اگر خطر این کار برای ما بزرگترها چندان قابل توجه نباشد، برای کودکان، حتما خطرناک است.
محققان هم چند وقت یک‌بار، در این مورد هشدارهایی می‌دهند. 2-3هفته قبل، پانلی متشکل از متخصصان کودکان و داروسازان و کارشناسان بهداشتی تشکیل شد که در آن همه شرکت‌کنندگان، به اتفاق، درباره مصرف این گونه داروها، که اکثرا شامل داروهای ضدسرماخوردگی کودکان هستند، هشدار دادند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در این باره گزارش داد محققان شرکت‌کننده در این پانل، از سازمان غذا و داروی آمریکا خواسته‌اند مجوز مصرف این داروها را برای کودکان زیر 6 سال لغو کند.
به گفته یکی از این متخصصان، که اپیدمیولوژیستی از دانشگاه پنسیلوانیاست، اطلاعات موجود نشان می‌دهد این داروها چندان فایده‌ای در بهبود علائم کودکان نداشته و مصرف آنها هیچ توجیه منطقی ندارد.
علاوه بر بی‌تأثیر بودن این داروها، اکثر متخصصان یک نگرانی دیگر هم دارند و آن هم در مورد عوارض جانبی آنهاست.
آنها می‌گویند نه تنها داروها تأثیر مثبتی در درمان سرماخوردگی‌های اکثرا ویروسی کودکان ندارد، بلکه به‌دلیل حساس بودن کودکان در این سن، احتمال بروز عوارض گوناگون در آنها بیشتر است.
بیشتر کارشناسان در مورد 3 ترکیب موجود در این داروها هشدار می‌دهند: ضداحتقان‌ها (دکونژستان‌ها)، ضدحساسیت‌ها (آنتی‌هیستامین‌ها) و ضدسرفه‌ها. به گفته این محققان، این خطر برای کودکان زیر 2 سال، بسیار حیاتی‌تر است و خانواده‌ها باید از دادن هر دارویی به کودکان در این سن، بدون تجویز پزشک خودداری کنند.
عوارض مختلفی برای این داروها ذکر شده که همان طور که اشاره شد، برای کودکان کم‌سن و سال، جدی‌تر است. به‌عنوان مثال در مورد آنتی‌هیستامین‌ها عوارضی مانند تحریک‌پذیری و تشنج در کودکان، افت فشار خون به صورت وضعیتی و واکنش‌های حساسیتی اشاره شده است.
البته اکثر داروهایی که برای درمان علامتی سرماخوردگی در بازار موجودند، ترکیبی از چندین ماده شیمیایی، با خواص و عوارض گوناگون‌اند. این موضوع در مورد ضدسرفه‌ها از همه بیشتر صدق می‌کند.
برخی از این داروها، مانند دکسترومتورفان، از دسته مرفین هستند و بنابراین عوارضی همچون خواب‌آلودگی مفرط، کاهش سطح هوشیاری، سرکوب مرکز مغزی تنفس، کاهش ضربان قلب و مانند آن را دارند و به همین علت مصرف آنها در کودکان ممنوع است.
اکسپکتورانت، ترکیب دیگری است که در اکثر شربت‌های ضدسرفه وجود دارد و به‌نظر می‌رسد عوارض چندانی نداشته باشد، اما داروشناسان اعتقاد چندانی به مفید بودن آن ندارند.
نکته دیگر در مورد این داروها آن است که بسیاری از آنها حاوی مواد مخفی هستند؛ یعنی موادی که برای طعم مناسب یا بالا بردن اثر دارویی، از سوی هر کارخانه داروسازی، ممکن است به آن اضافه شود. این مواد اضافی هم عوارض خاص خود را دارند.
به‌عنوان مثال، در برخی از داروهای ضدسرماخوردگی، ممکن است علاوه بر ترکیبات معمول، از آسپیرین هم استفاده شود؛ دارویی که استفاده از آن در بیماری‌های ویروسی کودکان بسیار خطرناک است.
