محسن اسماعیلی: فتنه اصلی برای انسان مست شدن از نعمت است

به گزارش همشهري آنلاين، دکتر محسن اسماعیلی در ادامه تشریح هشدار اسلام درباره سرمستی انسان نسبت به نعمت، به آیات سوره‌های انفال و بقره درباره سرمستی ملت‌ها از نعمت‌ها اشاره کرد و گفت: بر اساس نمونه‌هایی که در قرآن آمده است همان‌طور که یک فرد می‌تواند سرمست نعمت شود، یک ملت نیز می‌تواند گرفتار سرمستی از نعمت‌ها شود.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: قرآن در سوره انفال، داستان پیروزی‌های پی در پی و پیشرفت‌های باورنکردنی مسلمانان در صدر اسلام را یادآوری می‌کند و می‌گوید یادتان باشد که چقدر خوار و عقب‌افتاده و کم‌تعداد بودید و اکنون در سایه ولایت‌پذیری و وحدت، این‌قدر در جهان عزیز و مقتدر هستید. و در ادامه سفارش می‌کند که اطاعت از ولایت و روحیه پرهیز از اختلاف را از دست ندهید که اگر این دو نعمت را از دست دادید، فشل می‌شوید.

اسماعیلی در ادامه به واژه قرآنی «بطر» در سوره انفال که مسلمانان را از گرفتار شدن به آن هشدار داده‌اند اشاره کرد و گفت: این آیات اشاره به ابوسفیان و دیگر مشرکان دارد که به قدرت و کثرت خود مغرور شدند و با حالت سرمستی قصد جنگ با پیامبر (ص) کرده و فکر شکست هم نمی‌کردند. خداوند در قرآن به مسلمانان سفارش می‌کند که مانند دشمنان‌تان گرفتار «بطر» نشوید.

وی درباره معنای لغوی و اصطلاحی «بطر» و تفاوت آن با «سکر»، یادآور شد: در معارف دینی هر آنچه که باعث از دست دادن حالت تعادل شود و در روند طبیعی اندیشه و عمل اختلال ایجاد کند، «مسکر» است و موجب مستی می‌شود. انسان وقتی دچار غفلت از منعم (دهنده نعمت)، غفلت از نعمت و غفلت از خود شود و احساس نیاز به خدا را از دست دهد، طغیان می‌کند و دست به کارهای غیرعاقلانه و غیرمنطقی می‌زند.      

اسماعیلی خاطرنشان کرد: برخی از مفسران و مترجمان قرآن و نهج‌البلاغه، «سکر» و «بطر» را یک جور معنا کرده‌اند اما آن دو با هم تفاوت دارند؛ به این شرح که مستی سبب «بطر» می‌شود و سکر و بطر رابطه سبب و مسبب دارند لذا باید بین این دو تفکیک قائل شد.

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: «بطر» در لغت به معنای حیرت و سرگشتگی و طغیان است. بنابراین اگر بگوییم سکر یعنی مستی، بطر به سرمستی معنا می‌شود و خوشی بیش از حد و اعتماد بیش از اندازه به چیزی را بطر می‌گویند. راغب اصفهانی به صراحت گفته است که بطر یعنی اینکه انسان خود را گم کند و از نعمتی که خدا به او عطا کرده است به طور غیرمنطقی استفاده کند.

وی با اشاره به سرنوشت قوم بنی اسرائیل در نتیجه سرمستی از نعمت، گفت: خداوند می‌گوید به هر ملتی که نعمت دهیم ولی کفران نعمت کنند، نعمت را از آنها می‌گیریم. بنابراین نه تنها افراد بلکه ملت‌ها هم نباید مست نعمت‌ها باشند بلکه همواره باید احساس نیاز داشته باشند. خداوند در نتیجه سرمستی بنی‌اسرائیل، نعمت آرامش روانی و امنیت اقتصادی را از آنها گرفت.

اسماعیلی با بیان اینکه غفلت موجب سکر و سکر موجب بطر می‌شود، به آموزه‌های امیرالمومنین (ع) در نهج‌البلاغه درباره راه معالجه مستی و سرمستی ناشی از نعمت اشاره کرد و گفت: امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند که «انسان باید مراقب باشد که دچار غفلت نشود» و در خطبه 153 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «اگر می‌خواهید از مستی نعمت‌ها رهایی پیدا کنید یاد مرگ و سختی جان دادن را فراموش نکنید». انسان باید مراقب باشد که ولو از راه حلال، غرق خوش‌گذرانی نشود چون رفاه‌زدگی و خوش‌گذرانی بیش از حد موجب سرمستی و بطر انسان می‌شود.   

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: امام علی (ع) در نامه 33 نهج‌البلاغه خطاب به استاندار مکه، می‌فرمایند: «مراقب باش تا اگر نعمتی دادند سرمستس نکنی و اگر نعمتی را از دست دادی سست و فشل نشوی». همچنین در پاسخ به کسی که از حضرت خواست او را موعظه کنند، می‌فرمایند: «از کسانی نباش که اگر نعمتی به او عطا شد دیگر احساس نیاز نکند و گرفتار سرمستی و فتنه‌زده شود».

اسماعیلی خاطرنشان کرد: بنابراین اگر کسی گرفتار مستی نعمت شد، فتنه‌زده می‌شود و فتنه اصلی برای ما این است که سرمست باشیم و از این جهت سفارش می‌کنند که جزو کسانی نباشیم که سرخوش و مفتون نعمت است و اگر نعمت ندارد ناامید و بی‌حال و سست می‌شود.