ترس از مبتلا شدن به بیماری ایدز یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش مراجعه افراد به مطب‌های دندانپزشکی در سال‌های گذشته بوده است. در ایران هم خیلی از کسانی‌که باید به دندانپزشک مراجعه کنند، به‌دلیل ترس از انتقال عفونت در مراجعه به دندانپزشک تردیددارند.
این در حالی است که هنوز هیچ مورد ابتلایی از طریق مطب‌های دندانپزشکی و انتقال ویروس ایدز از وسایل دندانپزشکی به بیمار گزارش نشده است.
می‌گویند از کجا مطمئن باشیم که وسایل دندانپزشکی مطب کاملاً استریل شده‌اند و روش‌های استریل کردن وسایل کامل انجام شده است؟ واقعیت این است که دندانپزشک و کارکنان مطب دندانپزشکی اولین کسانی هستند که خودشان در معرض خطر ابتلا به ایدز از طریق وسایل آلوده به خون بیماران مبتلا به ایدز قرار دارند.
این وسایل تیز ممکن است به صورت ناگهانی در دست دندانپزشک و کارکنان مطب فرو رود و آن‌ها را مبتلا کند. بنابراین خود دندانپزشکان بیش از هر کس دیگری استریل بودن وسایل را کنترل می‌کنند. از طرف دیگر برای این‌که خیال بیماران آسوده باشد، اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، برای پیشگیری از انتقال ویروس‌های ایدز و هپاتیت دستورالعمل‌های خاصی برای رعایت نکات بهداشتی را به مراکز دندانپزشکی ابلاغ کرده است.
در این طرح مطبی استاندارد است که مجهز به دستگاه اتوکلاو برای استریل کردن وسایل دندانپزشکی باشد و همه مراکز دندانپزشکی موظفند این دستگاه را خریداری کنند. از طرف دیگر در این دستورالعمل آمده است که برای بیماران از وسایل یکبار مصرف مثل سر سوزن، پیشبند، سر ساکشن، دستکش و ماسک استفاده شود. این مجوز استاندارد بودن پس از بازدید بازرسان اداره بهداشت دهان و دندان برای آن مرکز دندانپزشکی صادر خواهد شد.
همه بیمارند مگر خلافش ثابت شود!
دندانپزشکان هم از بیماران گله دارند که اگر مبتلا به ایدز یا هپاتیت باشند، بیماری خود را از دندانپزشکان پنهان می‌کنند. به همین دلیل دندانپزشکان مجبورند همه بیماران را مبتلا به ایدز فرض کنند تا خلاف آن ثابت شود. با این دیدگاه (پیش‌فرض) دندانپزشکان تمام اصول کنترل عفونت را درباره هر بیمار رعایت می‌کنند.
در مطب‌های دندانپزشکی با این پیش‌فرض، حداکثر اطمینان از استریل بودن دستگاه‌ها و تجهیزات دندانپزشکی به عمل می‌آید. استریل کردن همه وسایل دندانپزشکی که به نوعی با خون و بزاق بیماران تماس دارند و همچنین استفاده از وسایل یکبار مصرف برای هر بیمار در مطب از جمله اقداماتی است که دندانپزشکان برای حفاظت خود و بیمارانشان در برابر بیماری ایدز انجام می‌دهند.
این رعایت نکات باعث می‌شود شانس انتقال عفونت‌ها به حداقل میزان ممکن کاهش پیدا کند. فراموش نکنیم بیشتر درمان‌های دندانپزشکی مثل جرم‌گیری، خارج کردن دندان‌ها و ... منجر به خونریزی می‌شوند و وسایل دندانپزشکی به ویژه وسایل تیز و برنده، به خون بیماران آلوده می‌شود. بنابراین اگر استریلیزاسیون وسایل به دقت در مطب انجام نشود، ویروس‌های عفونی به راحتی می‌توانند از بیماری به بیمار دیگر یا از بیماران به پرسنل مطب انتقال یابند.
پنهان نکنید!
شاید شما هم مبتلا به یک بیماری عفونی مثل هپاتیت باشید و از ترس این‌که مبادا در مطب دندانپزشکی پذیرفته نشوید وقتی دندانپزشک از شما درباره سابقه داشتن بیماری پرسش می‌کند، به او بگویید که هیچ بیماری و مشکلی ندارید. ولی نترسید! این به نفع شما و سایر همشهریان شماست.
وقتی دندانپزشک را در جریان بیماری‌تان قرار دهید، اکثر دندانپزشکان شما را می‌پذیرند و با رعایت اصول ایمنی ویژه‌ای که انتقال عفونت را به حداقل می‌رساند، درمان دندانپزشکی شما را انجام خواهند داد یا اگر امکانات پذیرش شما را نداشته باشند، شما را به مراکز مجهزتر که مخصوص پذیرش چنین بیمارانی برای درمان‌های دندانپزشکی‌اند، معرفی خواهند کرد. طبق آمارهای رسمی 14 هزار بیمار ایدزی در کشور وجود دارد.
دکتر محمد مهدی وردی، مدیر کل دفتر سلامت دهان و دندان با تأکید بر این‌که دندانپزشکان موظف به راهنمایی و پذیرش بیمارانی هستند که صادقانه بیماری‌شان را با پزشکشان در میان می‌گذارند، می‌گوید: «تمامی مراکز موظف به پذیرش بیمار هستند و هیچ پزشکی حق پاسخ ندادن به بیمار را ندارد؛ مگر در یک صورت و آن هم نداشتن تجهیزات لازم برای بیمار.
