متاسفانه این داستان که در بسیاری از منازل همیشه تکرار می‌شود، نه تنها باعث مصرف بی‌رویه دارو - به‌خصوص آنتی‌بیوتیک - شده و مقاومت افراد نسبت به داروهای موجود را بالا می‌برد بلکه موجب می‌شود که دفعه بعد کودک به نوعی از بیماری مبتلا شود که میکروارگانیسم عامل آن قوی‌تر و نسبت به درمان مقاوم‌تر است.
لابد می‌پرسید: «پس از کجا بدانیم که گلودرد کودک نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد یا نه؟». این سؤالی است که می‌خواهیم در اینجا به آن پاسخ دهیم.
بلع دردناک یا گلودرد، بی‌اغراق اصلی‌ترین علت ملاقات پزشک به‌خصوص در این فصل است.
البته گلودرد بیماری نیست و اغلب نشانه‌ای از یک بیماری است. بعضی از بیماری‌هایی که می‌توانند باعث گلودرد شوند مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا و منونوکلئوز علت ویروسی دارند و در بعضی دیگر مانند آنژین استرپتوککی باکتری‌ها دخیل هستند.
خوشبختانه اغلب گلودردها ویروسی است و خودبه‌خود بعد از یک هفته خوب می‌شود. تنها درصد کمی از آنها - که به علت عفونت باکتریایی است - نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک دارد.
عاملان ریز و درشت
اگر کودک شما سرماخوردگی ساده‌ای داشته باشد، معمولا علاوه بر گلودرد، عطسه، آبریزش چشم و بینی، سرفه، تب، درد خفیف بدن و سردرد هم دارد اما در آنفلوآنزا معمولا خستگی و ضعف، بدن درد، عرق و تب بالای 5/38 درجه همراه گلودرد در کودک دیده می‌شود.
«منونوکلئوز» عفونت ویروسی دیگری است که با گلودرد بسیار شدیدی همراه بوده و علائم آن تقریبا 10 روز یا بیشتر طول می‌کشد.
متورم شدن غده‌های لنفی گردن و زیر بغل، تورم لوزه‌ها، بی‌اشتهایی و سردرد، جوش دانه‌های پوستی و متورم شدن طحال و کبد هم در این بیماری وجود دارد.
البته بیماری‌های ویروسی دیگر مانند سرخک، آبله مرغان و خروسک (کروپ) هم می‌توانند موجب گلودرد شوند. اما بشنوید از بیماری‌های باکتریایی؛ آنژین استرپتوککی، تونسیلیت (عفونت لوزه‌ها) و دیفتری از این دسته هستند.
بد نیست بدانید دیفتری نوعی بیماری تنفسی نادر اما شدید است که موجب مشکلات تنفسی و بلع دردناک می‌شود.
از کجا آمده‌ای؟
ویروس و باکتری هر دو از راه دهان یا بینی وارد می‌شوند. مثلا وقتی کودک ذرات معلق در هوا را هنگام عطسه یا سرفه دیگران از راه تنفس وارد ریه خود کند، با فرد بیمار دست بدهد یا وسایل مشترک مانند ظروف، حوله، اسباب‌بازی یا دستگیره در را لمس کند و بعد از آن به بینی، چشم و دهان خود دست بزند، احتمال زیادی وجود دارد که او هم بیمار شود.
باتوجه به اینکه میکروب‌های عامل گلودرد، واگیردار هستند، می‌توانند به راحتی هر جا که افراد زیادی اجتماع می‌کنند مثل مدرسه، مهدکودک، اتوبوس و حتی خانه خودتان منتشر شوند. با وجود این، گلودرد غیر از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی علت‌های دیگری هم دارد؛ مثلا آلرژی و حساسیت به گیاهان، قارچ‌ها، مو، پشم حیوانات و خشکی هوای منزل به‌خصوص صبح‌ها در فصل زمستان که هوای اتاق بسیار گرم نگه داشته می‌شود.
