از دست دادن حافظه کوتاه مدت؛ علت‌ها، پیشگیری و درمان

از دست دادن حافظه بخشی اجتناب‌ناپذیر از افزایش سن است. اگر معمولاً چیزهایی را فراموش می‌کنید که مربوط به همین چند ساعت پیش هستند، از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت را تجربه می‌کنید. اولین چیزی که احتمالاً به ذهنتان می‌رسد این است که دچار آلزایمر شده‌اید، اما همه‌ی موارد ضعف حافظه ناشی از آلزایمر نیستند.از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت چگونه است؟

از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت عارضه‌ای است که در آن فرد معمولاً چیزهایی را که اخیراً دیده، شنیده و یا انجام داده است فراموش می‌کند. وقتی مغز شما اطلاعات کوچکی را که اخیراً دریافت کرده پردازش و ذخیره می‌کند، به آن حافظه‌ی کوتاه مدت می‌گویند. هرچند از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت در پروسه‌ی سالخوردگی امری اجتناب‌ناپذیر است اما می‌تواند در اثر عوامل دیگری نیز به وجود بیاید مثلاً زوال عقل، آسیب به مغز و یا یک اختلال روانی.

• از دست دادن حافظه کوتاه مدت چه تفاوتی با از دست دادن حافظه بلندمدت دارد؟

در از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت:
* فرد چیزهایی را فراموش می‌کند که چند ساعت پیش روی داده‌اند مثلاً صبحانه چه خورده است یا دیشب چه فیلمی را تماشا کرده است.
* بخشی از پروسه‌ی طبیعی پیری است.
* می‌تواند نتیجه‌ی یک عارضه‌ی دیگر مانند بیماری آلزایمر باشد.
* اصلی‌ترین علامت آن فراموش کردن چیزهایی مربوط به چند ساعت پیش است.

• در از دست دادن حافظه‌ی بلندمدت:

* فرد وقتی که به اطلاعات و خاطرات مربوط به گذشته نیاز دارد به سختی می‌تواند آن‌ها را به یاد بیاورد. این خاطرات می‌توانند متعلق به چند هفته پیش، چند ماه پیش و یا حتی چند سال پیش باشند.
* از دست دادن حافظه‌ی بلندمدت مانند از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت بخشی از پروسه‌ی طبیعی پیری است.
* می‌تواند ناشی از عارضه‌ی دیگری مانند بیماری آلزایمر باشد.
* اصلی‌ترین علامت آن فراموش کردن چیزهایی است که سال‌ها پیش روی داده‌اند.

• علت از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت و فراموشی چیست؟

5 عامل مهم در از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت نقش دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. بیماری‌های مغزی:
هر بیماری که بر مغز یا بافت آن اثر بگذارد، به طور بالقوه می‌تواند باعث از دست رفتن حافظه کوتاه مدت شود. از جمله این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
* بیماری آلزایمر (AD): قطعاً شناخته‌شده‌ترین بیماری است که باعث از دست دادن حافظه کوتاه مدت می‌شود. این بیماری علت 60 تا 80 درصد همه‌ی دمانس‌ها است.
* دمانس عروقی (VaD): عبارت است از هرگونه زوال عقلی که از سکته مغزی یا سایر بیماری‌های عروق خونی مانند واسکولیت ناشی می‌شود.
* دمانس بدن لووی: یک شکل نادر زوال عقل است که در نتیجه‌ی تجمع غیرطبیعی پروتئین در مغز تشخیص داده می‌شود.
* بیماری هانتینگتون: یک بیماری مغزی دژنراتیو ارثی که با حرکات غیرارادی یا تیک‌مانند شناخته می‌شود.
* بیماری پارکینسون (PD): یک بیماری تحلیل برنده که با کمبود نوروترنسمیتر دوپامین همراه است که موجب لرزش، سفتی عضلات و اختلالات حرکتی می‌شود.
* مولتیپل اسکلروزیس (MS): یک بیماری مزمن است که در آن سیستم ایمنی به پوشش یا غلاف سلول‌های عصبی حمله می‌کند و باعث ایجاد علائمی مانند بی‌حسی، اختلالات حرکتی و خستگی می‌شود.
* دمانس لوب پیشانی گیجگاهی (FTD): مجموعه‌ای از بیماری‌ها که در آن قسمتی از لوب دچار آتروفی شده و موجب تغییرات غیرطبیعی در ناحیه‌ی تمپورال یا فرونتال مغز می‌شود.
* صرع: تشنج‌هایی که افراد مبتلا به صرع تجربه می‌کنند می‌توانند باعث از دست رفتن حافظه کوتاه مدت شوند.
* تومورهای مغزی: می‌توانند به بافت‌های طبیعی مغز آسیب برسانند و باعث از دست دادن حافظه کوتاه مدت شوند.

