نوجوان‌ها و غول چراغ وای‌فای!

حتی از خیابان که رد می‌شوی باید نگران اين باشي كه نكند راننده حواسش به گوشي همراهش باشد و تو را نبيند!

 حتي گاهی لازم است پدر يا مادرت چند‌بار صدایت بزنند تا سر ميز شام حاضر بشوي؛ اما... اما تو صدايشان را نمي‌شنوي و شام بي‌شام!

آن‌چه آمد ماجراي اين‌روزهاي ما را با گوشي، تبلت و فضاي مجازي روايت مي‌كند. البته درست  كه با اینترنت از دنیاهای ناشناخته سردر می‌آوریم و اين فضا جاذبه‌هایی دارد که نمی‌توان بی‌خیالش شد؛ اما فكر نمي‌كنيد اين‌روزها، حضور ما در فضاي مجازي خيلي پررنگ‌تر از آن‌چه كه بايد، شده است؟

با هفت نوجوان خبرنگار افتخاري هفته‌نامه‌ي دوچرخه دور هم مي‌نشينيم تا در فضايي كاملاً ملموس، درباره‌ي فضاي مجازي گفت‌و‌گو كنيم.

براي حضور در اين جلسه، دكتر «عباس موزيري»، متخصص مشاوره را هم دعوت كرده‌ايم تا با كمك او، اين تبادل نظر واقعي نوجوانانه را با نگاه علمي محك بزنيم.

عكس‌ها: عليرضا پاداش

• جادو‌جمبل‌های فضای مجازی

اول از جذابيت‌هاي فضاي مجازي شروع مي‌كنيم تا ببينيم اين فضا چه جذابيت‌هايي دارد؟

نگار: ما به‌خاطر نیازهایمان سراغ فضاي مجازی می‌رویم، نه جذابیت‌هايش. مثلاً من هرچهارشنبه در اينستاگرام هفته‌نامه‌ي دوچرخه چرخي مي‌زنم و مطالبي را كه قرار است فردا چاپ شود مي‌بينم. یا از تكاليف درسی‌ام از طريق تلگرام خبردار مي‌شوم.

فاطمه: من طرفدار شبكه‌ي اینستاگرام هستم. اين شبكه‌ي اجتماعي، جهانی و بسیار جذاب است، از مسی و رونالدو گرفته تا بقيه‌ي مردم در آن  حضور دارند. من بيش‌تر بچه‌هاي اين جمع را از طريق همين شبكه مي‌شناسم.

مائده:فضای مجازی فاصله‌ها را کم می‌کند و من این امکان را دارم که بیش‌تر با دوستانم در ارتباط باشم.

پرنیان: اين فضا براي من مثل يك ماكت دروغين است. گاهي فكر مي‌كنم چرا ما بايد به اين فضاي دو‌بعدي و محدود دل ببنديم ولي از دنياي چند‌بعدي و جذاب واقعي غافل بشويم. اما اگر اینترنت نبود از خیلی اتفاق‌ها بی‌خبر بودیم و شاید همین ويژگي فضاي مجازي را برای من جذاب‌ كرده است.

شکیبا: اين فضا جذاب است؛ چون دنیا را از آن‌چه هست زیباتر نشان می‌دهد. ما قاب کوچکی را از واقعيت انتخاب مي‌كنيم و از آن عکس می‌گیریم، ویرایشش می‌کنیم، با حال و هواي خودمان متني می‌نویسیم و آن را قشنگ‌تر از آن‌چه هست، نشان مي‌دهيم.

ديگر اين‌كه استفاده‌ از اين فضا راحت و آسان است. فروشگاه‌های اینترنتی هم كه کار را راحت‌تر کرده‌اند.

علیرضا: من به عكاسي علاقه دارم و از طريق اينستاگرام، عكس‌هايم را به دوستانم نشان مي‌دهم. حتي می‌توانم با عکاسان خوب دنيا ارتباط برقرار کنم و در مسابقه‌های مختلف شرکت کنم.

زهرا: در فضاي مجازي، مي‌توانم به‌سرعت كتاب مورد علاقه‌ام را پيدا كنم؛ حتي در گروه تلگرامی کلاسمان می‌توانم اشكال‌هايم را از معلمم بپرسم. با اقوام ساكن شهرهاي ديگر یا خارج ازکشور هم می‌توانم کلی اطلاعات رد‌و‌بدل کنم.

دکتـر موزيـري: جذابیت‌های فضای مجازی را از دو جنبه مي‌توان بررسي كرد. اول نیاز؛ یعنی چه اتفاقي باعث می‌شود كه ما وارد این فضا می‌شویم.

