این جملات، نقش و اهمیت قدرت روابط عمومی‌ها در دنیای جدید را به خوبی نشان می‌دهد. همزمان با آغاز به کار چهارمین کنفرانس بین‌المللی روابط عمومی ایران، گفت‌وگویی را با مهدی باقریان دبیرکل این کنفرانس انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید.
- تاریخچه به کارگیری روابط عمومی در توسعه فعالیت‌ها از چه زمانی آغاز شد؟
نیازهای ارتباطی بشر در ابتدا او را وادار ساخت تا در مراحل اولیه به ارتباطات حضوری و چهره به چهره روی آورد ، هرچند که نوع ابزارها و شیوه‌ها و میزان توانایی و وسعت و گستره اثرگذاری آنها با امروز تفاوت‌های زیادی داشته است.
ادبیات و سنگ نوشته‌های به جامانده از قرون مختلف، «بولتن‌های سنگی»، اقدامات شاهان هخامنشی و حکمای دولت شهرهای یونان، اعضای سنای روم، سخنرانی پادشاهان و سرداران رومی، همه و همه نشانگر اهمیت افکار عمومی است.
همچنین بخش عظیمی از خطبه‌های کتاب «نهج البلاغه» حضرت علی(ع) پر است از «رویارویی روشنگرانه و حکیمانه ایشان با مردم و ترغیب آنان به اندیشیدن و قضاوت صحیح در مسائل و حمایت از حکومت صالح».
این موارد تصدیق می‌کنند که علم روابط عمومی و استفاده از آن مولود عصر جدید نیست اما معنای جدید روابط عمومی، زاییده عصر جدید و منشا بحران‌ها و مبارزات اجتماعی و سیاسی از یک سو و ادامه حیات اقتصادی سازمان‌های عظیم تولیدی و تجاری و مؤسسات بازرگانی از سوی دیگر است.
از یک طرف، مردم در برابر اجحاف های این مؤسسات به ستوه آمده و از طرف دیگر بنگاه‌های اقتصادی با پی بردن به اهمیت افکار عمومی و حمایت آن، دست به یک سری اقداماتی زدند که سبب شکل گیری روابط عمومی شد.
- جایگاه روابط عمومی در گستره فعالیت‌های کشور چگونه است؟
صرف‌نظر از این که منشا و هدف تأسیس روابط عمومی در ایران چه بوده، متأسفانه هنوز -که بیش از 55 سال از عمر آن در ایران می‌گذرد- در ساختارهای دولتی و اداری در جایگاه اصلی خود قرار نداشته و متاثر از دیدگاه قدیمی آن است.
برخی از مدیران و مسئولان وقتی از روابط عمومی صحبت می‌کنند معنای صریح و تحت اللفظی آن مد نظر است و در واقع روابط عمومی تا زمانی روابط عمومی قلمداد می‌شود که از فرامین مسئولان اطاعت کرده و گاه به تحریف حقایق و فریب افکار عمومی بپردازد. اما نگرش نسل جدید نسبت به روابط عمومی، نگرشی جدید و نو است؛ یعنی هنر برقراری ارتباط با مردم با هدف جلب رضایت آنها را دارد و درنتیجه به حقوق شهروندی اهمیت می دهد.
در برخی از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران به‌دلیل عدم حاکمیت روش‌ها و تک بعدی بودن ساختار اداری هنوز مبارزات و منازعات حرفه‌ای و حقوقی یا آغاز نشده و اگر هم به صورت محدود در برخی جاها آغاز شده، وارد مرحله جدی خود نشده است. شواهد و مطالعات موجود نشان می‌دهد پیدایش روابط عمومی در ایران مبتنی بر تحولات بازرگانی و اقتصادی بوده ولی توسعه آن مستلزم عمل‌گرایی و ایجاد و تقویت پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل روابط عمومی سیاسی به ویژه جنبش‌های عمل‌گرا و مردمی است.
عکس قضیه هم حاکم است. بسیاری از سازمان‌ها، از روابط عمومی به‌عنوان یک ابزار سیاسی و کسب وجهه و اعتبار کاذب استفاده می‌کنند و این امر، شأن روابط عمومی را تا حد یک هنر و حرفه تبلیغاتی و تشریفاتی تنزل داده است
- میزان استقلال حرفه ای روابط عمومی در کشور تا چه اندازه‌ای است و آیا منافاتی با اقدامات تخصصی آنها ندارد؟
بر اساس تحقیقات انجام شده در مورد استقلال روابط عمومی، نقش روابط عمومی‌ها اغلب در حد ستایش مدیران سازمان‌های دولتی و خصوصی است و کارگزاران روابط عمومی در ساختارهای اجتماعی و سازمانی قادر به ایفای نقش خود در چارچوب مقررات حرفه‌ای، اخلاقی و شغلی نیستند. اما در چند سال اخیر بارقه‌هایی از نگاه دقیق و حرفه‌ای به روابط عمومی در کشور در حال شکل گیری است.
به‌عنوان مثال، یکی از مواردی که می‌توان از آن به‌عنوان نقطه عطف عملکرد روابط عمومی دولتی یاد کرد نوع نگاه مجموعه شهرداری تهران به انتشار خبر تأخیر در افتتاح برج میلاد بود. این که یک مجموعه بدون تعصب به حمایت از فعالیت‌های خود و اهداف سازمانی، به ارائه گزارش تأخیر در فعالیت‌های خود می‌پردازد و در مقام عذرخواهی و اعلان دلایل آن بر می‌آید، در واقع به هدف والای روابط عمومی که همان ایجاد رضایت و مردمداری است، دست یافته است. بی شک وجود این تفکر در مجموعه مدیریتی یک سازمان، آینده روشنی را برای کارگزاران روابط عمومی خود ترسیم می‌کند.
