ژست‌شناسی دونالد ترامپ از دیدگاه ارتباطات و علم حرکات

درباره نحوه سخن گفتن و اشارات بدنی دونالد ترامپ، با دو متخصص یکی در زمینه ارتباطات و دیگری کارشناس علم حرکات و اشارات بدنی گفتگو کرده ایم تا درباره سبک سخنرانی او بیشتر بدانیم:

• دونالد ترامپ - کتابی باز

از نظر منتقدان، حالتها، ژستها و رفتارهای بدنی که ترامپ به خود می گیرد اغراق آمیز است و به کاریکاتور شباهت دارد. اما به گفته پروفسور جف بیتی، نویسنده کتاب «بازاندیشی زبان بدن» این حرکات در واقع یکی از ویژگیهای جذاب ترامپ است. پروفسور بیتی در کتاب خود می نویسد: «سیاستمداران می خواهند این باور را به مردم بقبولانند که ویژگی های خاصی دارند، یعنی آدمهای باز، صادق و قابل اعتمادی هستند. اگر واکنشهای عاطفی شما در چهره تان هویدا باشد، مردم تصور می کنند که شما به آنچه می گویید باور دارید، مهم نیست چقدر عجیب و غریب باشد.»

وی می افزاید: «عده زیادی از سیاستمداران سعی می کنند در گفتگوها و مناظره ها حس واقعی شان را با لبخندی ساده پنهان می کنند. این کار حس خوبی به مخاطب نمی دهد زیرا می داند که سیاستمدار تلاش می کند چیزهایی را پنهان کند. ممکن است که مخاطب نسبت به این احساس خود آگاه نباشد، زیرا پردازش بخش عمده ای از ارتباط غیرزبانی در مخاطب ناآگاهانه صورت می گیرد. با این وجود مخاطب نوعی حس نگرانی دارد و از این حس آگاه است.

افراد بسیاری تلاش کردند که درباره حالات هیجانی صورت و چهره ترامپ تحقیق کنند. خیلیها تلاش کردند ظرایف حالتهای چهره ترامپ را بکاوند و بین ژست های او حرف هایش تناقضی پیدا کنند اما تاکنون کسی موفق نشده است. این مسئله به این معنی است که ترامپ واقعا به هر چه می گوید باور دارد. سال گذشته کارشناسی در روزنامه بریتانیایی «ایندیپندنت» نوشت: «طبق بررسی هایی که انجام دادم دونالد ترامپ در هیچکدام از هفت بخش فرایند ارتباطی دچار تناقض نیست. در نتیجه به نظر می رسد به حرفهایی که می زند اعتقاد دارد.»
اینکه رفتارهای فیزیکی و بدنی ترامپ منعکس کننده عقایدش هست، به این معنی نیست که او از ارزش معنایی حرفهایش ناآگاه است. یک کارشناس اشارات بدنی در آنالیزهایش درباره رفتار بدنی دونالد ترامپ می گوید که از نظر عده ای ترامپ برای رفتارهایش فیزیکی اش تعلیم ندیده است. پروفسور بیتی با این نظر مخالف است. وی در کتابش می نویسد: «به نظرم او (ترامپ) در گذشته در این باره بخوبی تعلیم دیده است. اشارات بدنی، حرکات صورت و چهره او بسیار متمایز است. برخی از حرکات و ژستهای او غیرعادی هستند. من با این عقیده که او برای به کارگیری این زبان بدن آموزش ندیده است، مخالفم. او این رفتارهای فیزیکی را به شکلی هنرمندانه بکار می برد.»

البته تنها زبان بدن و رفتارهای فیزکی ترامپ باعث تمایز او از دیگر نامزدهای ریاست جمهوری نمی شود.

