تجربه همین حس‌های زیبا کافی است تا امروز عطر لطیف این ظرف‌ها جذبمان کند؛ ظرف‌هایی که نه‌فقط برای دکور منازل، بلکه به صورت کاربردی در مصارف روزانه استفاده می‌شود. امروزه کمتر نمایشگاه صنایع‌دستی را می‌توان یافت که ظرف‌های سفالی با نقش‌ها و طرح‌های زیبای الهام‌گرفته از نقوش باستانی و یا حاصل ذهن‌های خلاق طراحان معاصر، در آن خودنمایی نکند. آثاری که با دست‌های هنرمندان خلاقی در اقصی‌نقاط کشورمان خلق شده‌اند. روستای مند در گناباد، یکی از کانون‌های تولید سفال است که همه‌ساله پذیرای تعداد زیادی از بازدیدکنندگان بومی و گردشگرانی از سراسر کشور است.
سری زدیم به یکی از کارگاه‌های فعال سفالگری در سه‌راهی مند گناباد. «هادی توسلی» از چهره‌های نام‌آشنای صنعت سفالگری گناباد است که سال‌ها وقت خود را وقف این هنر کرده و با گذشت سالیان دراز از آغاز فعالیتش هنوز هم مصمم به فعالیت خود ادامه می‌دهد. توسلی در پاسخ به این سوال که چرا حرفه سفالگری را انتخاب کرده و چه مدتی است که در این حرفه مشغول به کار است، گفت: حدود ۴۰ سال است که وارد این حرفه شده‌ام و با وجود مشکلات و موانع فراوان، هیچوقت از حرفه‌ام ناراضی نبوده‌ام. وی علاقه و پشتکار فراوان را رمز ماندگاری‌اش در این حرفه دانست و عنوان کرد: سروکار داشتن با گِل و خاک برای انسان آرامش‌بخش است و خلاقیت و ابداع و آفرینش هم تاثیر مثبتی بر روحیه دارد.
وی در ادامه از مشکلات و سختی‌هایی که از قدیم تا الان با آن روبه‌رو بوده یاد کرد و گفت: این موانع همیشه بوده ولی اصلا باعث نشدند که از کارم دست بکشم و مصمم به راهم ادامه داده‌ام. وی با ابراز خرسندی از این‌که در حال حاضر حدود ۶ نفر در کارگاهش به طور مستقیم مشغول به کار هستند افزود: تاکنون افراد زیادی برای کارآموزی به این کارگاه مراجعه کرده‌اند که پس از آموزش در این حرفه مشغول به کار شده‌اند و تعدادی از آنها هم در حال حاضر کارگاه‌های مستقل خودشان را دارند.
توسلی در مورد میزان استقبال مردم از هنر سفالگری گفت: امروزه با توجه به آگاهی مردم از بی‌ضرر بودن این ظروف و نقشی که در سلامتی افراد دارند، استقبال مردم و به‌ویژه گردشگران روزبه‌روز بهتر می‌شود و وجود رقیبان نه‌تنها تاثیر منفی بر سفالگری منطقه نداشته، بلکه باعث بهبودی آن نیز شده است. این پیشکسوت فعال سفالگری گناباد از جوانان خواست که در صورت علاقه‌مندی به این حرفه و هنر در صورت مواجهه با مشکلات و سختی‌ها مایوس نشوند و با جدیت به کارشان ادامه دهند.
- راز موفقیت زوج خوش‌ذوق سفالگر
با توجه به این‌که جوانان می‌توانند نقش مهمی در حفظ و ارتقای هنر سفالگری داشته باشند به سراغ یک زوج جوان هنرمند رفتیم که در عرصه سفالگری مشغول به کارند و در این زمینه موفقیت‌های چشمگیری هم داشته‌اند. «حسین ترابی» به همراه همسرش «هما انفرادی» از معدود جوانانی هستند که سفالگری اولویت کاری آنهاست. ترابی که هم‌اکنون ۳۹ سال سن دارد، فعالیتش را از ۷ سالگی و در کارگاه سفالگری پدرش «حاج محمد ترابی» که از بزرگان و پیشکسوتان سفالگری گناباد است آغاز کرده است و هم‌اکنون در زمینه‌های مختلف سفالگری از جمله طراحی و نقاشی روی سفال صاحب تجربیات ارزشمندی است. ترابی و همسرش از پیشگامان میناکاری روی سفال در گناباد هستند.