- میزان رشد روابط عمومی در کشور و موقعیت این رشته در مقایسه با کشورهای دیگر چیست؟
صرف‌نظر از محتوای آموزشی این رشته و اتفاقات رخ داده در طول حدوداً 55 ساله حرفه روابط عمومی در کشور، می‌توان این گونه گفت که همچنان با توجه به ضرورت نیاز حضور روابط عمومی در عرصه‌های مختلف کشور، این رشته از لحاظ عمل‌گرایی و کاربردی مانند نوزادی در آغوش سازمان‌ها و نهادهای کشورمان جای دارد. این در حالی است که طبق آمارهای اعلام شده، میزان بودجه صرف شده برای روابط عمومی در جهان طی سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است.
برای نشان دادن میزان اهمیت به کارگیری روابط عمومی در جهان تنها کافی است که به میزان درآمد مجموعه‌های بازرگانی که مالکیت و کنترل شرکت‌های بزرگ جهانی روابط عمومی را در اختیار دارند نگاهی بیندازیم. در سال 2004 میزان در آمد 3 شرکت بزرگ روابط عمومی دنیا که مشاوره و برنامه‌ریزی واحدهای روابط عمومی شرکت‌های غول آسای جهانی را بر عهده دارند بالغ بر 23 میلیارد دلار بود.
- آیا شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی و حتی دولتی کشور نقش روابط عمومی را در توسعه و افزایش فرصت‌های اقتصادی و خدماتی خود، آن گونه که باید در نظر گرفته و از پتانسیل‌های این حوزه به صورت کاربردی بهره می گیرند؟
با تمام این تفاسیر باید اذعان داشت که روابط عمومی در ایران در دهه گذشته با فراز و نشیب‌ها و چالش‌های زیادی مواجه بوده و نسل جدید روابط عمومی به‌عنوان طلایه داران تغییر و تحول و ارتقای حرفه‌ای، فعالیت‌ها و اقدامات بسیار مناسب و مؤثری را برای توسعه این حوزه در کشور انجام داده‌اند.
برگزاری کنفرانس‌های متعدد بین‌المللی، ایجاد ارتباطات علمی و بین‌المللی، راه اندازی مؤسسات و شرکت‌های خصوصی، انتشار 5 نشریه تخصصی، برگزاری دوره‌های آموزشی، برپایی نمایشگاه‌های تخصصی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تأسیس رشته روابط عمومی در مقطع کارشناسی، راه‌اندازی دوره‌های کاردانی به‌طور گسترده در سراسر کشور برای ارتقای توانایی‌های تخصصی شاغلان، تأسیس انتشارات تخصصی و حضور فعال و گسترده در اینترنت و سایر اقدامات نشان می‌دهد که روابط عمومی ایران در حال پیشرفت است و البته برای دستیابی به جایگاه حرفه‌ای خود باید در عرصه‌های دیگر نیز فعالیت خود را گسترش داده به ویژه در عرصه روابط عمومی دولتی که اصلا جایگاه مناسبی ندارد.
- چه راهبردی فرا روی این چالش قرار دارد؟
همان گونه که اشاره شد تحولات دهه اخیر مثبت بوده اما هنوز اندک است. سال 86 را می‌توان یکی از نقاط عطف تاریخ روابط عمومی کشور به شمار آورد. تدوین آیین نامه جامع روابط عمومی کشور توسط شورای اطلاع رسانی دولت، اظهارات تخصصی مسئولان در همایش بزرگ روابط عمومی کشور و نامگذاری 27 اردیبهشت ماه به نام روز روابط عمومی و ارتباطات، چشم‌انداز مثبتی را در برابر کارگزاران روابط عمومی قرار داده است اما در عین حال باید توجه داشت که از این ظرفیت‌های ایجاد شده، حداکثر بهره را برد.
- از آن جایی که کنفرانس بین‌المللی روابط عمومی ایران به مرکزی برای اجتماع روابط عمومی‌های کشور تبدیل شده است، چه فعالیتی را برای اجرای این راهکار انجام داده است؟
در3 دوره قبل تلاش شده است که ارتباط کارشناسان و متخصصان روابط عمومی با مسائل به روز نظری و علمی این حوزه در جهان حفظ شود. پس از برگزاری سومین دوره به این نتیجه رسیدیم که باید در دوره چهارم به صورت کاربردی از حضور استادان وسخنرانان داخلی و خارجی در کنفرانس بهره برده شود به همین دلیل پس از ارائه هر مقاله و سخنرانی، 10 دقیقه را به پرسش و پاسخ شرکت‌کنندگان با استادان اختصاص دادیم تا مخاطبان بتوانند با اساتیدتعامل دو طرفه برقرار کنند.
همچنین در پایان کنفرانس نیز نشست جمع بندی مطالب و موضوعات مطرح شده در طول کنفرانس را با حضور نمایندگان سخنرانان داخلی و خارجی و شورای سیاست گذاری و شرکت‌کنندگان پیش‌بینی کردیم تا نقاط ضعف و مشکلات کاربردی مطالب مطرح شده را از دیدگاه کارگزاران و مدیران روابط عمومی واکاوی کرده و به‌دنبال رفع این مسائل و دستیابی به نکات عملی و کاربردی آن در دوره‌های دیگر باشیم.
