با وجود اینکه تفاوت و اختلاف میان افراد بشر امری طبیعی و همیشگی است، در قرآن و نهج‌البلاغه بر اتحاد و همدلی اصرار شده است بنابراین اتحاد و وجود تفاوت‌ها قابل جمع هستند.به گزارش همشهري آنلاين، دكتر محسن اسماعيلي در يكصد و بيست و هفتمين جلسه شرح و تفسير نهج‌البلاغه در مجموعه فرهنگي سرچشمه، افزود: دستور قرآن و پیشوایان دین به اتحاد و انسجام مسلمانان نه تنها به معنای لزوم یکسان‌سازی همه عقاید و سلایق نیست، بلکه نشانه به رسمیت شناختن تفاوت‌های بشری است.
وي تفاوت افکار و عقاید میان انسان‌ها را امري طبیعی و موجب تنوع و زیبایی زندگی و مایه رشد و بالندگی دانست و گفت: اگر همه یک جور فکر می‌کردند، نه زندگی جذابیتی داشت و نه بحث و گفت‌وگویی پیش می‌آمد تا درست از نادرست و سره از ناسره شناخته شود. بنابراين تناقضی میان به رسمیت شناختن تفاوت‌ها و دعوت به اتحاد و انسجام نیست.
عضو مجلس خبرگان رهبري خاطرنشان كرد: تفاوت و اختلاف تا جایی که منجر به تنازع نشود نه تنها عیبی ندارد که یک حُسن برای جامعه به شمار می‌رود. معنای دعوت به اجتماع و الفت هم آن است که با وجود تفاوت‌ها باید متحد و منسجم باشیم. دعوت به اتحاد جایی معنا پیدا می‌کند که اختلافی وجود داشته باشد.
محسن اسماعيلي با اشاره به تاكيدهاي قرآني مانند «وَلَا تَنَازَعُوا» و «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْل ِاللَّـهِ جَمِيعًا وَ لَاتَفَرَّقُوا)، درباره راه حل اختلاف‌ها اظهار داشت: از مجموع تعالیم دینی به نظر می‌رسد که نخستین گام آن است که تلاش کنیم تا اندازه ممکن از تفاوت‌ها بکاهیم و مواضع اهل ایمان را به هم نزدیک کنیم؛ اما با روش مناسب، اعم از برهان علمی حکیمانه یا موعظه نیکوی دلسوزانه یا بحث و جدال، آن هم به بهترین شکل.
وي ادامه داد: اگر واقعاً فکر می‌کنیم کسی در راهی است که خدا نمی‌پسندد و می‌خواهیم او را به مسیری دعوت کنیم که مورد رضای الهی است، چاره‌ای جز اتخاذ رفتار مناسب با این هدف ارزشمند نداریم و چگونگی این رفتار مناسب را نیز در قرآن تبیین شده است.
عضو حقوقدان شوراي نگهبان در ادامه، آيه «اُدْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ » که خطاب به پیامبر و همه پیروان او است را شیوه‌نامه رفتار با دگراندیشان در جامعه اسلامی برشمرد و گفت: علامه طباطبائی می‌فرماید: هر سه شیوه فوق همگی مربوط به طرز سخن گفتن با آنان است؛ یعنی دعوت به حق و راه خدا باید به یکی از این سه شیوه باشد؛ سه شیوه‌ای که باید متناسب با هر مورد انتخاب شود؛ نه آنکه لازم باشد در هر موردی از هر سه شیوه استفاده شود.
اين استاد دانشگاه در شرح و تفسير اين آيه گفت: در این آیه شریفه، خداى تعالى موعظه را به قيد حسنه مقيد ساخته و جدال را هم به قيد بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ، و اين خود دلالت دارد بر اينكه بعضى از موعظهها حسنه نيستند؛ چنانکه بعضى از جدال‌ها حَسَن (نيكو) هستند و بعضى ديگر اَحسن (نيكوتر) و بعضى ديگر هم اصلاً حُسن ندارند؛ و گرنه خداوند موعظه را مقيد به حُسن و جدال را مقيد به اَحسن نمىكرد.