تنفس از راه دهان به علت احتقان مزمن بینی هم می‌تواند موجب خشکی و دردگلو شود. آلودگی هوا و محرک‌های شیمیایی مانند پاک‌کننده‌ها و سیگار هم موجب تحریک و درد گلو می‌شوند.
شاید خنده‌تان بگیرد اگر بگوییم گاهی داد زدن مثلا در یک مسابقه ورزشی یا کنسرت هم به علت کشیدگی عضلات گلو می‌تواند موجب گلودرد شود (پس لطفا برای تشویق تیم مورد علاقه‌تان، گلوی خود را پاره نکنید!).
علل گلودرد به این عوامل محدود نمی‌شود؛ حتی بیماری بازگشت اسید معده، تومور و برفک دهان هم ممکن است باعث گلودرد شوند. همان‌طور که می‌بینید گلودرد عوامل مختلفی دارد که هر کدام درمان مناسب خود را می‌طلبند بنابراین دادن آنتی‌بیوتیک بدون کشف علت گلودرد، اشتباه بزرگی است که عاقلان آن را مرتکب نمی‌شوند.
هر کس خربزه بخورد...
اگرچه هر کسی ممکن است گلودرد بگیرد اما بعضی عوامل افراد را مستعدتر می‌کند. مثلا بچه‌ها و نوجوانان بیشتر احتمال دارد که گلودرد بگیرند. کودکان 5 تا 18ساله ممکن است 5 بار در سال دچار گلودرد استرپتوککی شوند، در حالی که بزرگسالان 2 بار (یعنی کمتر از نصف بچه‌ها) مبتلا می‌شوند.
جالب است بدانید بچه‌هایی که والدین سیگاری دارند، بیشتر گلودرد می‌گیرند. در معرض دود سیگار بودن به دلیل صدها ماده شیمیایی سمی موجود در آن، می‌تواند پوشش گلوی کودک را تحریک کرده و او را مستعد کند. حساسیت فصلی به گرد و غبار و قارچ‌ها هم می‌تواند احتمال ابتلا به گلودرد را زیاد کند.
کودکی که عفونت‌های مزمن و مکررسینوس داشته هم بیشتر دچار گلودرد می‌شود، چون ترشحات بینی و سینوس او در حلق تخلیه می‌شود.
حتماً خودتان هم متوجه شده‌اید کودکانی که به مهدکودک و مدرسه می‌روند بیشتر مبتلا می‌شوند؛ البته با آموزش شستن دست‌ها به طور مرتب و رعایت بهداشت می‌توان میزان ابتلای این کودکان را کم کرد.
گوش به زنگ باشید
در بعضی شرایط لازم است کودک را نزد پزشک ببرید. مثلا اگر کودک مکررا دچار گلودرد می‌شود و بیماری او زیاد عود می‌کند، ممکن است سیستم ایمنی این کودک ضعیف باشد و لازم است که علت این مشکلات بررسی شود؛ در ضمن اگر کودک شما پس از تماس با یک فرد بیمار - که گلودرد استرپتوککی (آنژین) داشته - دچار گلودرد شده، لازم است توسط پزشک معاینه شود.
در هر کدام از حالات زیر هم باید کودک را نزد پزشک ببرید: اگر گلودرد کودک به‌قدری شدید است که در بلع و تنفس مشکل جدی دارد؛ اگر تب او بیش از 5/38 درجه در بچه‌های زیر 6 ماه و بیش از 5/39 درجه در بچه‌های بزرگ‌تر است؛ اگر غدد لنفاوی گردن او متورم شده؛
در ته حلق او چرک دیده می‌شود؛ خشونت صدای او بیش از 2 هفته طول کشیده؛ در بزاق یا خلط او خون وجود دارد؛ روی پوست بدنش جوش دانه زده یا علائم از دست رفتن آب بدن (چشمان گود رفته، ضعف شدید و کاهش دفع ادرار) دارد.
