراث مهم تاریخی و فرهنگی و عقیدتی همه مسلمانان جهان است.
وی تصریح کرد: به بیان معظم‌له رمضان بهار اتحاد و دوستی میان مسلمانان و نزدیکی دلهاست چرا که موسم اجتماعی است که در آن هم اصلاح نفس و هم اصلاح جسم و هم اصلاح جامعه مدنظر است.
- کاهش جرایم در ماه رمضان
غلامحسین بیابانی رییس مرکز تحقیقات کاربردی پلیس آگاهی ناجا دیگر سخنران این نشست با اشاره به رابطه رمضان و کاهش خشونت گفت: رفتارهای خشن طیف وسیعی از کنش‌ها و واکنش‌ها را شامل می‌شود که از خشونت کلامی شروع و به فجیع‌ترین نوع آن قتل می‌انجامد.
وی با اشاره به اینکه خشونت را می‌توان به انواع بدنی، روانی، اقتصادی و اجتماعی تقسیم‌بندی کرد، افزود: علاوه بر اقلیم که بر رفتار فرد تأثیر می‌گذارد خشونت عمدتا اجتماعی است.
او با اشاره به کاهش ارتکاب به جرم در ماه مبارک رمضان، خشونت در ایران را معضلی دانست که هنوز به بحران نرسیده است و باید مسئولان به فکر کاهش آن باشند.
شاهپور قجقی‌نژاد عضو هیأت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی دیگر سخنران این نشست بود که به بیان گوشه‌ای از آداب و رسوم تطهیر ماه مبارک رمضان در فرهنگ مردم ترکمن پرداخت و گفت: بخش اعظمی از آداب تطهیر در فرهنگ مردم ترکمن ارتباط تنگاتنگی با مفهوم تابو دارد به عبارت دیگر حدود موازین شرعی در این ایام در بین ترکمن‌ها افزیش می‌یابد.
او غبارروبی مساجد، رفع اختلافات شخصی، پخت آش رشته، نان محلی و ... را از آداب ترکمن‌های یموت در ماه مبارک رمضان اعلام کرد.
دیگر سخنران این نشست مینو سلیمی کارشناس پژوهشکده مردم‌شناسی بود که به بیان گوشه‌ای از حال و هوای رمضان در جبهه‌های جنگ پرداخت و گفت: به گفته رزمندگان ماه رمضان در جبهه‌ها برای آنها بهترین خاطرات عمرشان را آفریده است.
او پیروزی بر دشمن، به شهادت رسیدن، سلامتی، توفیق در عملیات و ... را از نیات رزمندگان روزه‌دار عنوان کرد و گفت: تعداد زیادی از رزمندان در جبهه های جنگ با زبان روزه به شهادت رسیده‌اند.
شرکت‌کنندگان در این نشست در پایان از موزه صلح تهران بازدید کردند.
نظر شما