سربازی و سازندگی

به گزارش ایرنا، موضوع اصلاح کیفی و راهکارهای جایگزین خدمت سربازی برای مشمولان به ویژه تحصیلکرده های جامعه، به یکی از مهمترین دغدغه ها در شرایط کنونی تبدیل شده است.

سربازگیری و آمادگی نیروی انسانی برای حفظ امنیت جامعه امری واجب و ضروری است، اما با اتفاقاتی مانند«حادثه نی‌ریز و سقوط مرگبار اتوبوس سربازان» و «تیراندازی یک سرباز در پادگان آبیک قزوین و درگذشت چند سرباز این پادگان»؛ مساله بازنگری در قوانین و شیوه گذراندن خدمت سربازی به امری فراگیر در شبکه های اجتماعی تبدیل شده و کمپین هایی برای اصلاح آن به راه افتاده است.

اما چرا باید قانون خدمت نظام وظیفه مورد بازبینی قرار گیرد؟

1- قانون نظام وظیفه در سال ١٣٠٤ به پیشنهاد وزارت جنگ وقت به تصویب مجلس شورای ملی رسید و براساس آن خدمت سربازی اجباری شد، اما با گذشت بیش از 90 سال و افزودن اصلاحیه های متعدد، ساختار نظام وظیفه کمابیش به شکل سابق باقی مانده است.

استقبال از طرح هایی مانند خرید خدمت سربازی، سرباز معلم، پروژه خدمت، سرباز صنعت، امریه و تعداد بالای آمار مشمولان غایب در کشور، نشانگر آن است که قانون کنونی خدمت وظیفه عمومی مورد استقبال مشمولان خدمت سربازی نیست و باید به طور جدی برای اصلاح قوانین موجود، اهتمام ورزید.

افزون بر دلایل فوق طرح موضوع های جدیدی چون کوچک و حرفه ای شدن ارتش ها، پیشرفت های تکنولوژیک، نظارت بین المللی در زمینه خلع سلاح و کنترل تسلیحات؛ نیازمند این است که نسبت به قوانین نظام وظیفه عمومی در کشور تدابیری اندیشیده شود که علاوه بر افزایش میزان تخصص سربازان، شیوه به کارگیری نیروهای جوان در پادگان ها تغییر کند.

2- برخلاف دهه های پیشین مشمولان خدمت سربازی را افراد تحصیلکرده تشکیل می دهند. گسترش دانشگاه ها و بالا بودن ظرفیت پذیرش دانشجو در موسسات آموزش عالی موجب شده تا مشمولان از افراد با تحصیلات عالی و تکمیلی باشند. شیوه رفتاری این افراد در محیط های آموزشی و تفاوت معنادار این محیط ها با رفتار پادگانی یکی از مهمترین دلایل بازنگری در قانون نظام وظیفه عمومی است.

دانشجویی که در محیط علمی و آموزشی نقد و پرسش را از مهمترین اولویت های خود قرار داده است باید در فاصله کوتاهی از فارغ التحصیلی به محیطی وارد شود که مهمترین ویژگی آن فرمانبری و فرمانبرداری است. این تناقض ایجاد شده در فرد او را دچار نوعی سردرگمی و سرخوردگی می کند و در نهایت به این جمله ختم می شود که خدمت سربازی در ایران «دو سال تلف کردن عمر» به حساب می آید.

بیکاری و ناامیدی نسبت به آینده شغلی و اجتماعی فرد، محیط های طاقت فرسای پادگان و دوری از خانواده و مسائل عاطفی و ....یکی از مهمترین دلایل ایجاد برخی از اتفاق های ناگوار در پادگان ها است.

4- «سرباز صنعت» یکی از مهمترین پیشنهادهایی است که به طور معمول در پاره ای از مواقع در کشور مطرح می شود. با اجرایی‌شدن این طرح سربازان پس از گذراندن دوره‌های آموزشی به جای تقسیم‌بندی در پادگان‌ها، در کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی مشغول شوند تا بتوانند پس از گذراندن دوره خدمت سربازی، کارآفرینی کنند یا در همان کارخانه یا واحد صنعتی فوق جذب و به کار گرفته شوند.

یکی از مهمترین مزایای این طرح ارتباط بین علم و صنعت است که می تواند کاستی های نظام آموزشی را در این زمینه جبران کند. اگر چنین طرحی به صورت کامل و برنامه ریزی شده در کشور به اجرا درآید به یقین صنعت هم فایده خواهد برد، زیرا نیروی متخصص به راحتی در دسترس آنان قرار می گیرد. یکی دیگر از مزایای این طرح کارآموزی فارغ التحصیلان در محیط های کاملا صنعتی است.

5- حرفه ای شدن سربازی به جای اجباری شدن آن یکی از پیشنهاداتی است که در چند سال گذشته از سوی افراد مختلف به ویژه «محسن رضایی» دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام طرح شده است. اگر سربازگیری به صورت حرفه ای در جامعه رواج پیدا کند می توان با یک تیر چند نشان را هدف قرار داد. با حرفه ای شدن خدمت سربازی از یک سو نیروهای نظامی توانمند‌تر می‌شوند و جوانان به جای خدمت اجباری، زمان خود را در فراگیری و انجام یک شغل خواهند گذراند؛ بدینگونه کار‌آفرینی در کشور تقویت می شود و آمار بیکاری نیز کاهش می یابد. از طرفی حرفه ای شدن خدمت سربازی، یک راه انتخاب را پیش روی جوانان می گذارد که این مهم به تنهایی مانع از ورود افراد غیر مشتاق به عرصه نظامی‌گری شده و تبعات منفی‌ را که‌ گاه در حاشیه سربازی مطرح می‌شود، به شدت کاهش خواهد داد.

6- تبدیل خدمت سربازی به حرفه و شغل یکی دیگر از راهکارهایی است که می تواند آسیب های دو سال خدمت سربازی را برای برخی افراد کاهش دهد. این شیوه در ادامه سربازگیری حرفه ای تعریف می شود.

تبدیل سربازی به شغل، افزون بر تغییر ذهنیت مردم درباره «اجباری» بودن آن، موجب می شود که میزان بیکاری در جامعه کاهش یابد. با تبدیل خدمت اجباری به سربازی حرفه‌ای، پادگان‌های آموزشی مانند هنرستان‌هایی عمل خواهند کرد که فارغ‌التحصیلان آنها مشکل چندانی برای ورود به بازار کار نخواهند داشت.

7- یکی از راهکارهای اصلاح خدمت نظام وظیفه عمومی گسترش بسیج سازندگی است. این شیوه از خدمات رسانی سازمان بسیج که این روزها در قالب اردوهای جهادی در مناطق محروم اجرا می شود می تواند الگویی مناسب برای بهره بردن از ظرفیت های سربازان به حساب آید. براساس آنچه گفته شد بازنگری در قانون نظام وظیفه عمومی یک ضرورت است که از وقوع برخی اتفاق های ناگوار در این زمینه پیشگیری خواهد کرد.

البته بازنگری در این قانون نباید به گونه ای تفسیر شود که آموزش های نظامی و شان خدمت به کشور در آن آسیب ببیند، بلکه تغییر شکل سربازی باید فراخوان برای کسانی باشد که علاوه بر داشتن اشتیاق به این خدمات، در جستجوی کار و منبعی مالی برای تأمین زندگی خود هستند.

افزون بر طرح های فوق برای کاهش میزان خدمت سربازی لازم است قوانین و مقررات مربوط به نظام وظیفه در برخی دیگر کشورها مطالعه و بررسی شد.