در مورد اين كودتا مطالب زيادي گفته شده و ناگفته‌ها و ابهامات زيادي نيز وجود دارد، اسناد و مدارك انتشاريافته نشان مي‌دهد كه در طرح كودتا موسوم به عمليات آژاكس، وظيفه و نقش همه اجزا (همچون اراذل و اوباش، بدكاره‌ها، نظاميان و مطبوعات و رسانه‌هاي وابسته) كاملا معين شده بود، لكن در اين ميان، بنگاه سخن‌پراكني انگليس موسوم به بيبيسي نقشي دوگانه و چندلايه را بازي مي‌كرد.
نخستين نقش بيبيسي اعلام رمز عمليات بود تا خيال شاه را راحت سازد، زيرا او نگران بود كه با شكست كودتا، سلطنت نيم‌بند خويش را نيز از كف بدهد، لذا ابتدا با اين عمليات موافقت نمي‌كرد و حاضر نبود حكم عزل مصدق و نصب زاهدي را امضا كند. همچنين وي نگران بود كه انگليس با اين طرح موافق نباشد و اين عدم‌موافقت براي او دردسرساز شود، بنابراين قرار شد گوينده خبر بيبيسي در نيمهشب 24مرداد به جاي جمله هميشگي «اكنون ساعت 12نيمه شب است» با اعلام «اكنون ساعت «دقيقا» 12نيمهشب است» موافقت انگليس با كودتا و هماهنگي آن دولت با آمريكا را «دقيقا» به شاه نشان دهد، كه همينطور شد.
البته «صادق صادق‌‌نژاد» معروف به «صادق‌صبا» از دست‌اندركاران بيبيسي، در برنامه‌اي كه به مناسبت هفتادمين سالگرد افتتاح بيبيسي فارسي پخش شد، ادعا كرد كه «بيبيسي فارسي در آن زمان در ساعت 12 نيمهشب به‌هيچ‌وجه برنامه‌اي نداشته كه بخواهد اين رمز را اعلام كند». با اين حال گويا وي فراموش كرده بود كه در آگوست سال2005 ميلادي شبكه چهار راديوي بيبيسي، برنامه‌اي از سري برنامه‌هاي «داكيومنت» (سند) را باعنوان «يك كودتاي خيلي بريتانيايي»!
پخش كرد كه در اين برنامه (كه بعدها چندين جايزه رسانه‌اي نيز دريافت كرد) تصريح شده بود كه «گوينده خبر بيبيسي فارسي با اعلام «اكنون ساعت دقيقا 12 نيمه شب است» به جاي جمله هميشگي «اكنون ساعت 12 نيمهشب است» پيامي رمزي به شاه و همراهانش براي اطمينان‌‌بخشي به آنان و نشان دادن آمادگي لندن براي كودتا داد.
البته نقش بيبيسي فقط به ارسال اين پيام محدود نبود، بلكه بي.بي.سي فارسي بعدها در فيلم مستندي كه به مناسبت كودتاي 28مرداد پخش شد، براي نخستين بار به نقش گسترده شبكه فارسيزبان بيبيسي به‌عنوان بازوي پروپاگانداي دولت انگليس در ايران و ايجاد كودتا براي براندازي دولت ملي دكتر مصدق اذعان كرد و در واقع پس از اينكه بارها منكر نقش خود در كمك به بركناري مصدق شده بود،
در اين برنامه مستند به تشريح جزئيات اين مسئله پرداخت كه چگونه اين شبكه راديويي با پخش برنامه‌هايي بر ضد مصدق باعث سرنگوني دولت وي شد. راوي اين برنامه در سخناني تصريح كرد: دولت انگليس از راديوي فارسيزبان بيبيسي براي پيشبرد پروپاگانداي خود عليه مصدق استفاده كرد و مرتبا مطالبي بر ضد مصدق از اين شبكه راديويي پخش ميشد، به حدي كه كاركنان ايراني راديوي فارسيزبان بيبيسي به‌خاطر اين حركت دست به اعتصاب زدند.
