چه کسی فکر می‌کند با یک بار سیگار کشیدن، کارش به جایی برسد که هر سیگار را با سیگار قبلی روشن کند؟! شکر خدا ، اراده‌ای فولادین داریم که وسوسه سیگار کشیدن و لذت و آرامش دروغینش در آن هیچ اثری ندارد.
اما دانشمندان دراین باره حرف دیگری دارند. آنها به تازگی متوجه شده‌اند گروهی از نوجوانان که در اولین سیگار کشیدن خود احساس آرامش می‌کنند بیشتر احتمال دارد که در آینده گرفتار اعتیاد به آن شوند. این یعنی اگر یک‌بار سیگار بکشی ممکن است به دهنت مزه کند و دیگر نتوانی از شرش خلاص شوی!
نیکوتین هم مانند کافئین و استریکنین جزو گروهی از ترکیبات شیمیایی است که به نام آلکالوئید شناخته می‌شوند. این مواد که تلخ واغلب سمی هستند، به وسیله گیاهان تولید شده وهمین طعم آنهاست که حیوانات را از خوردن‌شان باز می‌دارد.
اما انسان که احتمالا از این هشدار طبیعی سر در نمی‌آورد، برای کسب لذت، به جست‌وجوی این تلخی تا کجاها که نمی‌رود؟! بد نیست بدانید سالانه 400 هزار نفر در آمریکا در اثر بیماری‌های ناشی از سیگار می‌میرند. بیماری قلب و رگهای خونی، سرطان ریه، ناباروری، مشکلات گوارشی وپیری زودرس که جای خود دارند!
حشره کش یا پناهی در صحرا؟
در گذشته نیکوتین رابه‌عنوان یک سم قوی می‌شناخته و در تهیه بسیاری از حشره کش‌ها به‌کار می‌بردند. اگرچه امروزه بیشتر تنباکو از گیاه «نیکوتیانا توباکو» به دست می‌آید، اما 66 گیاه دیگر هم نیکوتین دارند که وطن 19 تای آنها استرالیاست.
به‌جز گیاه تنباکو، نیکوتین در گیاهان دیگری مانند گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان و فلفل سبز هم یافت می‌شود. به همین علت هم شاید بتوان گفت اولین کسانی که نیکوتین مصرف کردند، بومیان این منطقه بوده‌اند. آنها با کشف این که نیکوتین ماده‌ای محرک وکم‌کننده گرسنگی است؛ آن را با خود به سفرهای طولانی در صحرا می‌بردند.
تنباکو اولین بار به‌وسیله اسپانیایی‌ها و به‌عنوان دارو به اروپا معرفی شد. آنها ادعا می‌کردند که این ماده در درمان روماتیسم، آسم، دندان درد و زخم مؤثر است. یکی از مدافعان بزرگ آن جین نیکوت، سفیر فرانسه در پرتغال بود که در سال 1561 دانه گیاه تنباکو را به فرانسه فرستاد و به همین علت به افتخار او گیاه آن را نیکوتیانا و آلکالوئید آن را (که در قرن 19 کشف شد) نیکوتین نامیدند. گرچه این شیمی دانان آلمانی، پاسلت و ریمان بودند که برای اولین بار آن را از گیاه تنباکو گرفتند.
دودش به چشم همسایه می‌رود
جالب است بدانید نیکوتین در دمایی پایین‌تر از نقطه جوشش سوخته وبه‌دلیل فشار بخار پایین، در فشار هوا و دمای 95 درجه سانتی گراد بخار می‌شود؛ به همین علت وقتی که سیگار می‌کشید بیشتر نیکوتین موجود در آن تبخیر و از طریق تنفس وارد بدن شده و اثر دلخواه را ایجاد می‌کند. شاید به همین علت است که متخصصان می‌گویند کسانی که در معرض دود سیگار قرار می‌گیرند، حتی اگر سیگار نکشند هم از اثرات آن بی‌نصیب نمانده و حتی بیشتر آسیب می‌بینند.
مغزهایی حساس‌تر و جوان تر
متأسفانه بیشترین گروه سنی که سیگار می‌کشند در سن 24 تا 18 سالگی یعنی جوانان هستند. دکتر ژوزف دیفرانزا از دانشگاه علوم پزشکی ماساچوست در مطالعه اخیر خود به این نتیجه رسیده است که همه نوجوانانی که یک‌بار سیگارمی‌کشند به دام اعتیاد گرفتار نمی‌شوند، بلکه گروهی از نوجوانان که در اولین سیگار کشیدن خود احساس آرامش می‌کنند بیشتر احتمال دارد که در آینده گرفتار اعتیاد به آن شوند.