دوم تداوم؛ یعنی چه ماجراهايي باعث  می‌شود كه اين ارتباط ادامه پیدا می‌کند و در بلند‌مدت، حتي به اعتیاد هم تبديل می‌شود. پژوهشی دركشور آمریکا انجام شده و در پايان، جذابيت اين فضا را در سه مورد خلاصه كرده‌اند:

1. زیاد در دسترس بودن

2. ارزان‌بودن اینترنت و تلفن‌همراه

3. گمنامی و نداشتن هویت واقعی در اين فضا

• طلسم‌ شدگان اينترنتي

اين فضا انگار آدم را جادو مي‌كند حتي بحث اعتياد به اين فضا هم مطرح شد. راستي به‌چه كسي معتاد اينترنتي مي‌گويند و اعتياد به فضاي مجازي چه پيامدهايي دارد؟

زهرا: دوستي دارم  كه وقتی شارژ گوشي‌‌اش هم تمام می‌شود باز بایدگوشی در دستش باشد. انگاراین کار به او آرامش می‌دهد! دوستاني هم دارم كه هرجا می‌روند باید از خودشان سلفی بگیرند، یا هر‌روز بايد صفحه‌ی هم‌ديگر را دنبال ‌کنند تا چیزی از دستشان در نرود.

پرنیان: معتاد کسی‌است که فضای مجازی برایش از خواب هم مهم‌تر باشد‌ و حتي حاضر باشد با چوب‌كبريت خودش را بيدار نگه‌دارد، اما چرخ‌زدن آخر شب را در فضاي مجازي از دست ندهد!

مائده: وقتی كسي حاضر باشد پای اینترنت بنشيند و از آن دل نكند. حتي به قيمتِ نبودن در كنار خانواده يا فاميل، به اين فضا معتاد شده است.

نگار: يكي از دوستانم به مدرسه‌ی جدیدی رفته، از او پرسیدم از مدرسه راضی هستی یا نه؟ گفت: «خیلی! چون یک ساندویچی دم مدرسه‌ است، رمز وای‌فای‌اش را بچه‌ها می‌دانند و...! اين‌طوري علاوه بر خانه، توي مدرسه هم در تلگرام هستيم‌...» اين يعني اعتياد!

فاطمه: به‌خاطر استفاده‌ی زیاد از شبکه‌ها‌ی اجتماعی، سال دوم دبیرستان افت تحصیلی داشتم. شايد آن‌روزها من هم به اينترنت معتاد شده بودم. مشكلاتش را مي‌ديدم ولي نمي‌توانستم از آن دل بكنم.

يا اين‌كه ما شش دخترخاله هستیم و قبلاً  عاشق با هم بودن و بیرون رفتن و نقاشی‌كشيدن بوديم، اما الآن کارمان این شده که در تلگرام از هم خبر داريم و وقت‌هايي كه با هم هستيم درنهایت سلفی مي‌گیریم!

شکیبا: اعتیاد به فضاي مجازي يعني اين‌که بدانی کار داری، عذاب وجدان هم داشته‌باشی، اما نتوانی خودت را کنترل کنی و به‌جاي انجام كارهايت در اينترنت چرخ بزني!

علیرضا: فرد معتاد به فضاي مجازي، آرزوهايي را که در واقعیت پیدا نکرده، در دنیای مجازی براي خودش می‌سازد و بیش‌تر ترجیح می‌دهد آن‌جا زندگی کند.

دکترموزيري: دو حالت، نشان‌‌دهنده‌ی اعتیاد به هر چیزی است؛ حتي اعتياد به فضاي مجازي:

 1. وقتي آن‌قدر به پديده‌اي وابسته شويم كه کنترل رفتار ما را به‌دست بگیرد و نگذارد خودمان رفتارمان را کنترل کنیم.

2. كاري كه در عملکرد فردی، اجتماعی، تحصیلی و شغلی ما اختلال ایجاد كند.

کسی که حتی42 ساعت از اینترنت استفاده کند، اما این دو ويژگي را نداشته باشد معتاد نيست.

• چرخيدن از نوع مجازي!

بد نيست به خودمان برگرديم. ما چه‌طور با اين فضا مواجه مي‌شويم؟ چه‌قدر  از زمان خود را در فضاي مجازي مي‌گذرانيم و اگر اهل بازي اينترنتي هستيم، سراغ چه‌بازي‌هايي مي‌رويم؟

نگار: حداکثر چهار ‌ساعت. در کامپیوتر «بازي‌هاي فلش» بازی می‌کنم که بیش از 10 ‌دقیقه وقتم را نمی‌گیرد.

فاطمه: اين‌روزها به‌خاطر کنکور یک ‌ساعت! اما قبلاً حتی وسط کتاب خواندن هم بايد  گوشی‌ام را چک می‌کردم؛ ولي اهل بازی نيستم.

پرنیان: اگر منتظر پیامی باشم هرچند دقیقه یک‌بار گوشی‌ام را چک می‌کنم. یکبازی هم دارم که وقتی عصبانی هستم، شخصیت قرمز رنگش را بالا و پايين می‌اندازم. برايم جذاب است؛ چون مثل بقیه‌ی بازی‌ها چند مرحله‌اي و طولاني نیست.