او از علاقه و تجربیاتش در زمینه طراحی روی سفال و به‌خصوص میناکاری برایمان گفت و عنوان کرد: از کودکی به دنیای رنگ‌ها و کار با رنگ علاقه زیادی داشتم. مادرم هم، کارشان نقاشی روی سفال بوده و بسیار هم در کارشان موفق بودند. همه این عوامل به علاوه حمایت‌ها و تشویق‌های همسرم، دست به دست هم دادند تا علیرغم این‌که رشته تحصیلی‌ام مدیریت بوده اما علاقه و استعداد واقعی‌ام را که طراحی روی سفال است دنبال کنم. وی افزود: مشخصه اصلی کار ما که تاحدودی هم می‌توان گفت موفق بوده این است که در میناکاری روی سفال علاوه بر طرح‌های اسلیمی از طرح‌های سنتی سفال مند هم استفاده می‌کنیم که با استقبال مشتریان مواجه شده است.
این زوج خوش‌ذوق رمز موفقیتشان را استفاده از تجربیات بزرگان و پیشکسوتان و در کنار آن بهره‌گیری از آموزش‌های به‌روز در زمینه سفالگری می‌دانند. گران شدن مواد اولیه از جمله رنگ و لعاب و بی‌ثباتی در بازار فروش نیز از عمده‌ترین مشکلاتی است که به آن اشاره کردند و یادآور شدند که در صورت حمایت مسئولان و توجه آنها به این هنر ارزآور و اقتصادی مهم، می‌توان آینده خوبی را برای آن پیش‌بینی کرد. در حال حاضر حدود ۱۵ کارگاه فعال سفالگری در سه‌راهی مند گناباد وجود دارد و از انواع سفال‌هایی که در این منطقه ساخته می‌شود، می‌توان به «بدل چینی» و «سفال رسی» اشاره کرد که در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف و با تزئینات متنوع به بازار عرضه می‌شود. روستای مند در ۴ کیلومتری شمال شرقی گناباد واقع شده است.
- سابقه تاریخی سفالگری در گناباد
رئیس میراث فرهنگی شهرستان گناباد سفالگری را یکی از صنایع‌دستی مهم منطقه دانست و در رابطه با پیشینه و اهمیت این هنر در گناباد گفت: بنا بر تحقیقات باستان‌شناسان حداقل از هزاره سوم قبل از میلاد سفالگری در این منطقه رایج بوده و کارگاه‌های سفالگری از آن زمان تاکنون در گناباد فعال بوده‌اند. «علیرضا شناسایی» عنوان کرد: نقاشی روی بدنه ظروف سفالی در گناباد قدمت زیادی دارد و عمده نقش‌های آن از باورها و آداب و رسوم و محیط اطراف الهام گرفته است. این نقوش شامل نقوش انسانی، حیوانی، گیاهی هندسی و اسطوره‌ای است و مهم‌ترین آنها عبارتند از نقش خورشید، ماهی سفال، درخت و پرنده که هر کدام معنا و مفهوم مشخصی دارند.
وی به اقدامات میراث فرهنگی در زمینه معرفی و ارتقای هنر سفالگری اشاره کرد و اعطای وام مشاغل خانگی به هنرمندان سفالگر، صدور گواهینامه و پروانه‌های کارگاه‌های تولیدی و رفع مشکلات اداری آنها، برگزاری دوره‌های آموزشی سفالگری و طراحی سفال برای علاقه‌مندان و مخصوصا بانوان و ایجاد بازارچه‌های محلی موقت در ایام نوروز را از جمله اقداماتی برشمرد که توسط اداره میراث فرهنگی گناباد و برای ترویج سفالگری انجام شده است. وی همچنین فراهم کردن زمینه حضور هنرمندان سفالگر در نمایشگاه‌های کشوری به منظور معرفی و فروش محصولاتشان را از دیگر اقدامات میراث فرهنگی گناباد برشمرد و گفت: حضور در نمایشگاه‌های متعدد باعث رونق اقتصادی سفالگری شده است.
شناسایی با تاکید بر این‌که هنر سفال مند در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است، افزود: سه‌راهی مند با دارا بودن کارگاه‌ها و فروشگاه‌های سفال، یکی از مناطق گردشگری مهم گناباد است و هر ساله در ایام نوروز مسافران زیادی برای خرید سفال مند به این مکان مراجعه می‌کنند. رئیس میراث فرهنگی گناباد کیفیت جنس، تنوع رنگ و اصالت نقش و طرح را از نقاط قوت سفال مند دانست که برای گردشگران جذاب است. وی در پایان از هنرمندان سفالگر خواست تا اصالت، نوآوری و تنوع را سرلوحه کارشان قرار دهند تا روزبه‌روز شاهد پیشرفت و شکوفایی این هنر در عرصه اقتصادی و خودکفایی در کشور باشیم.
نظر شما