مستند شرقی درباره زندگینامه، افکار و اندیشه‌های پروفسور ایزوتسو اسلام شناس و قرآن پژوه ژاپنی ساخته شده که برای تهیه آن در بیش از ۱۲ کشور جهان و با حدود ۱۰۲ اندیشمند بزرگ از جمله سیدحسین نصر، هرمان لندولت، مهدی محقق، مرحوم توشیو کورودا، آکیرا ماتسوموتو، راهب بزرگ کوسی موری موتو، پیر لوری، ویسنوسکی، خوان خوزه لوپز و داریوش شایگان مصاحبه و گفت وگو انجام شده است و در آستانه نودمین سال روابط دو کشور ایران و ژاپن و برای اولین بار در ژاپن به نمایش در آمد.
در این مراسم افرادی چون کوبایاشی سفیر ژاپن در ایران، کومانو سفیر سابق ژاپن در ایران و رئیس انجمن دوستی ایران و ژاپن، حجت الاسلام ساوادا معاون پژوهشی المصطفی ژاپن، شخصیت‌های علمی و فرهنگی چون ماتسوموتو آخرین بازمانده از شاگردان ایزوتسو، ساکاگامی، ساوایی، اونو، کامادا، تاکه شیتا، کوبایاشی حضور داشتند.
در ابتدای این مراسم حسین دیوسالار، رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ژاپن با اشاره به نزدیکی به نودمین سال روابط دو کشور که با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی همزمان شده است، گفت: ایران و ژاپن دو کشور بزرگ در شرق و غرب آسیا، همواره دارای سابقه طولانی ارتباطات، تعاملات و دوستی عمیق بوده و این دو ملت بزرگ نسبت به فرهنگ و هنر ایران و ژاپن علاقه مندی های فراوانی داشته و دارند.
وی افزود: در این میان باید به نقش بزرگ و بی نظیر فرهیختگان و نخبگان اسلام‌شناس و ایران‌شناس ژاپنی و همچنین ژاپن شناسان ایرانی اشاره کرد که این روابط صمیمانه را مدیون تلاش آنان می‌دانیم.
دیوسالار با اشاره به جایگاه و شخصیت بزرگ و ماندگار پروفسور ایزوتسو، ادامه داد: رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ژاپن مفتخر است که امروز مراسم رونمایی از فیلم مستند شرقی در خصوص این شخصیت ارزشمند را برگزار می‌کند و ضمن ابراز احترام به شخصیت بزرگ پروفسور ایزوتسو، امیدوارم این گونه فعالیت های فرهنگی بتواند نقش بهتر و موثرتری را در توسعه روابط دو ملت بزرگ ایران و ژاپن ایفا کنند.
در ادامه این مراسم حجت الاسلام حشمتی به عنوان نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: پس از ارائه پیشنهاد ساخت مستند ایزوتسو، موضوع در کمیته ویژه‌ای بررسی و پس از رایزنی با اندیشمندان مقرر شد به دلیل خدمات شایان این دانشمند فقید به ساحت قرآن کریم، اعتبار ساخت این مستند از محل اعتبارات قرآنی تأمین شود و افتخار دارم به عنوان یک مسلمان و خادم قرآن اذعان کنم که اکرام و بزرگداشت دانشمندان همواره مورد تأکید قرآن کریم بوده است.
حشمتی با اشاره به ابعاد شخصیتی پروفسور ایزوتسو، افزود: این اندیشمند را تنها یک دانشمند زبان شناس نمی‌شناسیم بلکه او را به عنوان یک مصلح و فیلسوفی که درصدد نزدیک کردن فرهنگ‌های شرق آسیا، شبه قاره، آسیای میانه و بالاخره غرب آسیا بوده است، می‌دانیم که متعلق به همه کشورهای دارای سنت‌های اصیل است.
این مدیر فرهنگی خاطرنشان کرد: برای ما مهم بود که چگونه یک دانشمند می تواند با تحمل سختی‌ها و سفرهای پی در پی به نقاط مختلف، بخش‌های مشترک فرهنگ ها را شناسایی و در ارائه مقالات خود در کنفرانس‌ها و سمینارها تلاش کند تا این نقاط مشترک را به هم نزدیک کنند و تردید ندارم مستند زندگی او می‌تواند الهام بخش همه جوانان و دانش‌پروژهان جوان باشد.
حشمتی افزود: ایزوتسو از منظر و دیدگاه زبان شناسی، آیات قرآن را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد، بر وحیانی بودن این آیات و وجود پیامبر مهربانی و رحمت تأکید دارد، حکمت و عرفان اسلامی را متعالی و ممتاز می‌داند، پس از سفرهای متعدد، به ایران می‌رسد و با حکمای بزرگ ایرانی روبرو می شود و برخورد او و حکمای ایرانی مانند برخورد دو ابر با بارهای متفاوت است که حاصلش باران رحمت برای همه می‌شود و پیامدهای این باران رحمت برای هر دو جامعه علمی ایران و ژاپن هنوز پابرجاست.
