نشست تخصصی اعتدال در اسلام

در ابتدای این نشست خانم دکتر مولایی؛ عضو هیات علمی گروه مطالعات غرب آسيا و آفريقاي شمالي و مدیر نشست در سخنان کوتاهی به معرفی زندگینامه، پیشینه علمی و کاری پروفسور محمد هاشم کمالی موسس پیشین موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مگ گیل کانادا و انستیتو بین‌المللی مطالعات عالی اسلامی برنامه پرداخت.

دکتر جواد شعرباف معاونت مالی و اداری و نایب رییس انجمن ایرانی مطالعات جهان در معرفی ایشان نکاتی را افزود و بیان داشت دکتر محمد هاشم کمالی، جایزه ی سی و چهارمین دوره ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را از دست ریاست جمهوری اسلامی ایران حسن روحانی دریافت کرده است. وی به همین مناسب کسب این افتخار و جایزه را به ایشان و حضار محترم تبریک و تهنیت گفت.

پروفسور محمدهاشم کمالی، در ابتدای سخنان خود ضمن اشاره به موضوع کتابی که اخیرا تحت عنوان راه میانه روی و اعتدال در اسلام منتشر کرده است گفت: این تصادفی نیست و برگزاری چنین محافلی نشان از علاقه و برازندگی علمی ایران دارد. ایشان در ادامه به معرفی کوتاهی از محتوای این کتاب پرداخت و گفت این کتاب در دو قسمت و بیست و سه فصل تنظیم شده است که به طور کلی بخشی از آن به شناخت نظری از تفکر میانه¬روی و اعتدال می پردازد و بخش دیگر آن شامل شرح و تفسیر مواردی تطبیقی از تفکر اعتدال و میانه‌روی در جوانب متعدد حیات عملی است.

ایشان در ادامه افزود که وسطیه مفهوم مترادفی با عدل و عدالت است و از نظر مفسران نیز میانه‌روی بدون عدالت بی معنی است ضمن اینکه در اجرای عدالت نیز میانه‌روی الزامی است. بطوریکه در دیگر جوانب خصوصیات اسلامی از جمله، سخاوت و شجاعت نیز بر پایبندی به اخلاق میانه‌روی تاکید شده است.

این استاد حقوق دانشگاه بین‌المللی اسلامی مالزی در ادامه ی سخنان خود با اشاره به این آیه از قرآن کریم که و جعلناکم امه وسطا گفت: خطاب قرآن در این آیه امت است، به این معنی که خداوند در بین همه مردمان دنیا، امت مسلمان را امتی بینابین و میانه‌رو توصیف نموده است و این آیه می‌تواند الگو و راهنمای مسلمانان در ارتباط با امت های دیگر نیز باشد.

ایشان در بخشی از سخنان خود نیز اشاراتی به تاکید اسلام بر اعتدال و میانه‌روی در ارتباط با حقوق زنان نیز داشت و گفت: فمنیسم شکلی افراطی از جنبش های حقوق زنان است. وی در ادامه خاطرنشان کرد که یکی از جوانب اعتدال و میانه روی مشورت است که معمولا منجر به نتیجه و نظری معتدل خواهد شد. از دیگر اصولی که استاد کمالی به آن اشاره داشت و در شریعت اسلام شناخته شده است مسئله ی اختلاف بود. ایشان در این باره گفت که ما دو نوع اختلاف داریم: اختلاف تضاد و اختلاف تنوع. اختلاف تضاد مضر و کارشکن است اما اختلاف تنوع که وجود آن امری طبیعی است همه ی ما به آن معترف هستیم.

مسئله ی دیگری که دکتر هاشم کمالی به آن اشاره کرد مسئله ی گفت وگو بود و از آن به عنوان اصلی که قرآن بر آن ملاحظاتی داشته است، یادکرد و گفت: شما حتی اگر با اهل کتاب نیز بحثی داشته باشید، قرآن بر نحوه ی این مباحثه و رعایت میانه روی در مباحثه و گفت‌وگو صحه گذاشته است و در آیه ی 125 سوره نحل نیز فراتر از میانه روی رفته و فرموده است ...ادعُ إِلىٰ سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ ۖ وَجادِلهُم بِالَّتي هِيَ أَحسَنُ ۚ ... به معنی با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن . در این آیه تاکید شده است که در مباحثه و گفت¬وگو نه تنها به اعتدال باید پایبند بود بلکه بالاتر از آن یعنی ملاحظات اخلاقی را نیز باید مدنظر داشت.

پروفسور هاشم کمالی در بخش پایانی سخنان خود از رعایت اعتدال در تحلیل و تفصیل اختلافات بین تصوف و تفقّه پرداخت و گفت: عرفان چیزی است که در افکار شخصیت هایی مانند مولانا جلال الدین بلخی تبلور می یابد و نشان می دهد انسان گاهی به مراحل بالایی از تفکر و صفای باطن می رسد که به حقیقت، محبت و نزدیکی به خالق متّصف می‌گردد. برخی آرای فقهای اسلامی درباره ی تصوف به شکلی گفته می شود که شایسته نیست و در این راه باید راهی میانه روانه جست.

بخش پایانی این نشست با پرسش و پاسخ هایی همراه بود که در این بین نیز مسائلی از قبیل جنگ آرا در اسلام و اختلافات برسر مسائلی تاریخی مانند خلافت، همچنین نفوذ دیدگاه های تندروانه در مالزی و اختلاف بین عرف و شرع، سوال شد و جوانب رویکرد میانه‌روانه در این زمینه مورد بحث واقع شد.