در اين ميان، گبه و گليم مورد استقبال بيشتري قرار گرفت و از ميان اين دو زيرانداز، گبه به‌دليل داشتن پرز كلفت و بافت درشت و سنگين بودن بيش از حد، خريدار كمتري پيدا كرد. البته اين مربوط به زماني بود كه گليم، بازي را به فرش‌هاي كم‌رنگ و لعاب نباخته بود. اما با وجود اينكه خيلي وقت است خانه‌هاي ايراني، ديگر پذيراي گليم به‌عنوان زيرانداز نيستند، مي‌توان از اين يادگارهاي قديمي هنر كه بيشتر به شكل صنايع‌دستي ارائه مي‌شوند، استفاده‌هاي ديگري داشت؛ از جمله استفاده در چيدمان خانه و حتي تابلوهاي كوچك و.... راهنماي خريد گليم را از زبان علي خوانساري كه شغلش صادرات گليم است مي‌خوانيد. او مي‌گويد: «اين بافتني مورد بي‌مهري مردم كشورش قرار گرفته و در خارج از مرزهاي ايران خيلي بيشتر از زادگاهش قدرش را مي‌دانند».
- انواع بافت
گليم ساده: گليم‌هاي ساده خودشان به دو دسته چاكدار و بدون چاك تقسيم مي‌شوند. در گليم بدون چاك، تار و پود بدون مدل خاصي از يكديگر رد شده‌اند و تنها هر چند رنج يك‌بار، رنگ تار و پود عوض مي‌شود. اما گليم چاكدار كمي متفاوت‌تر از گليم ساده بدون چاك است. تفاوتش هم در اشكال هندسي است كه روي گليم نقش بسته و تفاوت بعدي در چاكي است كه بين پودها به‌خاطر عوض‌شدن رنگ پود ايجاد مي‌شود.
گليم سوزني: از اسمش هم مي‌شود تشخيص داد كه چه نوع گليمي است. در سوزني‌ها، علاوه بر ردشدن پودها از ميان تارها، نقش‌هايي را روي پود بافته يا سوزن‌دوزي مي‌كنند.
گليم سوماك: گليم سوماك، يك گليم دو رو است؛ يعني از هر دو طرف گليم مي‌شود استفاده كرد. اين نوع گليم، خود به دو نوع سينه‌باف و نقشه‌باف تقسيم مي‌شود. طرح‌هاي سينه‌باف كاملا ذهني بوده و نقشه‌باف‌ها از روي نقشه بافته مي‌شوند. جالب است بدانيد طرح‌هاي سينه‌باف، طرح‌هايي انتزاعي‌اند كه بيشتر براساس محل زندگي، كار و طبيعت يا حتي حال و هواي روحي بافنده، اينكه غمگين است يا شاد، آرام است يا هيجان‌زده، روي گليم نقش مي‌بندد. اما به‌طور كلي گليم سوماك از ظرافت بسيار بالايي برخوردار است و بيشتر با پود ابريشمي بافته مي‌شوند.
گليم فرش: اگر به اين نوع گليم دست بكشيد در قسمتي‌هايي از آن پرزهايي خواهيد ديد كه برجسته بوده و مانند پرزهاي فرش است. اين نوع گليم، مخلوطي از سوماك و قالي است كه قسمت‌هاي گل و بوته و حاشيه‌هاي آن داراي پرز است. فقط ممكن است براي جاروكردنش كمي به زحمت بيفتيد.
- انواع طرح
گليم‌ها بعد از نوع بافت، براساس طرح و رنگ دسته‌بندي مي‌شوند اما ديگر اينجا نام استان‌هاي كشور به ميان مي‌آيد؛ چرا كه گليم‌هاي موجود در بازار به‌صورت منطقه‌اي به فروش مي‌رسند. به‌عنوان مثال شما در تبريز فقط گليم تبريز را مي‌توانيد پيدا كنيد و در شيراز گليم خمسه را. اما هستند فروشگاه‌هايي كه گليم مناطق مختلف را به فروش مي‌رسانند.
گليم هرسين: در حاشيه و زمينه، نقش‌هاي ريز و پر بافته مي‌شوند، به‌طوري كه جاي خالي در اين گليم وجود ندارد. بافنده‌ها از پشم بز به‌علت ضد‌بيدبودن در حاشيه گليم استفاده مي‌كنند. رنگ‌هاي گليم هرسين عمدتا سفيد، سرمه‌اي، سبز و قرمز و سرخابي است.
