اما در این بین بررسی تأثیرات این 2 هفته فیلترینگ تلگرام در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و... از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این مطلب تلاش دارد تا به این موضوع از جنبه‌های مختلف بپردازد.
فیلتر عمومی‌ترین شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی یعنی تلگرام و اینستاگرام در ایران مشکلات بسیاری برای مردم ایجاد کرد و همین امر باعث شد تا نخستین راهکار افراد و خانواده‌ها استفاده از راهکارهای دور زدن سامانه‌های فیلتر شده از طریق استفاده از فیلترشکن باشد.
این در حالی است که تا پیش از این فیلترشکن برای سایت‌هایی استفاده می‌شد که معمولا خانواده‌ها تمایل خاصی برای دسترسی به آنها نداشتند ولی یکباره شاهد عمومی‌شدن استفاده از فیلترشکن‌ها در سطح جامعه بودیم.
آمارها و اظهارنظرهای مختلف نشان می‌دهد که پیام‌رسان تلگرام بستری برای راه‌اندازی برخی کسب‌وکارهای نوپا، به‌خصوص در حوزه خرده‌فروشی بوده است. باتوجه به وضعیت بیکاری و اشتغال در کشور، فیلترینگ تلگرام علاوه بر اینکه بر تعداد بیکاران کشور می‌افزاید، از منظر روانی نیز تأثیر منفی بر فعالان کسب‌وکار، به‌خصوص کسب‌وکارهای نوپا و مرتبط با فضای مجازی خواهد داشت.
براساس آمار مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۹هزار کسب‌وکار خرد اینترنتی در تلگرام فعالیت دارند. این کسب‌وکارها در زمان فیلترینگ تلگرام به‌واسطه محدودیت در دسترسی به این شبکه اجتماعی با چالش روبه‌رو شدند و در همین مدت، ۱۵درصد از کسب‌وکارهای مجازی از بین رفته‌اند که حالا با رفع فیلتر، امید به شروع مجدد فعالیت آنها وجود دارد.
از رونق افتادن کسب‌وکارهای نوپای مبتنی بر تلگرام، باعث ایجاد ضررهای بسیاری به صاحبان این مشاغل آنلاین و فعالان این عرصه شده است. در این میان یکی از مهم‌ترین نکات، کم‌اثر بودن سیاست فیلترینگ بر اقبال کاربران به این پیام‌رسان است. به‌عنوان یک نمونه از شواهدی که این ادعا را ثابت می‌کند می‌توان به نتایج پژوهش «سامانه هوشمند جمع‌آوری اخبار کانال‌های فارسی تلگرام» که توسط آزمایشگاه شبکه‌های اجتماعی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران طراحی و مدیریت شده، اشاره کرد. این نتایج نشان می‌دهد که فعالیت کانال‌های تلگرامی یک هفته پس از فیلترشدن در حال بازگشت به رونق روزهای قبل از فیلتر شدن بوده است.
پس از فیلترشدن شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان تلگرام، مردم همچنان به‌دنبال استفاده از این شبکه‌های اجتماعی هستند. همین مسئله بازار فروش وی‌پی‌ان را داغ‌کرد و فروشندگان موبایل، به‌خصوص فروشندگان پاساژ علاءالدین در پشت ویترین‌های خود تبلیغ نرم‌افزارهای وی‌پی‌ان را می‌کردند؛ امری که سود زیادی هم برای فروشندگان داشته است. پیش از این در زمان فیلتر وی‌چت، ۸۰درصد از 8 میلیون مخاطب ایرانی این نرم‌افزار به نصب فیلترشکن روی آوردند و این اتفاق برای تلگرام هم تکرار شد.
تخمین‌هایی از میزان استفاده از تلگرام و میزان کاهش پهنای باند مصرفی یا میزان مطالب منتشرشده که کاهشی حداکثر 25درصدی را به همراه داشته است، نشان می‌دهد که محدودسازی این پیام‌رسان، منتهی به دسترسی غیرایمن ابزار فیلترشکن شده است. آمارها نشان می‌دهد که پس از فیلتر تلگرام در هفته گذشته، جست‌وجو برای فیلترشکن در گوگل به بالاترین میزان خود در طول همه سال‌های گذشته رسیده است.