حتما می‌دانید که نیکوتین می‌تواند بر مغز اثری فوری داشته باشد. این دانشمندان می‌گویند نتایج بررسی آنها نشان می‌دهد که مغز بعضی از نوجوانان به نیکوتین حساس‌تر است و به همین دلیل است که آنها بیشتر مستعد اعتیاد هستند.
باورتان می‌شود؟ در یک جمع نوجوان که دوستان به همدیگر سیگار تعارف کرده و (یا محض روکم کنی!) وادار به سیگار کشیدن می‌کنند، این پاسخ مغز آنها به اولین مصرف نیکوتین است که تعیین می‌کند چه کسی در آینده معتاد خواهد شد.
متأسفانه طبق گزارشی که این محققان در مجله انجمن اطفال آمریکا چاپ کرده‌اند همین تجربه آرامش بخش در اولین مصرف سیگار، قوی‌ترین عامل پیشگویی‌کننده اعتیاد نوجوان است. دیگر عواملی که در این بررسی مؤثر شناخته شدند خلق افسرده، شخصیت نوطلب ومشاهده قهرمانان و الگوهای سیگاری در فیلم‌ها وتبلیغات تلویزیونی بوده است.
آرامشی که گول می‌زند
نیکوتین نیمه عمر بسیار کوتاهی دارد. یعنی در داخل بدن به سرعت اثر می‌کند. وقتی که یک پک عمیق از آن می‌زنید، نیکوتین از ریه و از طریق تنفس وارد جریان خونتان شده و خودش را به مغزتان می‌رساند و در محل گیرنده‌های خاص خود قفل می‌شود. اما در عرض 40 دقیقه به نصف قدرت اولش رسیده و شما را به کشیدن سیگار دیگری مشتاق می‌کند. و وقتی ناگهان متوجه می‌شوید در یک روز25 نخ سیگار کشیده‌اید، دوزاری تان می‌افتد (و می‌فهمید که جریان از این قرار است) که در دام اعتیاد گرفتار شده‌اید.
البته به همین سادگی هم نیست. دانشمندان پس از کلی آزمایش و بررسی تئوری‌هایی برای این وابستگی مطرح کرده‌اند. یکی از این تئوری‌ها حاکی از آن است که نیکوتین مسیر مغزی که آرزو و امیال را به‌وجود می‌آورد، مهار کرده و باعث احساس آرامش در فرد می‌شود. اما این یک آرامش کاذب است چون خود همین سامانه، میل جدیدی برای مصرف دوباره نیکوتین ایجاد می‌کند.
علاوه بر این تحقیقات نشان داده که نیکوتین مسیرپاداش در مغز را فعال می‌کند (مسیری که مغز به‌وسیله آن احساس لذت و سرخوشی را تنظیم می‌کند) متأسفانه وابستگی از همین جا ایجاد می‌شود.
برخلاف موادی چون کوکائین و هروئین، نیکوتین حساسیت این مسیر را زیاد می‌کند و به همین علت هم هست که محرومیت آن به نسبت هروئین و اتانل خفیف‌تر است. البته گول این حرف را نخورید چون با تمام این حرف‌ها در طول تاریخ ثابت شده ( انجمن قلب آمریکا هم اعتراف کرده !) که ترک اعتیاد به نیکوتین یکی از سخت‌ترین‌هاست البته عجیب هم نیست چون اثرات دارویی ورفتاری آن هم خیلی شبیه به موادی چون هروئین وکوکایین است.
سیگار کم نیکوتین، به قیمت سلامت
بعضی فکر می‌کنند سیگاری که نیکوتین کمتری داشته باشد، بهتر است چون خطر کمتری هم برای سلامت دارد. این عده «پدیده جبران» را نادیده می‌گیرند. متأسفانه افرادی که از این نوع سیگارها استفاده می‌کنند، معمولا برای اینکه به مقدار نیکوتینی که به آن عادت کرده‌اند برسند، پک‌های عمیق‌تر زده وتعداد سیگار بیشتری هم می‌کشند.
این‌طوری به جای اینکه نیکوتین مصرفی آنها کم شود بر مقدار مونوکسید کربن و بقیه مواد مصرفی‌شان هم اضافه می‌شود. بنابر این اگر می‌خواهید کباب نشوید، بهتر است به جای سیگار با نیکوتین کمتر، تعداد سیگار کمتری بکشید (والبته به تدریج آن را کنار بگذارید!)
