و دیگر تهران با وسایل حمل‌ونقل عهد قدیم همچون گاری اسبی و ماشین دودی‌اش قابل تحمل نبود و به رغم آنکه در روزگار ناصرالدین‌شاه تا پایان دوره احمدشاه چندین و چند خیابان شکل گرفته بودند، اما باید آثار آن دوره حتی‌الامکان امحا می‌شدند و دم‌دست‌ترین این آثار، خندق اطراف تهران و برج و باروی دروازه‌های دوازده‌گانه آن بود.
براي تشويق مردم، گفته شد هركس هر بخشي از خندق را پر سازد، مساحت پرشده به او تعلق مي‌گيرد و با تخريب دروازه‌ها، تهران تبديل به شهري بي‌در و دروازه شد و محله‌هاي پنجگانه آن روبه افزايش نهاد. ابتدا باغ‌هاي اطراف و نزديك شهر و حوالي خندق طعمه ساختوساز شدند و شهري كه حدود و ثغورش مشخص و معين بود، رفته‌رفته به 2 بخش اعيان‌نشين (شمال شهر) و متوسط و فقيرنشين (جنوب شهر) تقسيم شد. افزايش كاذب بهاي زمين، ابتدا شتاب چنداني نداشت، اما پس از وقايع شهريور 1320 و شكل‌گيري و الگوبرداري از نحوه ساختوساز غربي‌ها و به خصوص آمريكايي‌ها، تمامي زمين‌هاي شهر را طي 75سال گذشته بلعيد و به وضعيتي در‌آمديم كه هم‌اكنون رسيده‌ايم.
پهلوي اول، كه تمامي سران ارتش و سياستمداران تابع او، در اطراف 2 كاخ مرمر در مركز تهران و سعدآباد در شمال تهران خانه داشتند، اين اجازه را يافته بودند تا هر اندازه بخواهند زمين و مال بيندوزند و براي روز مبادا نگه‌دارند. امير آقاخان اميراحمدي، پس از جلادي و آدمكشي و كينه‌ورزي با عشاير و به‌خصوص لرهاي عزيز، در بخش غربي بالادست ميدان حسن‌آباد، دست به ساختوساز عظيمي در آن روزگار زد و ده‌ها دهنه مغازه تجاري روبه خيابان حافظ ساخت و مال‌الاجاره آن را هر ماهه مي‌گرفت.
تهران روزگار پهلوي اول، به‌رغم ساختوساز از ايستگاه راه‌آهن گرفته تا بيمارستان‌هاي متعدد فارابي،هزارتختخوابي ( امام‌خميني(ره))، سينا و رازي و شكل‌گيري خيابان‌ها و ميادين متعدد، تقريبا در محدوده حصار ناصري باقي مانده و بسط و توسعه چنداني نيافته بود و اغلب ساخت و سازها، در همين محدوده شكل گرفت. به‌عنوان نمونه، ساختمان‌هاي موجود در محدوده ميدان مشق و اطراف آن، بهترين گواه اين مدعاست،
اما هجوم متفقين در شهريور 1320 و تغيير سلطنت، شتاب مهاجرت به تهران را دوچندان كرد و طبيعي بود كه جمعيت افزون شده، نياز به مسكن و محل كار داشت و اگر بلندترين ساختمان تهران، تا پايان حكومت پهلوي اول، شمس‌العماره بود، پيروي و تبعيت از نحوه ساخت و ساز و معماري غربي‌ها، الگو شد و از هتل هيلتون(استقلال) گرفته تا ساختمان پلاسكو شكل گرفتند و بعد از آن بلندمرتبه‌سازي اوج گرفت تا رسيديم به ساختمان‌هاي چند ده طبقه امروزي.
- تهران شناس
نظر شما