راه‌کارهای عملی
یکی از کارشناسان سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در باره این اظهارنظر محققان می‌گوید: «این سازمان درصورت اعمال نظر این محققان، احتمالا در مورد نوع برچسب این داروها تجدیدنظر کرده و آن را به این صورت تغییر می‌دهد: در کودکان زیر 6 سال استفاده نشود.»
یکی از متخصصان اطفال شرکت‌کننده در این پانل علمی، در این باره می‌گوید: «حذف کامل داروهای ضدسرماخوردگی کودکان هم شاید چندان به صلاح نباشد؛ به‌خصوص قبل از آموزش درست و پایه‌ای والدین. چرا که ممکن است در نبود داروهای ویژه کودکان، آنها از داروهای ضدسرماخوردگی بزرگسالان برای فرزندان خردسال‌شان استفاده کنند که این به مراتب خطرناک‌تر است.»
کارشناسان تخمین می‌زنند هر کودک سالم، سالانه بین 5 تا 8 بار به سرماخوردگی مبتلا می‌شود که به این ترتیب داروهای ضدسرماخوردگی اطفال، سالی 8/3 میلیارد بار برای آنها استفاده می‌شود. بازار خوب این داروها، بحث در مورد مزایا و زیان‌های استفاده از آنها را با چالشی جدی در سراسر جهان مواجه می‌کند.
البته بحث در مورد چند و چون عرضه داروهای بی‌نیاز از تجویز نسخه، به‌خصوص برای کودکان، از چندی قبل شروع شده و هنوز هم ادامه دارد؛ به ویژه که کارشناسان دارویی عقیده دارند تحقیقات درباره عوارض این داروها، با این تصور غلط که این داروها هیچ گونه عوارضی ندارند، از سال‌ها و دهه‌های قبل، متوقف شده بود.
اما توصیه محققان در این پانل، به والدین این است که مصرف این داروها را در کودکان زیر 6 سال، و به ویژه زیر 2 سال خود، حتی‌الامکان محدود کنند و سعی کنند با درمان‌های حمایتی، مانند استفاده از بخور، مصرف مایعات بیشتر و تغذیه بهتر، به درمان طبیعی کودک‌شان کمک کنند و درصورت احساس نیاز به مصرف دارو، حتما با پزشک مشورت کنند.
نکته‌های کاربردی
با زیر سؤال رفتن کارآیی و فایده داروهای ضدسرماخوردگی برای کودکان، در مطالعات اخیر، برای اکثر والدین این اشکال به وجود می‌آید که برای کودک سرماخورده‌مان، که ناراحتی و دردش را آشکارا حس می‌کنیم، چه کاری می‌توانیم انجام بدهیم؟[چطور سرماخوردگی را درمان کنیم؟]
انجمن متخصصان کودکان آمریکا در این باره توصیه‌هایی دارد که درواقع همان درمان‌های خانگی قدیمی است که به‌نظر می‌رسد علم تجربی امروز هم فایده آنها را تأیید کرده است:
- مایعات زیاد به کودک بخورانید. مایعات در هر سنی به بهبود سریع‌تر سرماخوردگی کمک می‌کند. سوپ جوجه هم یک توصیه قدیمی است که البته کارآیی اختصاصی آن مشخص نشده، اما می‌تواند یک دستور غذایی خوب برای کودک بی‌اشتهای شما باشد.
- راه بینی کودک را تمیز نگاه دارید.
- از قطره‌های شستشوی نمکی برای رقیق کردن ترشحات بینی و مجاری تنفسی مفید است.
- از بخور سرد برای بالا بردن رطوبت هوای اتاق کودک استفاده کنید.
- با مشورت پزشک و با توجه به محدودیت سنی درج شده روی برچسب دارو، می‌توانید از کرم‌های موضعی، برای کم کردن ناراحتی سینه کودک استفاده کنید. این کرم‌ها حاوی منتول هستند.
- داروهای مسکن، مانند استامینوفن و ایبوپروفن، می‌توانند بی‌قراری و احساس ناراحتی و درد احتمالی را در کودک کاهش دهند.اما بهتر است با نظر پزشک و طبق دستورالعمل آن، برای کودک استفاده کنید.