گليم سنه: سنه همان سنندج است. در كمتر جاي ايران گليم‌هايي به ظرافت گليم‌هاي سنه بافته مي‌شود. طرح آن بيشتر طرح هراتي آميخته با طرح بوته‌اي و خطوط مورب و بسيار رنگارنگ است. زيباترين طرح اين گليم، نقش ترنجي در وسط و زمينه‌اي رنگي دارد و بته‌اي نيز با ظرافت در آن بافته شده است.
گليم بلوچ: معمولا سراسر گليم بلوچ از بافت راه راه شكل گرفته كه در هر رديف آن، نقوش متفاوت از طرح و رنگ به چشم مي‌خورد. رنگ‌هاي تيره مانند قهوه‌اي، قرمزتيره، شتري و آبي تيره و رنگ‌هاي روشن مثل سبز، زرد و قرمز، مشخصه اصلي طرح‌هاي بلوچ هستند.
گليم شيرازي: به آن خمسه مي‌گويند و متداول‌ترين طرح اين گليم‌ها، زمينه‌اي طبيعي به رنگ تيره است كه ستارگاني مورب به‌صورت لوزي روي آن بافته شده است. گليم‌هاي ستاره‌اي را بيشتر به‌صورت كم عرض مي‌بافند و بعد به هم مي‌دوزند. البته نسل جديد اين گليم‌ها، زمينه‌اي سفيد با عرض بيشتر دارند.
گليم لري: لرها گليم‌هاي مرغوبي مي‌بافند كه بيشتر با رنگ‌هاي سفيد، آبي، سبز و سياه با نقوش خاص منطقه مشخص مي‌شود. بهترين بافت لرها، خورجين بزرگ براي نگهداري اثاث خانه است. حاشيه آنها را براي آنكه محكم باشد قالي بافي مي‌كنند.
گليم قشقايي: رنگ‌هاي تند و شاد از ويژگي‌هاي گليم قشقايي است اما رنگ‌هاي متضادي نيز در كنار رنگ‌هاي قرمز و زرد به‌كار مي‌رود. نقوش هندسي مثل هشت‌ضلعي و همچنين تصاوير طاووس، بز و آهو بخش اصلي طرح‌هاي قشقايي است.
گليم تركمني: تركمن‌ها گليم‌هاي سبك و در عين حال محكمي مي‌بافند. در اين گليم‌ها، رنگ، مهم‌ترين عامل است و رنگ قرمز با سايه روشن‌هاي مختلف، نقش اصلي را بازي مي‌كند. رنگ‌هاي ديگري مثل نارنجي، آبي، سبز و گاهي زرد در اين گليم به‌كار گرفته مي‌شود كه همين تضاد رنگ‌ها زيبايي منحصر به فردي به اين گليم بخشيده است.
گليم تبريز: تعداد گليم‌هاي تبريزي موجود در بازار خيلي بيشتر از انواع ديگر گليم است؛ چرا كه كارگاه‌هاي بافت گليم در تبريز پرتعداد هستند و قيمت بافته‌هاي تبريزي از ديگر مناطق كشور ارزان‌ترند. گليم‌هايي كه در سفره‌خانه‌ها مشاهده مي‌كنيد از اين نوع هستند.
- قيمت
قيمت گليم ماشين‌باف خيلي ارزان‌تر از گليم دستباف است. شما گليم ماشين‌باف را متري 20هزار تومان و گليم دستباف را براي اندازه‌هاي يك و نيم در يك و نيم متر به قيمت 30هزار تومان مي‌توانيد خريداري كنيد.البته اين قيمت براي بافته‌هاي پشمي است. اگر يك گليم دستباف كوچك ابريشمي بخريد، كمترين پولي كه بايد براي آن بپردازيد 50 تا 60هزار تومان است.
- نكته خريد
متأسفانه گليم‌هاي تقلبي و بي‌كيفيت هم در بازار فراوان وجود دارد. پس قبل از خريد گليم بهتر است به چندين و چند مغازه سر بزنيد و هم كيفيت‌هاي مختلف و هم قيمت‌هاي متنوع را بسنجيد و در نهايت از مغازه‌اي معتبر خريداري كنيد.
هنگام خريد بهتر است دستمالي را نم‌دار كنيد و به گوشه‌اي از گليم مورد نظرتان بكشيد. اگر دستمالتان رنگي شد كاملا مشخص است كه از رنگ‌هاي مصنوعي براي بافت استفاده شده و بعد از يك‌بار شست‌وشوي گليم‌تان رنگ و رويي برايش باقي نخواهد ماند.
براي تشخيص رنگ طبيعي الياف از رنگ مصنوعي و شيميايي يك فرش، به اين نكته توجه داشته باشيد كه رنگ شيميايي بسيار پررنگ و غيرطبيعي است اما رنگ طبيعي پختگي دارد و كمتر به چشم مي‌آيد.