وي با بيان اينكه حُسن موعظه در اين است كه در قلب شنونده مورد قبول بيفتد، تصريح كرد: حُسن جدال نیز در این است که از هر سخنى كه خصم را بر ردّ دعوت تهييج مىكند و او را به عناد و لجبازى واداشته و عصبانی می‌کند، بپرهيزیم و مقدمات كاذب را؛ هر چند كه خصم راستش بپندارد بكار نبریم؛ مگر جنبه نقضی داشته باشد، و نيز بايد از بى‌عفتى در كلام و از سوءتعبير اجتناب كنیم و به خصم خود و مقدسات او توهين نكرده و فحش و ناسزا نگويیم.
دكتر اسماعيلي در بخش ديگر سخنانش تاكيد كرد: آنچه وظیفه ما است، دعوت به راه خدا است نه اجبار و تحکم، و لذا حتی پیامبر هم حق اجبار نداشت و کسی را مجبور نمی‌کرد: «إِنَّمَا أَنتَ مُذَكِّرٌ ، لَّسْتَ عَلَيْهِم بِمُصَيْطِرٍ». نکته دیگر آنکه، دعوت باید «إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ» باشد، نه «إِلَى سَبِيلِ نَفسكَ»! برخی هستند که همه را دعوت می‌کنند، اما به سوی خود و منافع گروه خود؛ نه به سوی خدا و منافع اسلام! دعوت به اتحاد و انسجام، یعنی «همه با هم» بودن نه «همه با من» بودن!
دكتر اسماعيلي همچنين در تشريح شیوه دعوت به دین از نظر امام رضا علیه‌السلام، اظهار داشت: امام رضا علیه‌السلام هم راه و رسم دعوت زبانی به حق را ترسیم فرموده است و هم شیوه تبلیغ عملی دین را نشان داده است از لحاظ چگونگی تبلیغ لسانی یا همان تعلیم معارف دینی، عبدالسلام بن صالح هروی در حدیث مهمی نقل کرده است که از امام رضا عليه‌السلام شنيدم كه مى‌فرمود: رحمت خدا بر آن بنده‌اى كه امرِ ما را زنده كند. عرض كردم: چگونه امرِ شما را زنده كند؟ فرمود: «علوم ما را بياموزد و آنها را به مردم بياموزاند؛ زيرا اگر مردم زيبايى‌هاى سخنان ما را بدانند، بي گمان از ما پيروى مى‌كنند».
وي افزود: برای دعوت به دین و اتحاد بر محور اهل بیت نیازی به درشتی و زورگویی نیست. کافی است که احکام زیبای دین و رهنمودهای دلنشین و منطقی اهل بیت را درست یاد بگیریم و همان طور که هست ارائه دهیم. یعنی دو شرط بیشتر لازم نیست؛ نخست آنکه خود علوم اهل بیت را فراگرفته باشیم و مدرسه نرفته مدرس نشویم. دیگر آنکه همان علوم را بی کم و کاست منتشر سازیم نه اینکه به خیال خود آن را پیرایش و آرایش و ویرایش کنیم.
عضو مجلس خبرگان رهبري با بيان اينكه مردم تشنه معارف حقیقی هستند، تصريح كرد: عیب از ما است که می‌خواهیم آب گِل آلود را به زور به خورد آنها بدهیم. اگر معارف حقیقی دین را همان‌گونه که زلال و شیرین است از سرچشمه علوم اهل بیت بگیریم و ارائه دهیم، بی‌شک فطرت‌های پاک و دل‌های مشتاق بدون درنگ و زحمت جذب خواهند شد. از لحاظ چگونگی تبلیغ عملی که اتفاقاً بهترین و موثرترین شیوه تبلیغ نیز هست، کافی است که ما به وظایف خود عمل کنیم. آنگاه خواهیم دید که مردم چگونه استقبال خواهند کرد. این وظایف را هم امام هشتم سلام الله علیه تبیین فرموده است؛ وظایفی که عمدتاً به اصلاح خویش و اتحاد و همدلی با دیگر مسلمانان باز می‌گردد.
نظر شما