پس از یک دوره حدودا 4ساله (۱۳۸2 تا 1386)که جست‌وجو برای فیلترشکن در ایران آمار بالایی داشت، از سال1387 این میل عمومی تا حد زیادی در جامعه فروکش کرده بود و جز نوسانات محدود، هیچ‌گاه به سطح بحرانی نرسیده بود. با فیلتر شدن تلگرام در هفته گذشته، اشتیاق در اختیار داشتن فیلترشکن در میان کاربران ناگهان 25برابر شد (از 4واحد به 100واحد رسید) و با افزایش نجومی و سرسام‌آور 2400درصدی مواجه شد که دو برابر بدترین حالت در سال‌های گذشته است.
تا پیش از این تعداد محدودی از کاربران برای دسترسی به محتوای خاص از فیلترشکن استفاده می‌کردند اما اکنون فیلترشکن روی دستگاه‌های بیشتر کاربران نصب‌شده است و عملا آنها هم به محتوای تا پیش از این فیلترشده دسترسی خواهند داشت؛ به‌عبارت دیگر، رواج و تثبیت استفاده از فیلترشکن بین کاربران ایرانی عملا منجر به بی‌اثرشدن سیاست فیلترینگ شد.
همچنین افت تغییرات در حجم استفاده‌شدن از سوی تأمین‌کنندگان اینترنت قابل‌توجه بوده است.
- آثار مخرب فیلترینگ بر کسب‌وکارهای اینترنتی
۶۰۰ هزار کانال ایرانی در تلگرام وجود دارد که گمانه‌زنی‌ها و آمارهای رسمی حاکی از آن است که بیش از ۴۰درصد این کانال‌ها، در واقع فروشگاه‌های مجازی هستند. هر کاربر ایرانی حداقل عضو ۱۸ کانال است. همانطور که ذکر شد در جدیدترین آماری که از مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام شده، ۱۹هزار کانال به ثبت رسیده که از این تعداد 9هزار کانال مرتبط با فروش کالا یا خدمات بوده‌اند.
تفکیک این موضوع که چند دسته از این کانال‌ها صرفا فروش کالا بوده‌اند ممکن نیست؛ چراکه ارائه این آمار براساس خوداظهاری افراد بوده است. براساس آماری که از سوی مرکز ملی فضای مجازی که تا پایان روز ۱۵ مهرماه امسال برآورد شده «تعداد کانال‌های فارسی در شبکه تلگرام به ۶۲۶ هزار و ۵۳۹ کانال رسیده است»
افشین کلاهی، نایب‌رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای نوین و دانش‌بنیان اتاق ایران، در زمان فیلترینگ تلگرام گفته بود بین ۱۰ تا ۱۵ هزار کسب‌وکار در کشور به‌صورت کاملا مجازی اداره می‌شوند و درصورت دائمی‌شدن فیلترینگ به‌صورت کامل ورشکسته خواهند شد.
علی توسلی، نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران نیز ۱۳دی به خبرگزاری فارس گفته بود بنا بر اعلام بزرگ‌ترین فعالان بازار کسب‌وکارهای اینترنتی، شامل ارائه‌دهندگان اینترنت، فروشگاه‌های اینترنتی، تاکسی‌های آنلاین و امثال آنها، از اختلال اینترنت در چند روز گذشته ۵۰۰میلیارد تومان ضرر کرده‌اند.
طی این سال‌ها تلاش‌های زیادی برای ایجاد روحیه کارآفرینی بین فعالان این بخش، به‌خصوص حوزه استارت‌آپی صورت گرفته است که فیلترینگ صورت‌گرفته تأثیر منفی ایجاد کرد و تاحد زیادی باعث دلسردی آنها شد که با رفع فیلتر دولت و مسئولان باید در جهت ترمیم آن اقدام کنند.
نظر شما