به گزارش همشهري آنلاين، دكتر محسن اسماعيلي در هشتاد و پنجمین جلسه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه و در ادامه تفسير نامه شصت‌ونهم، گفت: مومنان دارای درجات متفاوتی هستند اما برترین آنان یعنی «أَفْضَلَ الْمُؤْمِنِينَ» در كلام امیرمومنان سلام الله علیه، :«أَفْضَلُهُ مْتَقْدِمَةً» هستند؛ يعني مومنانی برتر هستند که در آنچه از پیش برای آخرت فرستاده‌اند، برتر باشد.
وي با اشاره به آيه «وَ لِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُوا»، افزود: از نظر قرآن، مبنای تعیین درجه هر کس در قیامت عمل خود او است. قرآن از قول اهل بهشت نقل می‌کند که وقتی رستگاری خود و نعمت‌های بهشت را می‌بینند، می‌گویند: ستایش مخصوص خداوندی است که ما را به این همه نعمت رهنمون شد؛ و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود، ما به این‌ها راه نمی‌یافتیم! مسلّماً فرستادگان پروردگار ما حق را آوردند! در این هنگام است که: «وَ نُودُوا أَن تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ»؛ به آنان ندا داده می‌شود که: این بهشت را در برابر اعمالی که انجام می‌دادید، به ارث بردید!
اين استاد حوزه و دانشگاه افزود: به همین منوال، درجات اهل جهنم نیز محصول کردار زشت خود آنها است: «فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ، وَ مَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ». بنابراين مقصود از «تَقْدِمَةً» همان اعمال صالح است. اما هم قرآن و هم روایات، در میان همه اعمال صالح تاکید خاصی بر انفاق دارند.
دكتر اسماعيلي در تبئين چرايي تاكيد قرآن و روایات بر انفاق، گفت: از سویی انسان حب به ذات خود و متعلقات خود دارد، و از سوی دیگر حب به خدا و غیرخدا در یک جا و در یک رتبه جمع نمی‌شود. اصلاً حب دو چیز متناقض با هم جمع‌شدنی نیست؛ چه خدا و غیرخدا، و چه هر دو چیز دیگری: «مَّا جَعَلَ اللَّـهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ»؛ خداوند برای هیچ کس دو دل در درونش نیافریده است. کسی که دل در گرو محبت قدرت‌های غیرخدایی دارد، طعم ایمان را نچشیده است.
وي با اشاره به روايتي از امام باقر علیه‌السلام كه می‌فرماید «حضرت امیر صلوات الله علیه درباره این آیه فرموده‌اند: دوست داشتن ما و دوست داشتن دشمن ما، در دل يك انسان با هم جمع نمي‌شوند. زيرا خداوند براى هيچ مردى در درونش، دو دل ننهاده است كه با اين يكى دوست بدارد و با آن يكى دشمن بدارد.»
راز اشتراط انفاق در وصول به « بِرّ»
عضو مجلس خبرگان رهبري افزود: معجزه انفاق این است که حب غیرخدا را در همین دنیا از دل انسان بیرون می‌کند و در نتیجه حب خدا در قلب او جا می‌گیرد. وقتی کسی از خود و اهل و مالش دل می‌کَنَد و آنها را در آرزوی آخرت پیشاپیش می‌فرستد، معلوم می‌شود که واقعاً به خدا و قیامت و وعده‌های الهی دل بسته است.
وي با بيان اينكه «انفاق باعث دل کندن از غیرخدا می‌شود، و هر چه بیشتر از غیر خدا دل بِکَنَد بیشتر به خدا دلبسته می‌شود؛ تا جایی که هیچ کس جز او در دلش ساکن نباشد»، گفت: یکی از اسرار آن همه سفارش به انفاق و صدقه دادن «حتى بر خارج از مذهب و بر حيوانات برّى و بحرى» نیز همین است؛ چنان‌که امام خمینی (ره) در شرح حدیثی نوشته‌اند:
«بايد دانست كه انسان با علاقهمندى و محبت به مال و منال و زخارف دنيويه بزرگ شده است و تربيت گرديده، و اين علاقه در اعماق قلب او جايگزين گرديده. و منشأ بيشتر مفاسد اخلاقى و اعمالى، بلكه مفاسد دينى، همين علاقه است... پس، اگر انسان به واسطه صدقات و ايثار بر نفس اين علاقه را بتواند سلب كند يا كم كند، البته قطع ماده فساد و جرثومه قبايح را كرده، و طريق نيل به حصول معارف و انقطاع به عالم غيب و ملكوت و حصول ملكات فاضله و اخلاق كامله را براى خود مفتوح نموده. و اين يكى از نكات بزرگ انفاقات ماليه واجبه و مستحبه است. و در مستحبات اين نكته كاملتر است؛ چنانچه واضح است.»