اگر مواردی این‌چنینی دیده شود بیمار حق شکایت داشته و با پزشک برخورد خواهد شد.»، رئیس دفتر سلامت دهان و دندان تأکید کرد که به هیچ عنوان تاکنون گزارشی از انتقال بیماری ایدز از دندانپزشکی به بیماران به این اداره گزارش نشده و تا به حال موردی این‌چنینی دیده نشده است.
مطب‌ها زیر ذره‌بین کمیته مبارزه با ایدز
دکتر مینو محرز، متخصص عفونی و عضو کمیته کشوری مبارزه با ایدز است. این نظر خانم دکتر محرز است: «ویروس‌های خطرناک مانند ایدز و هپاتیت از طریق وسایل نوک‌تیز که در مطب مورد استفاده قرار می‌گیرد، انتقال می‌یابد و افراد باید پیش از این‌که نگران انتقال ایدز باشند، باید انتقال ویروس هپاتیت را جدی بگیرند، چراکه احتمال انتقال ویروس هپاتیت 100برابر ویروس ایدز است.»
عضو کمیته کشوری مبارزه با ایدز نیز پیشگیری از انتقال و احتیاط را مهم‌ترین راه انتقال این ویروس‌ها به بیماران در مطب‌های دندانپزشکی می‌داند و می‌افزاید: «باید درصورت امکان وسایل دندانپزشکی یکبار مصرف باشند، وسایلی هم که به‌دلیل هزینه سنگین یا علل دیگر نمی‌تواند یکبار مصرف باشد، باید پس از هر بار مصرف و آغشته شدن به خون، ضدعفونی، شسته و خشک شود. اگر این اصول رعایت نشود به راحتی ویروس‌ها منتقل می‌شوند.»
دکتر محرز اشاره می‌کند که تاکنون در زمینه ابتلای افراد به بیماری ایدز از طریق اقدامات دندانپزشکی، در کشور گزارش رسمی ارائه نشده است.
دندانپزشکان در خط اول خطر
شاید بگویید از کجا می‌توان مطمئن بود که دندانپزشک از وسایل درست استریل شده استفاده می‌کند؟ در حقیقت راهی برای اطمینان هر بیمار به صورت شخصی از این مسئله وجود ندارد. حتی توجه به پاکیزگی مطب و ظاهر آن نمی‌تواند شما را از این نکته مطمئن کند ولی یادآوری نکاتی ممکن است نگرانی شما را تا حدود زیادی کاهش دهد: خود دندانپزشکان هر روزه به هر دلیلی با بیمارانی برخورد دارند که احتمال آلودگی‌شان به ویروس ایدز وجود دارد.
بنابراین بیش از هر فرد دیگری در معرض خطرند. بنابراین حداقل دندانپزشکانی که نگران سلامت خود هستند، به سلامت بیماران خود می‌اندیشند در حالی‌که بیشتر دندانپزشکان سلامت و ایمنی بیمارانشان حرف اول را در حرفه‌‌شان می‌زند.
دکتر علی یزدانی، رئیس انجمن دندانپزشکی ایران می‌گوید: «اگر دندانپزشک رعایت نکات بهداشتی را هنگام انجام اقدامات دندانپزشکی نکند، خودش نخستین کسی است که در معرض ابتلا قرار می‌گیرد.»
او می‌افزاید: «بیماران با مراجعه به دندانپزشکی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی قرار ندارند و تا به حال گزارشی مبنی بر انتقال ایدز از مطب دندانپزشکی به بیماران نشده است ولی دندانپزشکان به واسطه ارتباط زیاد با وسایل دندانپزشکی که اغلب آن‌ها نوک‌تیز هستند، هر لحظه در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ویروسی خطرناک هستند بنابراین باید نکات بهداشتی را به دقت رعایت کنند. هم اکنون نیز با ارائه اطلاعات به دندانپزشکان، اغلب افراد نسبت به رعایت این مسائل آگاهی دارند، بنابراین دلیلی ندارد که مردم به این علت به دندانپزشکی مراجعه نکنند.»
خطرناک ولی حساس
ویروس ایدز، ویروسی دلهره‌آور است ولی بسیار حساس هم هست. بنابراین رعایت اصول بهداشتی در مطب‌های دندانپزشکی می‌تواند خیال دندانپزشکان و بیماران را برای همیشه از آن آسوده کند. درواقع ویروس HIV یک ضعف خوب دارد و آن این‌که زود از بین می‌رود. دلیل عدم انتقال از طریق عطسه و سرفه شاید همین خصلت باشد که ویروس در محیط خشک و در مقابل آفتاب در عرض چند ساعت از بین می‌رود.
حرارت خشک یا حرارت مرطوب که فشار هوا در آن بالا است و در دستگاهی به نام اتوکلاو فراهم می‌شود می‌تواند در عرض 20 دقیقه ویروس ایدز را از روی وسایل دندانپزشکی نابود می‌کند. فراموش نکنید هر قدر میزان آگاهی شما در به حق بودن خواسته‌هایتان به‌عنوان بیمار جهت گرفتن درمان سالم و مناسب، افزایش یابد، دندانپزشک را بیش از پیش ملزم به رعایت بهداشت و ارائه کردن خدمات دندانپزشکی در بالاترین سطوح استاندارد و ایمنی به شما خواهد کرد.
