کانابیس یا شاهدانه که از گل‌های خشک شده گیاه «کانابیس ساتیوا» به‌دست می‌آید، به شکل‌های مختلفی مصرف می‌شود؛ ماری جوانا (از گل های خشک شده گیاه تهیه می‌شود)، حشیش (صمغ غلیظی که از حرارت دادن کرک‌های غده‌ای گیاه به‌دست می‌آید) و بنگ (نوشابه یا شیره‌ای که از ساییدن برگ گیاه گرفته می‌شود) معروف‌ترین آنها هستند.[چطور گرفتار اعتیاد می‌شوند؟]
ماده فعال اصلی این گیاه تترا هیدرو کانابینول (THC) است که بیشتر عوارض هم در اثر همین ماده است. روزگاری این مواد، مخدر به حساب نمی‌آمدند، اما امروزه مصرف آنها در اکثر کشورها غیرقانونی شناخته شده است. با این‌حال هنوز هم جزو خانواده «کانابی» شایع‌ترین موادی هستند که متأسفانه مورد سوء مصرف قرار می‌گیرد.
با اینکه درمورد زیان‌های مصرف این ماده زیاد کار شده اما به‌دلیل شیوع بالای استفاده غیرقانونی از آن هنوز هم متخصصان درباره عوارض کانابیس تحقیق می‌کنند و به نتایج جدیدی می‌رسند.
اولین شواهدی که از مصرف این گیاه به دست آمده به عصر حجر برمی‌گردد. اگرچه ذغال این گیاه در دفینه‌های آتشگاه در رومانی پیدا شده اما هندوهای نپال و هند به استفاده از آن شهرت دارند. علاوه بر هندوها که به اثرات توهم‌زایی این گیاه پی برده بودند، آشوریها هم آن را به‌عنوان ماده‌ای محرک می‌شناختند.
این ماده هزاران سال به‌عنوان دارو در هند، چین و خاور میانه استفاده می‌شد (در چین برای درمان مالاریا، یبوست و رماتیسم از آن استفاده می‌کردند) تا اینکه توجه پزشکان غربی در اواسط قرن 19 به این ماده جلب شد. آن زمان، این ماده به قدری مورد توجه قرار گرفت که نه تنها در تمام فروشگاه‌ها آزادانه فروخته می‌شد، بلکه حتی پزشک ملکه ویکتوریا هم برای تسکین دردهای ملکه آن را تجویز می‌کرد.
با اختراع داروهای مسکن تزریقی و مسکن‌هایی مانند آسپرین در اواخر قرن 19، استفاده پزشکی از این ماده پایان یافت. سال 1928 کانابیس درانگلستان غیرقانونی شناخته شد و به‌دنبال آن در کنفرانس ژنو یک وکیل مصری همه را متقاعد کرد که این ماده مانند تریاک تهدیدی جدی برای جوامع به حساب می‌آید.
بدتر از سیگار
گذشته از همه اثرات مخدر، به تازگی محققان کانادایی متوجه شدند در بخارات حشیش، آمونیاک (یک ماده سرطانزا) 20 برابر بیشتر و سیانید هیدروژن واکسید نیتروژن (که در تخریب ریه و قلب نقش دارند) 5 برابربیشتر از دود سیگار است.
البته لازم است مصرف‌کنندگان این دو ماده بدانند سمومی که باعث نازایی می‌شوند (هیدروکربن‌های چند حلقه‌ای آروماتیک) در دود تنباکو (سیگار) بیشتر از حشیش است! در تحقیقات قبلی هم بر این مسئله تأکید شده بود که ضرر حشیش برای ریه بیش از سیگار است چون عمیق‌تر استنشاق شده و مدت زمان بیشتری در ریه نگهداشته می‌شود. البته در مقایسه‌ای که این محققان انجام دادند میزان نیکل، کروم، آرسنیک و سلنیوم در سیگار وحشیش تفاوت چندانی نداشت.
بد نیست بدانید یک چهارم مردم در انگلستان سیگاری هستند درحالی‌که یک ششم افراد در سن 15 تا 34 سالگی حداقل یکبار حشیش کشیده‌اند.
مواظب ریه‌ات باش
نتایج بررسی محققان نیوزیلندی که در مجله توراکس به چاپ رسیده نشان می‌دهد حشیش به مجاری بزرگ هوایی و ریه آسیب رسانده وایجاد برونشیت مزمن می‌کند که علائمی مانندسرفه و خس خس سینه دارد.علاوه براین با کاهش تعداد رگهای کوچک و ظریف، قدرت ریه برای گرفتن اکسیژن و خارج کردن مواد زائد از بافت را هم تخریب می‌کند.