الن استیونس، یک کارشناس ارتباطات به یورونیوز می گوید که نحوه حضور دونالد ترامپ روی صحنه و حین سخنرانی هم با دیگران متفاوت است. وی می افزاید: «روسای جمهوری پیشین، مانند بیل کلینتون و باراک اوباما اغلب برای تعامل بیشتر با جمعیت و کسانی که در سالن حضور دارند، از تریبون فاصله می گرفتند. در حالیکه آقای ترامپ سرجایش می ماند و با استفاده از حرکات بالاتنه و حالات چهره، نظراتش را بیان می کند. این رفتار بیشتر منتقل کننده احساس قدرت و کنترل است تا رویکرد مبتنی بر تعامل با مخاطب.»

به گفته کارشناسان، به کارگیری مرتب این حرکات و ژستهای مقتدرانه بیشتر می تواند بر جمعیت تاثیر بگذارد و بیشتر می تواند آنها را متقاعد کند که سخنران اعتبار دارد، در واقع بیشتر قانع می شوند که سخنران نقش بازی نمی کند. در واقع طبق تحقیقات پروفسور بیتی، مردم سخنرانی همراه با ژستهای فراوان را بهتر به یاد خواهند داشت. در روانشناسی آن را «رمزگذاری توام» می‌نامند. به عبارت دیگر شما پیام را همزمان از طریق کلامی و بصری دریافت می کنید و به این ترتیب بخوبی در یادتان می ماند.

• حرکات دست‌های ترامپ به چه معناست؟

شاید آشناترین ژست ترامپ حالتی باشد که انگشت اشاره اش را به انگشت شست می چسباند و علامت "اوکی" (OK) و تاکید است. این ژست خاص، ژستی است که به نظر کارشناسان ما ترامپ بارها و بارها تکرار می کند تا حس دقت و کنترل را به مخاطب القا کند.

پروفسور بیتی می گوید: «این حرکتها را که شبیه به حرکات چوب رهبر ارکستر است ترامپ هر گاه می خواهد بر اهمیت پیامش تاکید کند به کار می برد و مردم از سیاستمدارانی که این کار را می کنند خوششان می آید. این حرکتها به نوعی نشان می دهد که گوینده به چیزی که می گوید، احساس تعهد دارد. این حرکتها لایه ای به حرفها اضافه می کنند که این حس را به شکل ناخودآگاه به بیننده منتقل می کند.»

الن استیونس، کارشناس ارتباطات، به یورونیوز می گوید: «ترامپ گاهی دستهایش را بدون نظم خاصی تکان می دهد تا نشان دهد که چقدر دیگران خرابکاری کرده اند و بعد دوباره به همان ژست محکم قبلی باز می گردد تا نشان دهد مخاطب می تواند اعتماد داشته باشد که او راه حلی برای این مشکل پیدا خواهد کرد.» خیلی وقت ها ژست «اوکی» ترامپ به ژست «ال» (L) مانند تبدیل می شود که رو به بالاست و این دو ژست جایشان را با هم مرتب عوض می کنند.

پروفسور بیتی به نکته ای منحصر به فرد در حرکات دستهای ترامپ اشاره دارد: «خیلی ها می گویند دونالد ترامپ به طور تصادفی یکی از این دو ژست را به جای دیگری به کار می برد اما به نظر من این طور نیست. او ژستی را که حس دقت را القا می کند مثل "کنترپوان" در موسیقی در مقابل ژست دیگر (که به سمت بالا اشاره می کند) به کار می برد تا نکات مهم دیگر را برجسته کند. و این حرکتی که انگشتهایش به سمت بالاست خیلی ژست غیرعادی است من حرکات سیاستمداران زیادی را تحلیل کرده ام و هیچ کسی را به یاد نمی آورم که این ژست را به کار ببرد.»

الن استیونس نیز این نکته ظریف را مشاهده کرده است. او می گوید: «ژستی که انگشتانش را به شکل حلقه در می آورد و ژست "ال" مانند هر دو به این معنی ست که "من دقیقا می دانم چه باید کرد". ژست "ال" به سمت بالا نشانه دقت است و ژست انگشتان حلقه شده نشانه این که کار درست انجام شده است. هر دو این ژست ها را حامیان پروپاقرص دونالد ترامپ هم به کار می‌برند و باعث می شود احساس همبستگی بین آنها بیشتر شود.»