در ادامه بخش اول این برنامه، از پوستر فیلم مستند شرقی با حضور شخصیت‌های برجسته شرکت کننده در این برنامه رونمایی شد و فیلم برای بیش از دو ساعت و برای اولین بار در ژاپن به نمایش در آمد.
نویسنده، تهیه کننده و کارگردان این فیلم نیز گفت: مستند «شرقی»، داستان فراز و نشیب‌های زندگی یک شرقی و یک ژاپنی علاقه‌مند به یادگیری زبان است که این فراز و نشیب‌ها کم‌کم فلسفه او را شکل داده و توانست در سرانجام زندگی خود این فلسفه را با عنوان فلسفه شرقی به طور مدون به جهانیان و دنیای فکر و اندیشه ارائه کند.
طاهری ادامه داد: اما فلسفه او مانند فلسفه برخی تئوری‌پردازان و گاه فیلسوفان عصر حاضر نه زندگی و سرنوشت جمعی را به جبر و قهر و البته به اختیار زیر و رو کرد، نه باعث بردگی جمعی شد، نه ایده جنگ در پس خود داشت که باعث جنگ میان گروهی با گروهی یا ملتی با ملتی دیگر شود.
وی تاکید کرد: پیشنهاد این فیلسوف، جمع شدن عده‌ای پراکنده با عنوان آسیایی‌ها بود که بتوانند بر اساس سنت‌ها و ارزش‌های متکثر خود زیر لوای فلسفه، عرفان و در نهایت اندیشه‌ای شرقی گرد هم آیند تا غم و رنجی که در سالهای نه چندان دور برخی متحمل آن شدند و برخی هنوز در حال تحمل آن هستند و برخی دیگر در منظومه نظم جهانی در نوبت تحمل آن هستند فائق آیند و بتوانند با تشکیل یک تمدن آسیایی واحد براساس وحدت وجودی که در همه این سنت‌ها و فرهنگ‌ها موجود است به یک جامعه آرمانی براساس سنت و هویت خود برسند.
طاهری با بیان اینکه ایده ایزوتسو با تفکر و اندیشه دنیای سلطه‌گر بر همه جهان نه تنها منافاتی عمیق دارد بلکه در جدال با آن قرار می‌گیرد، گفت: بنابراین برای تفکر سلطه‌گر و غالب بر دنیای حاضر بهتر آن است صدایی از تفکر و ایده توشیهیکو ایزوتسو به گوش کسی نرسد و به صورت جدی و عملی بایکوت شود، مگر اینکه قرار باشد در برخی کرسی‌های ایزوله فلسفی و اسلام‌شناسی در مراکزی شبیه آزمایشگاه‌ها بحث‌هایی در مورد این آرا و افکار انجام شود.
کارگردان فیلم مستند شرقی با تشریح دلایل و اقدامات مرتبط با ساخت این فیلم افزود: با وجود اینکه کشور من امروز زیر بار هجمه هایی جدی از طرف دنیای سلطه قرار دارد و چهره‌ای جنگ طلب از ایران ارائه می شود و اینکه ممکن است مردم کشورم با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم کنند اما فیلمی در مدح ایزوتسو در همین کشور ساخته شده است، فیلمی با معیارهای ساخت و تراز جهانی و نه محلی، فیلمی که نمی‌توان محتوای آن را چه خوب و چه بد منکر شد و به صورت سلبی یا ایجابی باید به آنان پاسخ داد.
وی در ارتباط با جایگاه پروفسور ایزوتسو افزود: وی در ایران و همچنین برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه در میان قشر نخبه و روشنفکر بسیار محبوب است، از این رو شاید بتوانم بگویم که ایزوتسو در منصفانه‌ترین حالت می‌تواند بزرگترین سرمایه و در بدبینانه ترین حالت می‌تواند بزرگترین سرمایه فرهنگی ژاپن در این کشورها به شمار آید، اما این فرد هنوز در میان مردم؛ چه خاورمیانه و چه حتی ژاپن همچنان ناشناخته است.
این مستندساز از حاضران در این مراسم درخواست کرد تا برای شناساندن ایزوتسو در جهان معاصر تلاش کنند و گفت: این فیلم بخشی از این رسالت را بر دوش گرفته هر چند به جز حمایت در حد وسع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، حمایت درخور توجهی از طرف نهاد و یا سازمان ژاپنی یا بین المللی انجام نگرفت.
پایان بخش این برنامه سخنرانی پروفسور ماتسوموتو از اساتید برجسته دانشگاه و آخرین بازمانده از شاگردان ایزوتسو، ضمن تشکر از کارگردان مجموعه به دلیل ساخت این مستند ارزشمند در خصوص جایگاه و شخصیت ایزوتسو مطالبی ارائه کرد.
نظر شما