2. عفونت‌های مغزی:
هرگونه باکتری یا ویروس مسبب آنسفالیت (عفونت بافت مغزی) یا مننژیت (عفونت بافت‌های اطراف مغز) می‌تواند علت اختلال در حافظه باشد. با این حال، برخی از عفونت‌ها به طور خاص با اختلالات حافظه مرتبط هستند، مانند:
* بیماری لایم
* اچ آی وی / ایدز
* سیفلیس

3. آسیب‌های مغزی:
هر فرایندی که موجب آسیب مغز می‌شود - از جمله آسیب‌های پس از سانحه یا آسیب ناشی از محرومیت مواد مغذی یا اکسیژن می‌تواند منجر به از دست رفتن حافظه شود. از جمله:
* ضربه به سر: ضربه محکم و ناگهانی
* جراحی: شامل جراحی مغز و یا هر جراحی که در طی آن جریان خون به مغز در معرض خطر باشد.
* محرومیت از اکسیژن: هر رویدادی که به دوره‌ای از محرومیت رسیدن اکسیژن به مغز منجر شود، از جمله حمله قلبی، خفگی طولانی مدت، یا غرق شدن
* کمبودهای تغذیه‌ای: به خصوص کمبود ویتامین B1 یا B12

4. علل روانشناختی یا روانپزشکی:
علل روانپزشکی یا روانشناختی استرس از شایع‌ترین تا غیرمعمول‌ترین آن‌ها مانند:
* فشار روانی
* اضطراب
* افسردگی
* اختلال دوقطبی
* جنون جوانی

5. مصرف برخی داروها و یا مواد مخدر:
برخی از داروها که به طور معمول تجویز می‌شوند و یا برخی مواد مخدر با اختلالات حافظه مرتبط هستند. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* مصرف الکل یا مواد مخدر
* داروهای ضد اضطراب (بنزودیازپین‌ها مانند کلونازپام)
* داروهای کاهش‌دهنده کلسترول (استاتین‌ها مانند لووستاتین)
* داروهای فشارخون (بتابلوکرهایی مانند آتنولول)
* ضد دردهای مخدر (مانند هیدروکودون)
* ضدافسردگی‌ها (ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین)
* داروهای خواب‌آور (مانند زولپیدم)
* داروهای مؤثر بر بی‌اختیاری ادراری (آنتی‌کولینرژیک‌هایی مانند اگزوبوتینین)
* آنتی‌هیستامین‌ها (آنتی‌هیستامین‌های نسل اول مانند دیفن هیدرامین)
* داروهای شیمی‌درمانی (مانند ایفوسفامید)

• علائم از دست دادن حافظه‌ی کوتاه‌مدت

* پرسیدن سؤال‌های یکسان به طور مکرر
* فراموش کردن محل خانه و ...
* فراموش کردن کارهایی که فرد اخیراً انجام داده است.
* فراموش کردن چیزی که فرد اخیراً دیده یا شنیده
اگر با هر یک از علائم گفته شده مواجه شدید بهترین کار این است که جهت تشخیص درست و دقیق به پزشک مراجعه کنید.

• درمان

برای درمان از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت طیفی از راهکارهای پزشکی وجود دارد اما درمان بستگی به علت این عارضه دارد.
* داروهایی برای درمان لخته‌ی خون، عمل جراحی، درمان سرطان و رفتاردرمانی شناختی، متداول‌ترین شیوه‌های درمانی این عارضه در اثر عارضه‌ای دیگر مانند سرطان یا لخته شدن خون در مغز هستند.
* در برخی موارد، کمبود مواد مغذی نیز می‌تواند عامل از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت باشد. بنابراین در چنین مواردی، جبران کمبود می‌تواند مشکل را رفع کند.
راهکارهای طبیعی معروفی نیز وجود دارند که می‌توانند عملکرد شناختی را تقویت کنند، مانند امگا 3. هر روز یک مکمل امگا 3 مصرف کنید. برای انتخاب دوز مناسب این مکمل با پزشک مشورت کنید.
ویتامین B12 نیز برای تقویت عملکرد مغز مفید است. با مشورت پزشک می‌توانید هر روز مکمل B12 مصرف کنید.
کورکومین نیز می‌تواند به شما کمک کند تا حافظه‌تان را تقویت کنید. شیرطلایی بنوشید: یک قاشق چای‌خوری پودر زردچوبه را به یک لیوان شیر گرم اضافه کرده، خوب مخلوط کنید و بنوشید. عامل اصلی فعال در زردچوبه، کورکومین است که می‌تواند علائم اختلال حافظه را کاهش دهد و یا حتی کاملاً رفع کند. از این رو، انتخابی بسیار عالی برای درمان از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت به شمار می‌رود.

چگونه می‌توان از از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت پیشگیری کرد؟

* خوب و کافی بخوابید.
* مرتباً ورزش کنید.
* جدول حل کنید یا فعالیت‌هایی انجام دهید که مغزتان را به چالش بکشند.
* با رفع شلوغی‌ها و به‌هم‌ریختگی‌های خانه، حواس‌پرت کُن‌ها را کاهش بدهید.
* فهرستی از کارهای ضروری‌تان تهیه کنید و طبق همین برنامه پیش بروید.

بیشتر موارد از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت، ناشی از بالا رفتن سن است و نسبتاً طبیعی است و معمولاً مشکل زیادی برای افراد ایجاد نمی‌کند؛ زیرا اختلالی در توانایی آن‌ها در عملکردشان به وجود نمی‌آورد؛ اما اگر از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت ناشی از یک عارضه‌ی پزشکی باشد، به شدت توصیه می‌شود درمان آن عارضه فوراً شروع شود. پس اگر احساس می‌کنید از دست دادن حافظه، زندگی روزمره‌تان را مختل کرده است هر چه زودتر جهت بررسی به پزشک مراجعه کنید.

• آیا استرس و اضطراب هم می‌توانند منجر به فراموشی شوند؟

بله، اختلالات روحی و روانی مانند استرس، افسردگی و اضطراب هم می‌توانند فراموشی، مشکل در تمرکز، اختلال حواس و یا مشکلات شناختی دیگر ایجاد کنند.

منبع: تبیان