انفاق آنچه دوست داریم
اين استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان كرد: ناگفته پیدا است که قطع علاقه به غیرخدا، هنگامی حاصل‌شدنی است که انفاق از «مِمّا تُحِبُّونَ» باشد؛ یعنی از آنچه انسان به آن محبت و علاقه دارد. اگر آدمی علاقه و وابستگی به چیزی نداشته باشد، با دادن آن جای خالی در قلبش پیدا نمی‌شود که بخواهد با محبت به خدا و ایمان به او پُرکند. اما اینکه انسان چه چیز را دوست دارد، از مطالب قبلی معلوم شد؛ بیش از هر چیز «خودش» را، و بعد اطرافیان و عزیزان «خودش» را، و بعد هم اموال «خودش» را. علی علیه‌السلام نیز به همین ترتیب اشاره فرموده است: «تَقْدِمَةً مِنْ نَفْسِهِ وَ أَهْلِهِ وَ مَالِهِ».
انفاق از خود
وي افزود: باید از خود برای دین و ایمان هزینه کرد، و البته هزینه کردن از خود نیز اقسام و مراتبی دارد؛ در بالاترین مرتبه فدا کردن جان خویش است. اما در مراحل پایین‌تر می‌تواند مثلاً با هزینه کردن از آبروی خود برای وساطت و رفع مشکل مردم یا حلّ اختلاف آنان باشد. اساساً هر عمل صالحی انفاق از خود محسوب می‌شود.
حضرت علي (ع) در خطبه‌ای فرمود: «با انجام فرائضى كه بر شما است، و وظائفى كه برايتان تعيين شده حق خدا را ادا كنيد و از گرو آن بيرون آیيد؛ كه من شاهد و گواه اعمال شما هستم و از جانب شما در قيامت اقامه حجت و دليل مى‌كنم.»
انفاق از خاندان
دكتر محسن اسماعيلي در ادامه درس شرح و تفسير نهج‌البلاغه گفت: در راه خدا شاید لازم باشد با اهل خویش مماشات نکنیم، و یا مثلاً آنان را مکلف به انجام واجبات کنیم. شاید هم لازم باشد گاهی از آنان کاملاً دل ببریم؛ مانند نوح.
نوح مومن بود و هنگامی که دید باید میان محبت خدا با محبت فرزندش، یکی را انتخاب کند، بی‌تردید خدا را انتخاب کرد. «قَالَ يَانُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ»؛ خدا به او فرمود: ای نوح! او از اهل تو نیست! او عمل غیرصالح و فرد ناشایسته‌ای است! پس، آنچه را از آن آگاه نیستی، از من مخواه! من به تو اندرز می‌دهم تا از جاهلان نباشی! نوح نیز درنگ نکرد و عرض کرد: پروردگارا! من به تو پناه می‌برم که از تو چیزی بخواهم که از آن آگاهی ندارم! و اگر مرا نبخشی، و بر من رحم نکنی، از زیانکاران خواهم بود.
انفاق از مال
به گفته دكتر اسماعيلي، «مال» نیز همین طور است. مال سبب خیر است و انسان آن را دوست دارد. اما مهم این است که آیا به هنگام لزوم حاضر است آن را فدای دین و خدایش کند یا نه؟ باید دید حب به کدامیک شدیدتر است؛ حب به خدا یا مال؟
جلسات شرح و تفسیر نهج‌البلاغه روزهای چهارشنبه بعد از نماز مغرب و عشا در شهادتگاه شهید بهشتی (میدان بهارستان؛ چهارراه سرچشمه) برگزار می‌شود.
نظر شما