بسیاری از سیاستمداران مثل اوباما با استفاده از مشت باز و  یا انگشت شست به جای انگشت اشاره، سعی می‌کنند حالتی کمتر تهاجمی را القا کنند اما ترامپ اصلا با اشاره کردن با انگشت هیچ مشکل ندارد.الن استیونس می گوید: «بیشتر مردم سعی می کنند هنگام سخنرانی با انگشتشان اشاره نکنند چون به نظر می رسد با این ژست انگشت اتهام به سوی کسی گرفته اند. اما دونالد ترامپ که میزبان برنامه «اپرنتیس» هم بود این ژست را از آن خود کرده و با استفاده از آن به مخاطب یادآوری می‌کند که وقتی رئیس جمهور شود کنترل اوضاع در دستش خواهد بود و هر کس را بخواهد «اخراج » می‌کند.»

پروفسور بیتی: «گاهی وقتی در باره کلینتون صحبت می کند این حالت اشاره کردن دستش به حالت چنگ زدن تبدیل می‌شود و تقریبا مثل این می‌شود که می‌خواهد خصلت کلینتون را به رخ بکشد. در این باره صحبت می‌کند که کلینتون می‌تواند قاضی‌های (دیوان عالی) را انتخاب کند و انگشت اشاره اش حلقه می‌شود و شکل پنجه و چنگال جانوران را می‌گیرد که طعمه‌ای انتخاب می‌کند. تقریبا مانند پنجه (چنگال) جادوگر است.»ترامپ چند ژست دارد که در آنها دستهایش باز است و کف دستش را رو به بالا می گیرد (کف دستش باز است). این ژست را معمولا متناظر با حس باز بودن و راستگویی می دانند.

الن استیونس می گوید: «وقتی دستتان را باز می کنید و کف دستتان را بالا نگه می دارید این حس القا می شود که خطاب شما به همه است بخصوص وقتی بازوها را دور از هم به شکل آغوش باز نگه می دارید.»

پروفسور بیتی این رفتار خاص را با جزییات بیشتری تعبیر می‌کند: «وقتی دستتان را باز نگه می دارید و کف دستتان را نشان می‌دهید علامت این است که «من آدم صادقی هستم» اما ترامپ خیلی وقت‌ها که در باره نکات منفی صحبت می‌کند، این حالت را می گیرد و به این ترتیب این حس را القا می کند که "من و مخاطب در وضعیت مشابه هستیم". این حس را با حرف القا نمی‌کند. برخی از منتقدان ترامپ می‌گویند که خیلی در باره خودش حرف می‌زند و می گویند‌که عقده "نارسیسیسم" (خودشیفتگی) دارد. اما نکته جالب این است که سعی نمی‌کند حرفهای منتقدانش را رد کند بلکه با استفاده از این ژستها تلاش می کند بین خودش و مخاطب همبستگی ایجاد کند و نشان دهد که همان احساساتی را دارد که مخاطب دارد. در نتیجه با اینکه از خودش صحبت می‌کند همچنان با مخاطب رابطه برقرار می‌کند.» هر دو کارشناس، بازتاب تاکیدات سیاسی دونالد ترامپ را در حرکات دستهای او ثبت کرده اند. الن استیونس می گوید: «آقای ترامپ با دو دستش این حالت را می گیرد که انگار دیواری خیالی را عقب می زند و معنایش این است که "جلو نیایید". این حالت یادآور دو سیاست اصلی اوست: دیوار در مرز مکزیک و ممنوع کردن ورود مسلمان ها.»

پروفسور بیتی می افزاید: «خیلی جالب است وقتی کف دستش را بالا می گیرد، تلاش می‌کند نشان دهد واکنش آنی‌اش به تهدیدهایی که متوجه آمریکاست، چیست. باز هم می‌بینید که این حس در بیننده القا می‌شود که او به حرفی که می‌زند متعهد است.»

• يورونيوز