صرف گرسنگی و تشنگی در ماه رمضان کمالی برای انسان نیست

به گزارش فارس، آیت‌الله سیدمحمد ضیاءآبادی از اساتید برجسته اخلاق در شهر تهران است. در ادامه پای سخنان این مفسر قرآن کریم می‌نشینیم:

• بهره‌های متفاوت روزه‌داران از ماه مبارک رمضان

نکته‌ای که قابل تأمل است اینکه با منقضی شدن ماه مبارک رمضان و برچیده شدن سفره بسیار گسترده‌اش که از بندگان خدا عارفانه و عالمانه به مهمانسرای خدا وارد شدند آن گونه که هم جلالت صاحبخانه را خوب شناختند و هم به عظمت و سفره و ارزش انواع اطعام‌های روحانی که در آن بود، پی بردند و هم با هوشیاری تمام از آن سفره بهره‌برداری لازم نموده با دست پر از مهمانسرای الهی بیرون آمدند و چه سعادت بزرگی نصیبشان گشته است! و گروهی هم جاهلانه و غافلانه وارد و خارج شدند نه صاحبخانه را شناختند و نه به ارزش سفره پی بردند و نه از طعام‌های معنوی آن برخوردار گشتند.

حال ما نمی‌دانیم از کام یک از این دو گروه بوده‌ایم؛ ولی اجمالاً می‌دانیم که منظور اصلی از روزه ماه مبارک رمضان، تنها امساک و خودداری از «مفطرات» یعنی خوردن و آشامیدن و سر زیر آب بردن و اشباه این امور نبوده است، اینها مربوط به صورت ظاهر روزه است، روزه، صورت باطنی هم دارد و به قول آن شاعر عارف:

این دهان بستی دهانی باز شد/ کو خورنده لقمه‌های راز شد

یعنی د هان انسان تنها این نیست که در صورت جسمانی خود دارد وارد معده می‌سازد،‌ بلکه انسان دهان دیگری هم در بُعد روحانی خود دارد و آن هم گاهی باز و گ اهی بسته می‌شود و لقمه‌های راز و اسرارآمیز معنوی را در خود جا داده وارد مخزن جانش می‌سازد و حیات ابدی خود را تأمین می‌کند.

اساساً به این حقیقت باید توجه داشت که انسان ظاهری دارد و باطنی؛ ظاهرش همین بدن است که یک سر و دو گوش دارد و با دو پا روی زمین راه می‌رود و نفس می‌کشد و می‌خورد و می‌خوابد.

این ناحیه ظاهر اوست که دیگر حیوانات نیز این را دارند، اما باطنش روح و جان انسان است که مرکز ادراکات اوست و در آن ناحیه است که فکر می‌کند و می‌فهمد، درک حقایق عالم می‌نماید و ایمان و اعتقاد به مبدأ و معاد جهان هستی پیدا می‌کند.

حال اشتباه بزرگ اکثر مردم این است که حقیقت انسان را منحصر در همین بدن می‌پندارند و از این جهت تمام همّ خود را صرف تأمین سلامت بدن و شناختن بیماری‌های بدن و راه درمان آنها می‌نمایند و اصلاً توجهی به روح و جان که حقیقت انسان است ندارند و قهراً نه به فکر حفظ سلامت روح می‌افتند و نه در پی شناختن بیماری‌ها و راه درمان آنها بر می‌آیند، در نتیجه طبیعی است که از خدای آفریدگار هستی و احکام و اسرار احکام او بی‌خبر می‌مانند.

ولی وقتی انسان اندکی درباره خود اندیشید و فهمید که ظاهر و باطن دارد و ظاهرش این بدن و باطنش روح است، طبعاً پی می‌برد این عالم کبیر هم که من جزئی از آن هستم، ظاهر و باطن دارد. ظاهرش همین زمین و آسمان است و کوه و دریا و بیابان و کرات و منظومه‌های شمسی و عالم کهکشان و باطنش ذات اقدس‌الله (عز و علا) است که روح و جان عالم هستی است.