- كدام گليم براي كدام مكان ؟
اگر گليم گران‌قيمتي خريداري كرديد بهتر است در قسمت كم‌رفت‌وآمد خانه پهنش كنيد، چراكه گليم مقاومت فرش را ندارد و با پا خوردن زياد زيبايي‌اش را از دست مي‌دهد. البته بد نيست بدانيد در اين ميان پنبه‌اي‌ها از مقاومت كمتري نسبت به نوع ابريشمي و پشمي برخوردارند. نكته بعدي اينكه بهتر است گليم را روي قسمتي از خانه كه موكت شده پهن كنيد، چون پهن‌كردن گليم روي سراميك زحمت نگهداري‌اش را دو‌چندان مي‌كند و البته خطر ليز خوردن پايتان روي گليم بالا مي‌رود. اما اگر باز هم اصرار داريد گليم را روي سراميك پهن كنيد، بهتر است گليم سوماك كه گليمي پر گره است خريداري كنيد. ولي انتظار نداشته باشيد اصلا از روي سراميك تكان نخورد. اين نوع گليم كمتر از بقيه گليم‌ها سرمي‌خورد. براي جلوگيري از سرخوردن گليم روي سراميك يا بايد از ترمز فرش استفاده كنيد يا گليم‌هايي بخريد كه دوطرف آن چرم دوزي شده باشد.
- نكته‌هاي نگهداري
گليم‌هاي بزرگ و ماشين‌باف را اگر با شامپو فرش بشوييد، هم سالم مي‌مانند و هم خوب تميز مي‌شوند اما گليم‌هاي ظريف و دستباف و كوچك را بهتر است با شامپو آن هم با دست بشوييد و اگر مي‌خواهيد آن را در ماشين لباسشويي بيندازيد، حتما يادتان باشد كه همراه لباس‌هاي دكمه‌دار و زيپ‌دار، داخل ماشين نيندازيد و در ضمن، از پودرهاي رختشويي هم استفاده نكنيد، به جايش از مايع شوينده مخصوص لباس‌هاي رنگي استفاده كنيد؛ ضمنا حرارت آب هم بالا نباشد؛ يعني زير ۳۰ درجه.
وقتي گليم‌تان را با شامپو فرش مي‌شوييد، مراقب باشيد كه ريشه‌هاي گليم را هم خوب تميز كنيد. مراقبت از ريشه‌هاي گليم خيلي مهم است چون ريشه‌هاي پوسيده و كنده شده از ارزش گليم مي‌كاهد.
- صادر‌كننده باشيد نه توليد‌كننده!
علي خوانساري يك جوان 22ساله اراكي و دانشجوي مهندسي IT است. او چند سالي است كه وارد كار فروش و صادرات گليم ايراني به كشورهاي مختلف شده و مي‌گويد: «هر چقدر توليد گليم وضعيت خوبي دارد، صادرات آن اصلا حال و روز خوبي ندارد. متأسفائه آموزشي هم در اين رابطه صورت نمي‌گيرد. ما هم از طريق تجارت الكترونيك وارد اين كار شديم و نخستين محصولاتمان را از همين طريق به فروش رسانديم. اول مغازه‌اي در اراك داشتيم و توانستيم با توليد كننده‌هاي خوب اين حوزه رابطه كاري برقرار كرده و فروشمان را برون‌مرزي كنيم. حالا هم شعبه‌هاي مختلفي در شهرهاي تهران، مشهد، اصفهان و تبريز داريم. خبر خوب به علاقه‌مندان تجارت اينكه اين كار به هيچ سرمايه اوليه‌اي نياز ندارد».
- وضعيت صادرات
طبق آخرين آمارگمرك، ايران به كشورهايي مثل آمريكا، آلمان و ايتاليا گليم دو رو پشمي به ارزش 177ميليون ريال صادرات داشته است. اما آقاي خوانساري مي‌گويد: «بيشترين خريـــدار گليم ماشين‌باف تبريز، كشور روسيه است و براي مناطق مختلف اين كشور با توجه به نوع آب و هوا و ميزان سرماي آن شهر، جنس خاصي را سفارش مي‌دهند. خريدار بعدي گليم‌هاي قسمت شرقي ايران، كشور تركيه است كه به قيمت ناچيزي از ما مي‌خرند. اما در مورد اجناس دستباف بيشتر در سايز 25×25به‌عنوان تابلوگليم به كشورهاي مختلف صادر مي‌شود».
نظر شما