براساس گزارش ساينس الرت، درسال 1946 آمريكا اولين تست اتمي خود را در اقيانوس آرام انجام داد. امواج كوبشي ناشي از اين انفجار عظيم توسط لرزه‌نگارهاي سرتاسر جهان ثبت شدند و دانشمندان دريافتند مي‌توان از علم لرزه‌نگاري براي رديابي چنين فعاليت‌هايي استفاده كرد.
درسال 1963 و در اوج جنگ سرد، تست‌هاي اتمي به زير زمين منتقل شد و همين موضوع رديابي امواج لرزه‌اي ناشي از اين آزمايش‌ها را دشوارتر ساخت، زيرا شدت لرزش ناشي از چنين آزمايش‌هايي در فواصل دور بسيار كاهش پيدا مي‌كرد.
دانشمندان براي رديابي امواج ناشي از آزمايش‌هاي زيرزميني تجهيزات لرزه‌نگاري دقيق‌تري ابداع كردند و آغاز به نصب آرايه‌هاي لرزه‌اي در فواصل چند كيلومتري از يكديگر كردند. اين آیايه‌هاي لرزه‌نگار از توانايي ثبت ريزترين ارتعاشات از فواصل بسيار دوردست برخوردارند و همچنين مي‌توانند موقعيت منبع ارتعاشات را با دقتي بالا مشخص سازند.
در سال 1996 پيمان جامع منع آزمايش‌هاي هسته‌اي با هدف ممنوعيت تمامي انواع انفجارهاي اتمي درجهان مطرح شد و براي بسط اين پيمان سازمان منع استفاده از سلاح‌هاي اتمي 50 ايستگاه لرزه‌نگاري براي رديابي آزمايش‌هاي هسته‌اي در سرتاسر سياره زمين راه‌اندازي شدند.
و تنها اين سيستم‌ها نيستند كه مي‌توانند آزمايش‌هاي هسته‌اي را رديابي كنند. تجهيزات فراصوت نيز مي‌توانند پايين‌ترين فركانس‌هاي ايجاد شده توسط اين آزمايش‌ها را كه گوش انسان قادر به شنيدن آنها نيست، در اتمسفر رديابي كنند: تجهيزات صوتي دريايي امواج صوتي ناشي از انفجارهاي زيردريايي كه در ميان آب اقيانوس‌ها در فواصل طولاني حركت مي‌كنند را رديابي مي‌كنند و ردياب‌هاي راديونوكليد گازهاي راديواكتيو ناشي از آزمايش‌هاي اتمي را بو مي‌كشند.
- لرزه‌نگارها به دنبال چه هستند؟
لرزه‌نگارهاي قانوني به دنبال هرنوع زمين‌لرزه يا انفجار طبيعي يا غيرطبيعي هستند كه امواج كوبشي متفاوتي را ايجاد مي‌كنند و اين امواج با سرعت‌هاي متفاوت در دل زمين حركت كرده و به ردياب‌ها ميرسند. سريع‌ترين اين امواج امواج P هستند،پس از آنها امواج S به ردياب‌ها ميرسند و در نهايت نيز امواج سطحي كم‌سرعت كه بيشترين ارتعاشات سطحي را ايجاد مي‌كنند.
لرزه‌نگارها با استفاده از تفاوت‌هاي موجود در زمان رسيدن اين امواج مي‌توانند فاصله وقوع انفجار يا زمين‌لرزه و عمق و همچنين شدت وقوع آن را تشخيص دهند.
- چگونگي تشخيص ميان زلزله و انفجار
با اندازه‌گيري عمق اين ارتعاشات محققان مي‌توانند به طبيعي يا غيرطبيعي بودن انفجار يا زمين‌لرزه پي ببرند. امروزه حتي با پيشرفته‌ترين تجهيزات نيز نمي‌توان يك بمب اتمي را در عمقي بيشتر از چند كيلومتر قرار داد. از اين رو زماني كه منبع ارتعاشات در عمقي بيش از 10 كيلومتر باشد،به طور حتم زلزله‌اي طبيعي رخ داده‌است.
همچنين مطالعات متعدد نشان داده كه در انفجارهاي عامدانه شدت امواج P نسبت به امواج S بسيار بيشتر از زلزله‌هاي طبيعي است. انفجارها همچنين امواج سطحي كوچكتري ايجاد مي‌كنند.
به اين شكل دانشمندان مي‌توانند با مقايسه ابعاد انواع مختلفي از امواج طبيعي يا غيرطبيعي بودن منبع مولد امواج را تشخيص دهند. در مواردي مانند كره شمالي،كه از سال 2006 تاكنون مجموعه‌اي از آزمايش‌هاي اتمي انجام داده، اين امكان وجود دارد كه شكل امواج هر آزمايش به صورت مستقيم با يكديگر مقايسه شوند. از آنجايي كه اين آزمايش‌ها در فاصله چند كيلومتري از يكديگر انجام مي‌شوند، امواج شكل‌هايي يكسان اما شدت‌هايي متفاوت دارند.
- لرزه‌نگارها درباره انفجار اخير چه مي‌گويند؟
داده‌هاي لرزه‌نگاري مي‌توانند با قطعيت بگويند كه انفجاري در جايي از زمين رخ داده اما نمي‌توانند مشخص كنند كه اين انفجار، يك انفجار اتمي بوده‌است. براي مشخص ساختن نهايي اين موضوع بايد به سيستم‌هاي راديونوكليدي رو آورد، يا آزمايش‌هايي كه در محل انفجار انجام مي‌شوند.
همچنين امكان تشخيص ميان يك بمب هسته‌اي يا يك بمب هيدروژني وجود ندارد و يا نمي‌توان تشخيص داد كه اين بمب به اندازه‌اي كوچك است كه مي‌توان آن را بر يك موشك سوار كرده و شليك كرد، مانند آنچه كره شمالي مدعي آن است.
اما مي‌توان اطلاعاتي درباره ابعاد انفجار به دست آورد. اما اينكار نيز به اين دليل كه قدر امواج لرزه‌اي و چگونگي ارتباط آنها با قدرت انفجاري بمب به مكان دقيق اجراي آزمايش و عمق آن بستگي شديد دارد،بسيار دشوار است.
اما در زمينه جديد‌ترين آزمايش كره شمالي،مي‌توان شدت آن را با دقتي بالا با شدت آزمايش قبلي كره‌اي‌ها مقايسه كرد. انفجار اخير بسيار قدرتمند‌تر از انفجار پيشين بود كه در سپتامبر سال 2016 رخ داد. براساس تخمين مركز لرزه‌نگاري قانوني نروژ، اين انفجار قدرتي برابر انفجار 120 كيلوتن تي‌ان‌تي داشته‌است. براي مقايسه بهتر است بدانيد بمب‌هايي كه در سال 1945 روي هيروشيما و ناكازاكي انداخته شدند به ترتيب قدرتي برابر 15 و 20 كيلوتن داشتند.
نظر شما