تصمیم فرانسه برای احداث نخستین پایگاه نظامی ثابت خود در خلیج فارس از شکل‌گیری یک دیدگاه سیاسی جدید در آن کشور و بازنگری فرانسه در منافع راهبردی خود حکایت دارد.
از آن سو نیز موافقت دولت امارات با احداث نخستین پایگاه نظامی خارجی در خاک خود نشان از ملاحظات راهبردی جدید این کشور دارد. انگیزه‌های این تصمیم را از چند زاویه می‌توان بررسی کرد.
شمار محدود نفراتی که قرار است به‌طور ثابت در خاک امارات مستقر شوند (بین 400 الی 600 سرباز فرانسوی) نشان می‌دهد که این پایگاه بیشتر کارکرد تدارکاتی، ارتباطاتی و نظارتی دارد. با توجه به توانمندی نظامی محدود و ظرفیت نه چندان وسیع نیروی دریایی فرانسه، ظاهرا نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهوری آن کشور، منافع فرانسه در خلیج فارس را در صدر دستورکار سیاست خارجی خود قرار داده و احداث این پایگاه نوعی سرمایه‌گذاری راهبردی بلندمدت در راستای تصمیم فرانسه برای ایفای نقش بیشتر در منطقه در آینده ارزیابی می‌شود.
درصورت احداث این پایگاه، فرانسه قادر خواهد بود آب‌های خلیج فارس، به‌ویژه تنگه هرمز، محل عبور 40 درصد از صادرات نفتی جهان، و همچنین ایران را از نزدیک زیر نظر بگیرد.
البته طی سالیان گذشته نیز نیروهای دریایی فرانسه وارد بنادر خلیج فارس می‌شدند و با آمریکا در زمینه گشت‌زنی در منطقه همکاری می‌کردند اما اجرای عملیات نظارتی مستمر در درازمدت بیشتر از داشتن پایگاه در یکی از کشورهای منطقه هزینه دارد.
فرانسه همچنین بر این باور است که داشتن پایگاه نظامی وجهه و اعتبار آن کشور را در مقام بازیگری مهم در صحنه سیاست بین‌المللی افزایش خواهد داد که این امر به نوبه خود می‌تواند موجب افزایش نقش سیاسی و اقتصادی آن کشور در خلیج فارس شود.
افزایش توجه روسیه و چین به این منطقه از یک سو و کاهش قدرت و نفوذ آمریکا از سوی دیگر فرانسه را بر آن داشته تا ضمن پر کردن خلأ امنیتی موجود جای پای خود را در شبه‌جزیره عربستان محکم کند. از طرف دیگر این سیاست فرانسه را در خط آتش قرار می‌دهد و پای آن کشور را به منازعات منطقه باز می‌کند.
از سوی دیگر و در مورد امارات، برپایی این پایگاه نظامی نتیجه منطقی افزایش تنش‌ها در خلیج فارس، به‌ویژه با توجه به قدرت و توان روبه‌افزایش ایران، به شمار می‌رود.
امارات به سبب مساحت اندک و جمعیت محدودی که دارد فاقد توان لازم برای دفاع از خود است و درنتیجه چاره‌ای جز اتکا به حمایت خارجی ندارد. اما این کشور در مقایسه با کشورهای کوچک‌تر عضو شورای همکاری خلیج فارس نظیر کویت، بحرین و قطر تا این تاریخ هیچ پایگاه نظامی خارجی در خاک خود نداشته است.
امارات به جای درخواست از آمریکا برای بر عهده گرفتن این نقش حمایتی، گزینه حضور نظامی فرانسه را ترجیح داده که حساسیت کمتری را در منطقه برخواهد انگیخت.
در ارزیابی تصمیم فرانسه برای احداث پایگاه نظامی در خاک امارات گسترش سریع روابط بین دو کشور در زمینه‌های مختلف را نیز نباید از نظر دور داشت. علاوه بر همکاری‌های نظامی و امنیتی که پیشینه آن به موافقت‌نامه دفاعی دوجانبه 1995 بر می‌گردد، مناسبات دو کشور در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی نیز رو به گسترش است.
با این همه، این پرسش همچنان باقی است که آیا آمریکا، قدرت خارجی مسلط خلیج فارس و شریک راهبردی اصلی کشورهای منطقه با قرارداد فرانسه و امارات موافقت خواهد کرد یا نه.
هم‌اکنون نیروی نظامی آمریکا با وظایف نظامی عمده و متعددی در خلیج فارس و مناطق مجاور دست‌به‌گریبان است و اوضاع امنیتی منطقه ظرفیت و توان نیروهای مسلح آن کشور را تحلیل برده است.
بنابراین آمریکا به احتمال زیاد از حضور یک هم‌پیمان در کنار خود که بخشی از مسئولیت‌های آن کشور را تقبل کند و باری از دوش آمریکا بر دارد، به‌ویژه با توجه به روابط دوستانه دولت فعلی فرانسه با واشنگتن، استقبال خواهد کرد.
احداث پایگاه نظامی فرانسه در امارات به سود ناتو نیز هست. فرانسه و امارات هردو در طرح همکاری استانبول که در سال 2004 از سوی ناتو به منظور افزایش همکاری‌های راهبردی میان ناتو و برخی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ارائه گردید مشارکت دارند.
می‌توان تصور کرد که احداث پایگاه نظامی در ابوظبی به بهبود زمینه‌های تفاهم میان ناتو و کشورهای عضو شورای همکاری، و همچنین تعمیق همکاری‌های امنیتی و گسترش تمرین‌های نظامی مشترک و تبادل اطلاعات بین دو طرف، که جملگی در صدر دستور کار طرح استانبول قرار دارند، کمک کند.
برای خود فرانسه نیز داشتن پایگاه نظامی در خلیج فارس موجبات بهبود وجهه این کشور در ناتو و همچنین نزد آمریکا را فراهم خواهد کرد، زیرا در آن حالت فرانسه تنها عضو ناتو غیراز آمریکا خواهد بود که در خلیج فارس پایگاه دارد.
با همه اینها هرچند شاید چنین به‌نظر برسد که تصمیم ایجاد یک پایگاه نظامی از همه لحاظ به نفع فرانسه و امارات است، هر دو دولت باید مراقب عواقب این تصمیم‌گیری نیز باشند.
دولت فرانسه چنانچه مایل به ایفای نقشی عمده در خلیج فارس و افزایش نقش خود در ناتو است باید حساب منافع راهبردی و دستور کار منطقه‌ای خود را از آمریکا جدا کند.
در مورد امارات نیز، حضور نظامی فرانسه در ابوظبی دولت آن کشور را از یک سو آماج انتقادات شدید ایران قرار خواهد داد و از سوی دیگر مشکلات بیشتری را برای این کشور از جانب اسلام‌گرایان افراطی که از تعمیق مناسبات نظامی بین امارات و یکی از قدرت‌های بزرگ غربی ناخرسند خواهد بود به وجود خواهد آورد.
www.dailystar.com
25 ژانویه 2008