باید روح و جان انسان با روح و جان عالم مرتبط شود تا انسان به معنای واقعی تحقق یابد،‌در این صورت است که در مقام آگاه گشتن از احکام آسمانی خدا و پی بردن به اسرار آن احکام برمی‌آید و می‌فهمد معنای نماز و روزه و حج چیست و چه آثاری از آنها باید در روح انسان پدید آید تا بیماری‌های هلاک‌انگیز آن درمان شود.

• بی‌اعتنا به حقیقت عبادت

ولی متأسفانه ما که به زعم خود مسلمانیم و آگاه از احکام دین خدا، قسمت عمده همّ خود را روی اصلاح ظاهر احکام می‌گذاریم و اکثراً توجهی به باطن آنها که مربوط به باطن وجود خودمان یعنی روح و جان است نمی‌کنیم.

ما نماز می‌خوانیم و در اصلاح ظاهر آن از تجوید قرائت و رعایت آداب رکوع و سجود و ... دقت داریم، ولی به باطن آن که حضور قلب و خود را در محضر خدا دیدن و بر اثر تکرار شبانه‌روزی آن، نیروی نهی از فحشا و منکر که به حکم قرآن خاصیت نماز است، در روح خود ایجاد کردن و قهراً از هر گفتار و رفتار زشت و خوی ناپسند در نزد خدا دوری نمی‌جوییم و در واقع، صورت ظاهری از نماز عاری از باطن جسم و پیکری از نماز خالی از روح انجام می‌دهیم.

همچنین روزه می‌گیریم و در حفظ ظاهر آن که امساک و خودداری از خوردن و آشامیدن و سر زیر آب بردن و کارهایی که سبب بطلان روزه می‌شود، دقیق و مراقب هستیم، اما راجع به باطن آن که امساک قلب از توجه به غیر خدا و پرهیز دادن روح از تمایل به اهواء نفسانی است اعتنا و مراقبتی نداریم.

حال آنکه امساک از غذا و خالی نگه داشتن معده، ظاهر روزه است و باطن آن خالی کردن دل از غیر خداست. چند ساعتی در روز معده را خالی نگه داشتن و آنگاه شب با چند برابر آن معده را پر کردن که کار مهمی نیست تا روزه و عبادت خدا حساب شود.

اساساً صرف گرسنه و تشنه ماندن، شرف و کمالی برای انسان نیست، آدم گرسنه باید غذا بخورد و آدم تشنه باید آب بیاشامد. خوردن و آشامیدن در روز ماه مبارک رمضان نه برای بدن انسان ضرری دارد و نه برای روح انسان، آنچه که برای انسان ضرر روحی دارد، نافرمانی خداست، یعنی چون خدا فرموده است در روز ماه رمضان چیزی نخور و من با آگاهی از این فرمان خدا، بدون هر گونه عذر و مجوزی غذا می‌خورم و با فرمان خدا مخالفت می‌کنم، این گناه است و گناه است که روح آدمی را سیاه و کثیف می‌کند و جهنمی‌اش می‌سازد، نه خوردن و آشامیدن.

بنابراین وقتی انسان مؤمن باورش شد که ارتکاب گناه و مخالفت فرمان خدا در هر وقت و در هر جا و در هر حال، صدمه به روح انسان می‌زند و او را مستحق جهنم می‌سازد، طبیعی است که برای همیشه از گناه و نافرمانی خدا پرهیز می کند و این همان ملکه تقواست که محصول روزه ماه مبارک رمضان است و خدا فرموده است:

ای کسانی که ایمان به خدا و روز جزا آورده‌اید، روزه بر شما واجب شده آن گونه که بر امت‌های پیش از شما واجب شده بود.

به این منظور که ملکه تقوا و نیروی پرهیز از گناه در روح خود به وجود آورید این ملکه و این نیروی روحی است که باطن و روح و جان روزه است. نه تنها گرسنه و تشنه ماندن در روزه ماه رمضان در حالی که روحاً هیچ امتناع و استنکافی از دروغ گفتن و غیبت کردن و ربا خوردن و حسد ورزیدن و بدخلقی نمودن در خانواده و اجتماع ندارد، این عیب بزرگ و این انحراف عمیق ظاهرگرایی و باطن‌گریزی در تمام اعمال عبادی ما مشهود و عیان است.