البته وسعت این آسیب به تعداد دفعات استعمال بر می‌گردد و هرچه دفعات بیشتر باشد، آسیب هم بیشتر است. نکته جالبی که در این مطالعه به‌دست آمده این است که یکبار حشیش کشیدن در انسداد راه‌های هوایی اثری معادل 5/2 تا 5 بار سیگار کشیدن دارد. البته دکتر کیت پروز، رئیس انجمن ریه انگلستان معتقد است در کل زیان سیگار بیشتر است چون مقدار سیگاری که فرد مصرف می‌کند معمولا بیش از حشیش است.
دیوانه می‌کند!
تیم محققی از دانشگاه بریستول و کاردیف در مجله لانست مقاله‌ای منتشر کرده و نسبت به عوارض حشیش به جوانان هشدار دادند. آنها معتقدند در انگلستان، بیماری حدود 800 مورد از بیماران شیزوفرنی که در سال تشخیص داده می‌شوند با مصرف حشیش مربوط است.
این بررسی نشان داد مصرف‌کنندگان حشیش دوبرابر بیش از افراد عادی علائم جنون( مانند توهم و هذیان) دارند و 40 درصد بیشتر احتمال دارد که به بیماری‌های روانی مثل شیزوفرنی مبتلا شوند. نویسندگان این مقاله معتقدند به‌دلیل شیوع بالای مصرف حشیش، این ماده عامل حدود 14 درصد از مشکلات روانی جامعه جوانان انگلیس است. البته روان‌پزشکان می‌گویند ممکن است افرادی که حشیش مصرف می‌کنند خصوصیات روانی دیگری هم داشته باشند که باعث شده خطر بیماری‌های روانی در آنها زیاد شود.
دشمن قلب و عروق
بیش از 3 دهه است که دانشمندان راجع به اثرات حشیش بر قلب هشدار داده‌اند و اثر این ماده در ایجاد سکته قلبی بارها و بارها گزارش شده‌است، اما هنوز هم معلوم نیست آیا با اثرمستقیم بر رگهای قلب این کار را انجام می‌دهد یا نه؟ در هر حال چیزی که مشخص شده این است که حتی اگر سایر عوامل خطر (مانند کلسترول، استرس، فشار خون و سیگار ) در فردی وجود نداشته باشد، مصرف این ماده می‌تواند فرد را به سوی مرگ در اثر سکته قلبی ببرد.
با این حال محققان مؤسسه ملی سوء مصرف مواد در بالتیمور متوجه شدند، مصرف‌کنندگان ماری جوانا رگهای خونی تنگ‌تری داشته و سرعت جریان خون در مغزشان پس از حتی یک ماه ترک این ماده، بیشتر است. این بدان معنی است که ماری‌جوانا باعث ناهنجاری‌هایی در رگهای کوچک مغز می‌شود که ممکن است موجب نرسیدن خون کافی به مغز شده و عملکرد مغز (مثلا حافظه و تفکر) را مختل کند. بد نیست بدانید میزان سکته مغزی هم در مصرف‌کنندگان این ماده بیشتر بوده که باز هم تأیید‌کننده نتایج قبلی است. این بررسی که نتایجش در مجله نورولوژی منتشر شده، از فناوری فراصوت برای اندازه گیری جریان خون مغز افراد استفاده کرده است.
تحقیقی که در دانشگاه مک گیل در مونترال انجام شده هم نشان داده مصرف طولانی مدت حشیش می‌تواند باعث از دست رفتن مولکول‌هایی به نام گیرنده cb1 در سرخرگ‌های مغز این افراد شده ومنجر به کم شدن جریان خون مغز و اختلال در تمرکز، حافظه و قدرت یادگیری شود.
بد نیست بدانید لوزالمعده هم از شر حشیش در امان نیست. اگر چه مطالعات زیادی در این باره انجام نشده اما بررسی‌ها نشان داده مصرف THC که ماده مؤثره حشیش و ماری جواناست، عامل حدود 2 درصد از موارد پانکراتیت حاد است. (در این بیماری لوزالمعده فرد به‌طور ناگهانی دچار التهاب می‌شود) اگر چه این بیماری نادری است و هنوز مکانیسم ایجاد آن توسط THC مشخص نیست اما مشخص شده که میزان ماده مصرفی در شدت آن نقش مهمی دارد.
بپا تصادف نکنی
وقتی در اتوبان، اتومبیلی را می‌بینید که با سرعت زیاد از لا به‌لای بقیه ماشین‌ها رد شده و به‌اصطلاح لایی می‌کشد، اگر با خود فکر کنید «حتما یه چیزی کشیده یا خورده!» پر بیراه نرفته‌اید! محققان کانادایی با بررسی میزان THC در خون افرادی که دچار تصادف شده بودند متوجه شدند بسیاری از این افراد پیش از تصادف از این ماده استفاده کرده بودند. به این ترتیب ارتباط بسیاری از تصادفات وسایل نقلیه موتوری با مصرف حشیش هم اثبات شده است!
