کشورهای اسلامی در تولید علم دنیا چه جایگاهی دارند؟

به گزارش ايسنا، دکتر محمدجواد دهقانی در حاشیه اولین اجلاس علم و فناوری سازمان همکاری‌های اسلامی که در شهر آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد، اظهار کرد: از آنجا که یکی از اهداف پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نشر و ترسیم نقشه علمی حوزه‌های مختلف علم در کشورهای جهان اسلام (OIC) و نیز ارزش‌گذاری کمی و کیفی مؤلفه‌های مختلف تولید علم در سطح کشور و کشورهای اسلامی است، لزوم توسعه روابط این پایگاه با کشورهای اسلامی اجتناب‌ناپذیر است.

وی با بیان این که در این گزارش روند رشد 16 ساله (2016-2000) تولیدات علمی در دنیا بر اساس اطلاعات موجود در پایگاه بین‌المللی (Thomson Reuters) Clarivate Analytics مورد بررسی قرار گرفته و میزان افزایش تولیدات علمی کشورهای اسلامی و افزایش سهم این کشورها در دنیا به تصویر کشیده شده است، افزود: نتایج بررسی نشان می‌دهد که میزان رشد کشورهای اسلامی در 16 سال اخیر در مقایسه با دنیا بسیار قابل توجه است.

دهقانی تصریح کرد: میزان رشد تولید علم دنیا در این 16 سال برابر با 77 درصد بوده است، در حالی که این میزان برای کشورهای اسلامی برابر با 666 درصد بوده و این به معنای آن است که میزان رشد علم در کشورهای اسلامی بیش از هشت برابر دنیاست. همچنین سهم تولید علم کشورهای اسلامی در سال 2000 برابر 1.8 درصد بود که در سال 2016 به 7.9 درصد رسیده و در حقیقت سهم کشورهای اسلامی در طول این مدت به بیش از 4 برابر افزایش یافته است.

سرپرست ISC با بیان این که علاوه بر پرداختن به روند رشد علم، در این گزارش جایگاه کشورهای اسلامی در تولیدات علمی 6 حوزه موضوعی مختلف (علوم کشاورزی، فنی و مهندسی، علوم پزشکی و سلامت، علوم انسانی، علوم طبیعی و علوم اجتماعی) نیز بررسی شده است، خاطرنشان کرد: در حوزه علوم کشاورزی میزان رشد دنیا برابر با 72 درصد بوده، در حالی‌که این میزان در کشورهای اسلامی 450 درصد بوده است. در حوزه مهندسی و فنی میزان رشد دنیا برابر با 222 درصد و برای کشورهای اسلامی معادل 1053 درصد بوده است. در حوزه موضوعی علوم انسانی رشد علم دنیا منفی و معادل 6- درصد بوده، در حالی که در کشورهای اسلامی این میزان برابر با 1088 درصد بوده است.

دهقانی ادامه داد: در حوزه علوم پزشکی و سلامت میزان رشد تولیدات علم در دنیا برابر با 71 درصد و برای کشورهای اسلامی 543 درصد، در حوزه علوم طبیعی میزان رشد علم در دنیا 73 درصد و در کشورهای اسلامی 580 درصد و در نهایت در حوزه علوم اجتماعی میزان رشد علم دنیا برابر با 74 درصد و در کشورهای اسلامی 976 درصد بوده است.

کمیت تولید علم تنها یکی از شاخص‌های رشد و توسعه علمی هر کشور بوده و رشد کمیت تولید علم از شروط لازم برای توسعه علمی است، اما شرط کافی نیست. در توسعه علمی توجه و تأکید به سایر شاخص‌ها از جمله کیفیت تولیدات علمی و استنادات، مشارکت و دیپلماسی علمی، اثرگذاری فناورانه علم، اثرگذاری نوآورانه علم و اثرگذاری اقتصادی علم از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین، تکیه صرف به کمیت تولید علم باعث توسعه علمی نخواهد شد.