روز شنبه كميسيون حقوق بشر قطر طي بيانيه‌اي محدوديت‌هاي ايجاد شده از سوي سعودي‌ها براي اتباع اين كشور را محكوم كرده و آن‌را خلاف قوانين بين‌المللي توصيف كرد؛ بيانيه‌اي كه ديروز با واكنش بسيار تند مقام‌هاي عربستان ازجمله وزير خارجه اين كشور روبه‌رو شد. عادل الجبير براي نخستين بار از آغاز اين بحران، از لفظ «جنگ» استفاده كرد و بيانيه قطري‌ها را در حكم «اعلان جنگ عليه عربستان» دانست.
جبير گفت كه درخواست قطري‌ها براي خارج كردن مديريت اماكن مقدس مسلمانان در عربستان از دست آل‌سعود و بين‌المللي كردن آن، «اقدامي تجاوزكارانه» و «اعلان جنگ عليه عربستان» است. او گفت: «عربستان سعودي حق پاسخ شديد به هرگونه درخواست مشابه براي بين‌المللي كردن مديريت حج و اماكن مقدس را براي خود محفوظ مي‌داند.»
طي روزهاي اخير با نزديك شدن موسم حج، ماجراي اعزام اتباع قطر به اين مراسم بر پيچيدگي‌هاي موجود در روابط ميان قطري‌ها و عربستان افزوده است. حدود 2هفته پيش، رياض محدوديت‌هايي براي حضور قطري‌ها در مراسم حج امسال اعلام كرد. طبق دستورالعمل سعودي‌ها، اتباع قطر نمي‌توانند از پروازهاي شركت هواپيمايي دولتي اين كشور يعني خطوط هوايي قطر براي ورود به عربستان استفاده كنند، چرا كه اين شركت از همان ابتداي اعمال تحريم‌ها از سوي 4كشور عربستان، بحرين، امارات و مصر مورد تحريم قرار گرفته است. قطري‌ها بايد از خطوط هوايي ديگري استفاده كنند كه مورد تأييد دولت عربستان هستند. همچنين هواپيماهاي حامل زائران قطري بايد از فرودگاه دوحه پرواز كرده و در فرودگاه جده يا مدينه فرود بيايند.
فارغ از اين، امسال قطري‌ها بايد براي ورود به عربستان ويزا دريافت كنند كه تعطيلي سفارتخانه عربستان در دوحه، آنها را با مشكل جدي مواجه كرده است. تقابل عربستان با قطر در مسئله حج به اين موارد محدود نمي‌شود. طبق اعلام وزارت امور اسلامي قطر، سعودي‌ها تماس‌هاي دولت قطر در مورد امنيت زائران قطري را بدون پاسخ گذاشته‌اند و هنوز موضوع تأمين امنيت آنها حل نشده است.
كميسيون حقوق بشر قطر با استناد به محدوديت‌هاي اعمال شده، از عربستان به گزارشگر ويژه آزادي عقيده و اديان سازمان ملل شكايت كرده و اقدام سعودي‌ها را خلاف حقوق بشر و آزادي عقيده خوانده است. وزارت امور اسلامي قطر هم در بيانيه‌اي اعلام كرد كه سعودي‌ها تلاش دارند تا در كنار مسائل ديگر، مسئله حج «كه يكي از اركان اسلام به شمار مي‌رود» را هم «سياسي» كنند. طبق اعلام دولت قطر، 20هزار قطري براي حضور در مراسم حج امسال ثبت‌نام كرده‌اند.
بر خلاف سخنان وزير خارجه عربستان، كميسيون حقوق بشر قطر به‌طور مستقيم به موضوع خارج كردن مديريت اماكن مقدس مكه و مدينه از دست سعودي‌ها اشاره نكرده است اما پس از انتشار بيانيه اين نهاد و شكايتش به سازمان ملل، برخي رسانه‌هاي قطري راه برون‌رفت از بحران حج ميان 2كشور را بين‌المللي كردن مديريت حج دانستند؛ رويكردي كه بهانه لازم به عادل الجبير براي كوبيدن به طبل جنگ را داد.
- از بحران تا جنگ
در 2ماه گذشته، روابط ميان قطر با عربستان و متحدانش پر از درگيري لفظي بوده است. در اين ميان، عربستان نشان داده به هيچ وجه خيال كاستن از سطح تنش موجود را ندارد. عادل الجبير هم كه ديروز پس از پايان نشست با ديگر وزراي خارجه تحريم‌كننده قطر در منامه پايتخت بحرين به سؤالات خبرنگاران پاسخ مي‌داد، مقام‌هاي قطر را متهم كرد كه با پيش كشيدن مسئله حج تلاش دارند توجه مردم را از اصل ماجرا كه «حمايت قطر از تروريسم» است منحرف كنند.
وزير خارجه عربستان از قطر خواست به جاي پرداختن به اين مسائل، به فهرست 13بندي خواسته‌هاي كشورهاي عربي بپردازند. همزمان وزراي خارجه كشورهاي تحريم‌كننده قطر پس از نشست خود طي بيانيه‌اي اعلام كردند كه حاضر به مذاكره با قطري‌ها هستند اما اين مذاكرات تنها معطوف به فهرست خواسته‌هايشان خواهد بود؛ خواسته‌هايي كه از آنها «كوتاه نخواهند آمد». مهم‌ترين موارد خواسته شده در اين فهرست، توقف حمايت قطر از تروريسم، تعطيلي شبكه خبري الجزيره و رسانه‌هاي وابسته به آن، قطع ارتباط با ايران و اخراج نيروهاي نظامي تركيه از خاك قطر است.
كليدواژه «جنگ» پيش از اين، يك‌بار ديگر هم در بحران عربي خليج‌فارس مطرح شده بود. حدود يك‌ماه پيش دولت قطر در بيانيه‌اي استفاده كشورهاي عربي از تاكتيك تحريم را راه و روش «كشورهاي قلدر» خواند و هشدار داد كه نتيجه چنين رويكردي «براساس تجربه تاريخي، چيزي جز جنگ نيست».
قطري‌ها بارها اعلام كرده‌اند به‌دنبال افزايش تنش نيستند و خواهان مذاكره‌اند. با اين حال، در بيانيه روز گذشته وزراي خارجه كشورهاي عربي تحريم‌كننده قطر در منامه، هيچ نشانه‌اي مبني بر رفتار مسالمت‌جويانه ديده نمي‌شود. تاكنون تلاش‌هاي ديپلماتيك كويت و كشورهاي اروپايي ازجمله آلمان، انگليس و فرانسه براي پايان دادن به بحران هم بي‌نتيجه بوده است. آيا بي‌نتيجه ماندن اين تلاش‌ها، آنگونه كه سعودي‌ها بر طبل جنگ مي‌كوبند، به درگيري مسلحانه ميان 2كشور منجر مي‌شود؟ هيتلر كه خود آغازگر ويران‌كننده‌ترين جنگ تاريخ بوده در جايي مي‌گويد: «آنجا كه ديپلماسي باز مي‌ماند، جنگ آغاز مي‌شود.»
نظر شما