- بهائيت و مديريت بيبيسي فارسي
يك نكته مهم و مغفول اما در اين ميان به چشم مي‌خورد و آن اينكه در آن زمان، بنيانگذار، مدير و مجري بيبيسي فارسي كسي نبوده جز «حسن موقر باليوزي» (1980-1908) از اعضاي ارشد فرقه بهائيت و فرزند «علي‌محمدخان موقرالدوله شيرازي» از بهائيان شناخته شده ايران كه باليوز (كنسول) انگليس در بندر بوشهر بود.نكته‌اي كه در موضوع راه‌اندازي راديوي فارسي «بيبيسي» اهميت دارد، اين است كه بر پايه اسناد داخلي بايگاني سرويس جهاني «بيبيسي»، تصدي حسن موقر باليوزي در راديوي فارسيزبان «بيبيسي» با دستور وزارت خارجه انگليس انجام گرفت. همانگونه كه گفته شد، يكي از مواردي كه مسئولان سرويس جهاني بيبيسي و نيز گزارشگران بخش فارسي آن، از كنار آن گذشته و يا آن را بسيار كمرنگ نشان داده‌اند، حضور و نقش‌آفريني انكارنشدني بهائي مشهور، حسن موقر باليوزي و ديگر بهائيان در سطوح جدي و سياستگذاري اين رسانه است.
- حسن موقر باليوزي كيست؟
باليوزي نخستين كسي بود كه در آغاز راه‌اندازي «بيبيسي» فارسي، از آن راديو براي مخاطبان سخن گفت. وي از اعضاي خاندان افنان و از اقوام نزديك «ميرزا علي‌محمد باب» و فرزند حاكم پيشين بوشهر بود كه در جريان كودتاي انگليسي سوم اسفند در كابينه سياه سيدضياء طباطبايي به‌عنوان وزير «فوايد عامه و تجارت» منصوب شد. حسن موقر همچنين به‌عنوان يكي از نزديك‌ترين مشاوران «شوقي افندي»، آخرين سركرده بهائيان جهان شناخته ميشد و در سال1956 از سوي شوقي به‌عنوان به‌اصطلاح يكي از «ايادي امرالله» منصوب شد كه به منزله عضويت در بالاترين شوراي اداري و فرقه‌اي بهائيت (معادل كاردينال ارشد در مذهب كاتوليك) است.
باليوزي علاوه بر نگارش نزديك 10 اثر با موضوع تاريخ و تبليغ بهائيت، سال‌ها رئيس «محفل ملي بهائيان» در جزاير بريتانيا نيز بود؛ اين سمت به منزله رياست كل اداري و اجرايي بهائيان بريتانيا است. وي در طول نزديك به 2دهه كار در «بيبيسي» فارسي، عملاً به يكي از افراد كليدي و به‌شدت تأثيرگذار اين شبكه تبديل شد.
باليوزي در اين مدت با همه قوا، هم به امور رسانه اشتغال داشت و هم به امور فرقه و از اين راه ثابت كرد كه مسئولان بيبيسي، نسبت به منشور خود درباره ضرورت حفظ بي‌طرفي دبيران، تهيه‌كنندگان و كاركنان در زمينه سياسي و ديني، پايبند نيستند. موقر باليوزي كه به‌اصطلاح ايراني‌تبار بود، چنان در خدمتگزاري به انگلستان سنگ‌تمام گذارد كه آنها به‌درستي او را به‌طور كامل انگليسي مي‌دانستند تا بدانجا كه وقتي در نوامبر 1990«باقر معين» به رياست بيبيسي فارسي منصوب شد، اين شبكه اعلام كرد: باقر معين به‌عنوان نخستين! رئيس ايراني بخش فارسي بيبيسي منصوب شد.
- ابزار نظام سلطه
ملاحظه نقش حسن موقر در بيبيسي و كودتاي 28مرداد و وقايع بعد از آن و همچنين جايگاه بسيار مهمي كه او در تشكيلات بهائيت داشته، نشان مي‌دهد كه اين فرقه در حد يك آلت دست و ابزار نظام سلطه عليه مردم ايران انجام وظيفه مي‌كند، زيرا موقعيت بسيار استثنايي و بالاي او به‌عنوان ايادي امرالله و رئيس محفل ملي بهائيان انگليس معلوم مي‌سازد كه او نه به‌عنوان يك فرد، بلكه به‌عنوان نمادتشكيلات بهائيت در خدمت نظام سلطه بوده و بدين لحاظ تشكيلات بهائيت در كودتاي 28مرداد، يكي از متهمان اصلي در سرنگوني دولت ملي دكتر مصدق به شمار مي‌رود. شايان ذكر است كه «رابرت باليوزي» فرزند حسن باليوزي نيز در ادامه راه پدرش، اينك مالك يك گروه رسانه‌اي است كه شبكه فاسد و بهائي «من و تو» يكي از دستپخت‌هاي آن به شمار مي‌رود.
- پژوهشگر تاريخ
نظر شما