شاهنامه طهماسبی یا شاهنامه شاه‌طهماسب نسخه‌ای نفیس از شاهنامه فردوسی و متعلق به قرن دهم هجری قمری است، که تاریخ آغاز آن به دوره سلطنت شاه اسماعیل اول، مؤسس سلسله صفوی بازمی‌گردد. این نسخه از شاهنامه شامل ۲۵۸ صفحه نگارگری از افسانه‌ها، اساطیر و داستان‌های شاهنامه است، که با منظومه حماسی در هزار و ۲۰۰ صفحه و توسط برجسته‌ترین نقاشان و خوش‌نویسان عهد صفوی و به خط نستعلیق تهیه شده است.
شاهنامه طهماسبی پس از تکمیل، حدود چهل سال در دربار صفوی باقی ماند، اما احتمالا در سال ۹۸۳ هـ. ق که سلطان سلیم دوم در دربار عثمانی زمام امور را به دست گرفت، توسط سلطان وقت دربار صفوی، به منظور تبریک به تخت نشستن سلطان سلیم دوم همراه با هدایای دیگری به دربار عثمانی تقدیم شده است.
این شاهنامه تا اوایل قرن ۱۹ میلادی در دربار عثمانی باقی می‌ماند، تا این که در سال ۱۹۰۳ در نمایشگاه آثار هنر اسلامی درموزه هنرهای تزئینی پاریس به نمایش گذاشته می‌شود و سال ۱۹۵۹ میلادی فردی آمریکایی به نام آرتور هاتن آن را می‌خرد و از آن به بعد شاهنامه طهماسبی در محافل هنری اروپا به «شاهنامه هاتن» تغییر نام پیدا می‌کند. هاتن در سال ۱۹۷۰ برای رهایی از بدهی مالیاتی، ۷۸ صفحه از این شاهنامه را به موزه «متروپولیتن» هدیه می‌دهد. در اواسط دهه ۱۹۷۰ میلادی نامه‌ای به دولت پادشاهی ایران می‌نویسد و پیشنهاد می‌کند باقی نسخ را به قیمت ۲۰میلیون دلار به ایران بفروشد؛ اما دولت ایران به دلیل گرانی قیمت پیشنهاد شده حاضر به توافق نمی‌شود.
پس از آن هفت مجلس از نقاشی‌های شاهنامه دریک حراجی در لندن به قیمت ۳٫۱ میلیون دلار و چند سال بعد، ۴۱ نقاشی به گالری «اگینو» در لندن فروخته می‌شود و از آن میان تنها یک نسخه برای موزه تازه تأسیس رضا عباسی ایران خریداری می‌شود.
سال‌ها بعد هاتن برگ‌های باقی‌مانده از شاهنامه طهماسبی را به‌طور امانی به بانک لویدز لندن می‌سپرد و طی دو سال ۱۴ برگ دیگر از این شاهنامه به فروش می‌رسد، با این حساب پس از مرگ هاتن، از ۲۵۸ صفحه نگارگری شاهنامه طهماسبی، فقط ۱۱۸ صفحه باقی می‌ماند. در سال ۱۳۷۲، دولت ایران با پیشنهاد فرزند هاتن که آن زمان در کاخ سفید مشغول به کار بوده و بنا به وصیت پدر مأمور فروش شاهنامه طهماسبی شده بود، موافقت می‌کند و با پیگیری «حسن حبیبی»، معاون اول رئیس‌جمهوری وقت ایران، برای بازپس‌گیری باقی‌مانده این شاهنامه، آن را با تابلوی «زن ۳» اثر «ویلم دکونیک» معاوضه می‌کند و این تعداد نسخه به ایران بازمی‌گردد.گفتنی است تابلوی «زن ۳» ویلم دکونیک در سال ۲۰۰۶ به قیمت ۱۳۷٫۵ میلیون دلار به فروش رفت و آن را تبدیل به دومین نقاشی گرانبهای دنیا تا آن زمان ساخت.
به گزارش وال‌استریت ژورنال، در ابتدا برگ‌ها درون صندوقچه‌ای چوبی با یک کشتی حمل پرتقال به اروپا آورده شده، در ۲۷ ژوئیه ۱۹۹۲، این برگ‌ها از طریق بانک لویدز به پاریس منتقل می‌شوند و روز بعد یک مقام عالی‌رتبه دولت ایران، این برگ‌ها را با یک بویینگ ۷۲۷ از پاریس به تهران منتقل می‌کند.
نهایتا نسخه‌ای که به‌دست ایران می‌رسد ۱۱۸ نگاره دارد، که درموزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شود. ۷۸ برگ از نگاره‌های این شاهنامه هم در اختیار موزه متروپلیتن نیویورک، یک برگ در اختیار موزه بریتانیا، ده برگ از این مجموعه در اختیار موزه آقاخان در تورنتو و سه برگ آن نیز در اختیار موزه هنرهای اسلامی دوحه قطر قرار دارد. مابقی صفحات هم در تملک مجموعه داران خصوصی است.
داستان پرپیچ و خم این شاهنامه نفیس که از آغاز نگارش تا به حال، سفرهای مختلفی به اکناف جهان داشته؛ در این سفرها برگ‌هایی از خود را از دست داده و در نهایت به زادگاه اصلی خود، یعنی ایران بازگشته است؛ روایت جالب، هیجان انگیز و گاه جنجالی است که نریمان حامد، فرزند فاطمه معتمدآریا هنرمند سرشناس کشورمان را به ساخت مستندی درباره این نسخه از شاهنامه و روزگاری که بر آن گذشته ترغیب کرده است.
منبع:خبرگزاری ایبنا
نظر شما