مائده: یکی دو ساعت! زیاد هم بازی نمی‌کنم.

زهرا: روزی دو ساعت. براي بازي هم 10 دقیقه وقت مي‌گذارم و برای‌این‌که وابسته نشوم بعد از انجام يك بازی، آن را  حذف می‌کنم.

شکیبا: روزي یکی دو ساعت در اينترنت هستم. بازي‌هاي آنلاين هم برايم جذاب‌ترند.

علیرضا: سه ساعت. اتفاقاً من سراغ بازی‌های آنلاین نمی‌روم؛ ولی گاهي بازي مي‌كنم.

• وقتی بی‌تربیت‌ ها هجوم می‌آورند!

اين‌روزها گاهي شاهد بي‌اخلاقي در فضاي مجازي هستيم. از اين تجربه‌ها حرف بزنيم و ببينيم در اين‌باره چه‌بايد كرد؟

زهرا: بعضی از دوستانم در هر دو دنیا اخلاق را رعایت نمی‌کنند و فكر كنم بي‌ادبي فقط مربوط به دنياي مجازي نيست! فكر كنم نبايد به حرف‌هاي زشت در دنياي مجازي واكنش نشان داد.

نگار: تازگی‌ها به چالشی دعوت شدم که فحاشی‌کنندگان را بلاک می‌کنیم. وقتی همگی این کار را بکنیم اوضاع بهتر می‌شود.

فاطمه: من كه فكر مي‌كنم كسي كه بي‌ادب است، دنياي مجازي و واقعي برايش فرقي ندارد.‌

علیرضا: به‌نظرم كساني كه كامنت‌هاي اهانت‌آميز مي‌نويسند حسودند. در فیلم «بارکد» دیالوگی هست که می‌گوید: «چه‌کار می‌کنی؟» دیگری جواب مي‌دهد: «زیر پست اصغر فرهادی فحش می‌نویسم.» خب، معلوم می‌شود كه چون او به جايگاه فرهادي نرسيده، به موقعیت او حسودی‌ می‌کند.

مائده: به‌نظرم بعضی‌ها دچار دوگانگی شخصیتی هستند، یعنی ظاهر موجه و با ادبي دارند؛ اما درونشان کاملاً متفاوت است و در فضاي مجازي آن نيمه‌ي پنهانشان را نشان مي‌دهند.

پرنیان: اگر در دنياي واقعي كسي بداخلاقي كند، حرف‌هايش به‌سرعت فراموش مي‌شوند؛ اما بدي فضاي مجازي آن است كه بي‌ادبي‌ها را هم در دل خودش ثبت و ضبط مي‌كند و آن‌ها را هميشه جلوي چشممان مي‌گذارد.

شکیبا: صادقانه بگویم که بی‌ادب نیستم و اگر بخواهم احساساتم را هم بيان كنم از استيكرها كمك مي‌گيرم. شايد اين استيكرهاي دوست‌داشتني به داد من مي‌رسند كه به كسي بي‌ادبي نكنم.

دکترموزيري: بی‌اخلاقی در دنیای مجازی فراتر از بي‌ادبي‌هاي لفظي است. اين بي‌اخلاقي‌ها شامل دزدی‌های اینترنتی،  هک‌کردن اطلاعات و... می‌شود.

برای جلوگیری از اين بي‌ادبي‌ها هم  باید مراجع قانوني مجازات‌هايي را تعیین كنند. کسانی که وارد این فضا می‌شوند، باید بتوانند هیجانشان را کنترل کنند.

• دنياي مجازي در يك كلام!

فاطمه مشكواتي،17ساله:

اين فرصت زلال دير آمده به دست ولي زود

جاري شو اي عزيز كه اين رود مي‌رود

«داريوش گودرزي»

نگار جعفري‌مذهب،16ساله:

قاب دوربين ما مي‌تواند قاب نگاه ما باشد، عكاسان خوبي باشيم.

زهرا عرب‌زاده،16ساله:

حال ادبياتمان در دنياي مجازي بد است؛ به دادش برسيم!

شكيبا معين 16ساله:

مطمئن باشيم گاهي واقعيت از آن‌چه كه مي‌بينيم مي‌تواند زيباتر باشد.

عليرضا پاداش،16ساله:

انگار در برابر انبوه محصولات، گوشي يا تبلت ما ظرفي است كه هر لحظه مي‌توانيم چيزي در آن بريزيم و محتوياتش را مصرف كنيم.

مائده غلامعلي،15ساله:

اگر دنياي مجازي كنترل شود؛ خيلي خوب است.

پرنيان محمدنژاد 17ساله:

هر چيزي مي‌تواند خوب باشد، ما قابليتش را داريم كه بدش كنيم. چه دنياي مجازي قشنگي!

عكس: نيلوفر شهسواريان