و درحالی که معمولاً لباس سیاه بر تن دارند و صلوات می‌فرستند و ذکر می‌گویند، آبگردان را داخل دیگ‌های بزرگ خورشت و برنج می‌چرخانند و غذایی خوش عطر و طعم را برای عزاداران حسینی آماده می‌کنند. نصب پرچم بر سردر خانه‌ها و بوی سیب‌زمینی سرخ شده در روغن داغ، عطر خوش دارچین و قیمه نذری و... با این روزها گره خورده است. نذری دادن در ایام محرم یکی از رسوم عجین شده با فرهنگ ما ایرانی‌هاست. نذرهایی مثل آب، شربت یا شیر دادن به عزاداران حسینی، پخت آش‌هایی مثل ابودردا، زین‌العابدین، شمع و نفت بردن برای چراغ‌های امامزاده‌ها و مساجد، روزه سکوت، توزیع لباس سیاه در میان نیازمندان از جمله نذرهایی بوده که به مرور زمان تغییر کرده یا برخی از آنها به‌دست فراموشی سپرده شده است. به همین بهانه نگاهی کرده‌ایم به بعضی از نذری‌های متفاوت در تهران قدیم که از پوشیدن لباس سیاه تا پخت خوراک‌های متنوع را شامل می‌شود.
- پیراهن سیاه
نصب پرچم بر سردر خانه و پارچه‌های سیاه به در و دیوار خانه‌ها، سیاهپوش کردن مساجد و تکیه‌ها نخستین نشانه‌های شروع عزاداری ماه محرم از گذشته تا امروز است. اما مهم‌ترین بخش سیاهپوشی چهره شهر، پوشیدن لباس سیاه بود. در واقع با این کار مردم سعی می‌کردند حتی به اندازه بر تن کردن یک لباس سیاه در عزای امام حسین(ع) و یاران باوفایش در واقعه کربلا به نحوی سهیم باشند. اما در این میان بودند افرادی که بضاعت مالی چندانی برای خرید لباس سیاه نداشتند. نذر خرید لباس سیاه، دستمال یا پارچه سیاه و توزیع آن میان نیازمندان از جمله رسومی بود که در تهران قدیم اجرا می‌شد. البته بعضی‌ها هم لباس‌هایشان را با یک تن‌پوش سیاه معاوضه می‌کردند.
- روزه سکوت
واقعه کربلا یکی از غم‌انگیز‌ترین جنگ‌های تاریخ بشریت محسوب می‌شود؛ جنگی که در آن بسیاری از زنان و کودکان بازمانده از فرط غم و اندوه، خستگی، گرسنگی و تشنگی حتی نای حرف زدن هم نداشتند. به همین دلیل در تهران قدیم برخی از مردم در ماه محرم برای یادآوری واقعه کربلا و برآورده شدن حاجات قلبی‌شان نذر روزه سکوت می‌کردند. در این نذر افراد نیت می‌کردند که از اول ماه محرم تا روز سوم شهادت سیدالشهدا(ع) و یارانش یا تا آخر ماه محرم و برخی تا پایان ماه صفر از حرف زدن خود‌داری می‌کردند و اگر حرفی می‌زدند خیلی کوتاه و خلاصه بود.
- پخت آش ابودردا
در تهران قدیم تشخیص امراض و بیماری‌های گوناگون کار چندان ساده و راحتی نبود. به همین دلیل بیشتر مردم با دعا و نذر و نیاز و واسطه قرار دادن ائمه اطهار(ع)، شفای بیمارشان را از خداوند طلب می‌کردند. آش ابودردا یکی از خوراکی‌هایی بود که در این ماه برای شفای بیماران و همه اقلام و مایحتاج آن با مشارکت همسایه‌ها و اهالی تهیه می‌شد.
مثل آش آماج، ماده اصلی این آش هم آرد بود. اسفناج و عدس از دیگر مواد تشکیل‌دهنده آن بود و معمولاً در مکانی تاریک، پخته و در میان همسایه‌ها توزیع می‌شد. ظرف‌ها را هم در پایان در آب روان می‌شستند.
- انجام کارهای عام‌المنفعه
سهیم شدن در مراسم عزاداری امام حسین(ع) و پخت غذای نذری حتی به اندازه یک مشت برنج خام برای مردم تهران از گذشته تا امروز ارزش و قداست ویژه‌ای دارد. نذری‌هایی هم در گذشته مرسوم بوده که بیشتر جنبه نفع‌رسانی همگانی را برای عزاداران حسینی داشته است. نذوری مثل تهیه دیگ و کماجدان، نذر آینه و لاله، فرش و قندیل، روغن چراغ برای امامزاده‌ها، ساخت کفشداری، اسپند دود کردن، نظافت خیابان‌ها، تأمین روشنایی معابر تاریک، پوشاندن چاله‌ها و راه آب‌ها، کمک به نابینایان، پرداخت بدهی زندانیان یا تهیه غذا و پوشاک برای خانواده‌های آنها، غذا دادن به پرندگان، میانجیگری در اختلافات خانوادگی و دوستانه و... نیز با قصد قربت انجام می‌گرفت که اغلب مردم تهران قدیم آنها را برای سهیم شدن در عزای امام حسین(ع) نیت می‌کردند و انجام می‌دادند.
نظر شما