جمعیت حدود 80 میلیونی، کشوری با وسعت زیاد، دانشگاه‌های بسیار قوی، منابع معدنی، هوش و شعور ایرانی، موقعیت ژئوپلیتیک کشور، تنوع آب و هوايی در طول سال و مواردی بسیار زیاد از این دست است.
به همين دليل، نیاز به انواع فناوری چه در حوزه انجام طراحی‌های پایه، فناوری تولید تجهیزات و دستگاه‌ها و دانش تولید مواد اولیه مختلف و هم چنین دانش ارائه خدمات متناسب ایجاد شده و خوشبختانه توان کسب این فناوری‌ها هم در کشور وجود داشته و یا به روش‌های معقول می‌توان آنرا از خارجی‌ها کسب كرد.باید از این مزیت‌ها به روش درست در توسعه فناوری، توسعه اقتصاد دانش بنیان و ایجاد امنیت و راه برای کشور مردم بهره جست.
از طرف دیگر در کشور ما، تولید فناوری و تجاری سازی آن با مشکلات بسیار زیادی مواجه است، بزرگترین مشکل، سایه انداختن تفکر منبع بنیان بر تفکر دانش بنیان است. این تفکر که بخشی از آن حاصل انتخاب صرفاً سیاسی مدیران اجرائی و عدم خودباوری آنها به توان ملی است، معتقد است که بهترین دانش و فناوری قابل خریدن است و ضرورتی برای اینکه خودمان وقت صرف کسب دانش و فناوری کنیم وجود ندارد.
مشکل دیگر توسعه فناوری در کشور مجموعه عواملی مثل کمبود منابع مالی، جنگ، تحریم، تغییر متعدد مدیران، عدم تناسب تعداد پروژه‌ها با توان مالی کشور و عواملی از این دست است که اجرای پروژه‌های ما را به قدری با تاخیر و اشکال رو به رو می‌كند که همه هدف این می‌شود که به هر قیمت، سریع‌تر پروژه شروع و تمام شود و لذا مسئولین حتی حاضر به فکر در مورد بحث پذیرش ریسک معقول استفاده از توان داخل و یا انتقال فناوری در پروره‌ها نیستند.
مشکل دیگر توسعه فناوری در کشور ما عدم تفکر درست مراجع به فناوری و الزامات درست توسعه آن در میان بسیاری از مسئولین ارشد نظام در همه دوره‌ها بوده است و همین موضوع هم سبب می‌شود تصمیمات درست مراجع به اصلاح ساختارها جهت توسعه فناوری و تجاری سازی آن در کشور گرفته نشود.
عدم توجه به ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع ملی جهت تایید کیفیت و یا عدم کیفیت فناوری‌های تولیدی در داخل و هم چنین عدم وجود سازمانی مستقل و قدرتمند برای تجاری سازی فناوری و دفاع ازکاربرد آن و به قول معروف ایجاد تقاضا برای آن است.
مشکل بزرگ دیگر توسعه فناوری در کشور ما عدم کارکرد درست نظام ملی نوآوری در کشور است. این نظام سیاستگذاری تولید علم، تبدیل آن به فناوری و تولید ثروت و قدرت از آنرا به عهده دارد. اجزاء این نظام یا ارتباط مناسبی با هم ندارند، شرح وظایفشان درست تعیین نشده و یا دارای موازی کاری شدید هستند. کل نظام نیز متولی خاصی برای نظارت بر عملکرد آن وحل مشکلاتش ندارد. روشن نبودن وظیفه وزارت صنایع در حمایت از مصرف تولیدات ملی، عدم توجه به اقتصاد مقیاس در صدور مجوزهای ایجاد صنایع مختلف و موازی کاری شدید معاونت علم و فناوری و وزارت علوم از جمله این موارد است.
مشکل دیگر توسعه فناوری در کشور ما عدم تعیین صنایع پیشران و یا تعیین اولویت‌های توسعه صنعتی و توسعه فناورانه کشور است . منابع محدود پژوهشی کشور صرف شروع ده ها و صدها پروژه می‌شود که به علت محدودیت منابع، تغییر مدیران و تغییر استراتژی‌ها یا انجام آنها بسیار طولانی می‌شود و یا اصلاً‌به اتمام نمی‌رسند. در خود جهاددانشگاهی پروژه‌های متعددی دچار این مشکل هستند. منابع محدود مالی ما باید صرف توسعه فناوری براساس اولویت‌های ملی و به ثمررسیدن آنها و تولید ثروت از آنها شود.متاسفانه شروع دهها پروژه تحقیقاتی و غیرتحقیقاتی در کشور ما یک بیماری فراگیر شده و نتیجه عدم استفاده درست از همین منابع محدود است.
بهترین پیشنهاد و توصیه بسیار جدی انجام عارضه یابی نظام ملی نوآوری در کشور است. به نظر می‌رسد سران محترم سه قوه در یکی از جلسات خود هیأتی از افراد متعهد، متخصص و وارد به موضوع را مأمور به انجام این عارضه یابی کنند. اگر این عارضه یابی به درستی توسط افراد مطلع و به ویژه خودباور به معنای واقعی آن صورت نگیرد تحقق اقتصاد دانش بنیان و هم چنین اقتصاد‌مقاومتی سرابی بیش نخواهد بود.
خوشبختانه علیرغم همه مشکلات زیرساخت‌های مناسب در کشور جهت سرعت بخشیدن به توسعه فناوری و عینی شدن اقتصاد دانش بنیان وجود دارد. فقط نیاز به اراده‌ای جهت همراستا کردن همه بردارها در ارکان نظام برای تحقق این مهم را داریم و امید که بدست دولت تدبیر و امید، این تدبیر انجام پذیرد.
*رييس جهاد دانشگاهي
نظر شما