و بترسیم از عوارض
با اینکه اکثر عفونت‌های گلو خطرناک نیستند اما ممکن است بعضی از آنها عوارض جدی‌ای ایجاد کنند به همین علت هم در بعضی شرایط ذکر شده لازم است که حتما پزشک کودک را معاینه کرده و آنژین را از علل ویروسی افتراق دهد.
اگر آنژین استرپتوککی، درمان نشود می‌تواند عفونت‌های دیگری مانند التهاب لوزه‌ها، سینوزیت، عفونت گوش و مخملک (تب، گلودرد شدید و جوش دانه پوستی) ایجاد کند.
2 عارضه بسیار مهم‌تر آنژین استرپتوککی - یعنی تخریب کلیوی و تب روماتیسمی- نسبت به گذشته کمتر شایع هستند اما باز هم باید مراقب آنها بود. تب روماتیسمی در بافت‌های مختلف مانند عضلات، پوست و مفاصل، گره‌های التهابی ایجاد می‌کند.
اگر این نقاط التهابی در عضله قلب یا دریچه‌های آن ایجاد شود، در عبور جریان خون قلب اختلال ایجاد می‌کند. با وجود اینکه گاهی جراحی دریچه‌ها را ترمیم می‌کند اما تخریب اغلب دائمی است.
به همین دلیل، درمان گلودرد استرپتوککی قبل از ایجاد عوارض اهمیت زیادی دارد. اگر چه عفونت‌های ویروسی از باکتریایی کم‌خطرتر هستند اما بدون عارضه نیستند. مثلا منونوکلئوز عفونی می‌تواند موجب تورم لوزه‌ها و گاهی انسداد راه هوایی و تنفس شود. همچنین ممکن است بزرگی بیش از حد و گاهی پارگی طحال را سبب شود.
دارو را تا آخر بخورید
باز هم تاکید می‌کنیم؛ بیشتر گلودردها ویروسی هستند و نیازی به داروی چرک خشک‌کن یا همان آنتی‌بیوتیک ندارند. درمان این نوع گلودرد چیزی نیست به جز مصرف مایعات فراوان و استراحت و خواب بیشتر.
به همین دلیل توصیه می‌شود در دوره بیماری سوپ و آب زیاد به کودک بدهید؛ البته دقت کنید که نوشیدنی‌های کافئین‌دار و آبمیوه‌های آماده، بی‌آبی بدن را تشدید می‌کنند. اگر گلودرد کودک خیلی شدید است، به او اجازه بدهید که آب‌گوشت ولرم را با نی بمکد.
زمانی بود که پزشکان همه گلودردها را با آنتی‌بیوتیک درمان می‌کردند تا هم عفونت را درمان کرده باشند و هم از عوارض جدی آن مانند تب روماتیسمی پیشگیری کرده باشند اما امروزه به دلیل مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها و ایجاد مقاومت نسبت به دارو در گروه زیادی از باکتری‌ها، تمایل به تجویز آنتی‌بیوتیک مانند گذشته وجود ندارد.
لازم است بدانید آنتی‌بیوتیک مانند پنی‌سیلین، تأثیر کمی در کاهش علائم گلودرد و تسریع بهبودی دارد و نمی‌تواند از عود عفونت جلوگیری کند ولی اگر پزشک برای کودکتان آنتی‌بیوتیک تجویز کرده، حتما آن را تا انتهای دوره دارو به کودک بدهید؛ حتی اگر حالش زودتر خوب شد. این کار از عود و ایجاد مقاومت دارویی در باکتری جلوگیری می‌کند.
اگر تب کودک در طول مصرف دارو قطع شد و حال عمومی خوبی داشت می‌تواند به مهدکودک یا مدرسه برود زیرا معمولا بعد از 24 ساعت از شروع درمان امکان سرایت بیماری وجود نخواهد داشت.
