اولین اقدام بوریس جانسون | قلع و قمع در بعدازظهر

به گزارش بی بی سی، ساعتی پس از روی کار آمدن بوریس جانسون، یکی از خبرنگارانی که برای پوشش خبرها جلوی دفتر نخست‌وزیر بریتانیا جمع شده بودند، می‌گفت انگار آقای جانسون "خنجرها را از پشتش درآورده و با آن‌ها اعضای کابینه را قلع و قمع کرده است. "

اشاره او به صحبت‌های یکی از متحدان قدیمی نخست‌وزیر جدید بود که یک روز قبل گفته بود آقای جانسون "در حالی پا به دفتر نخست‌وزیر می‌گذارد که از پشت نیم‌دوجین خنجر به او زده‌اند. "

سرعت و گستردگی تغییرات کابینه چنان بود که بعضی‌ها از اتفاقات آن روز به عنوان "کشتار تابستانی" یا "قتل عام در بعدازظهر" یاد می‌کنند.

تنها در چند ساعت ۱۳ وزیر یا خودشان استعفا کردند یا برکنار شدند. آقای نخست‌وزیر تنها در چند ساعت، دو سوم اعضای کابینه را تغییر داده بود.

• از بُر زدن تا قلع و قمع

در نظام سیاسی بریتانیا، اعضای کابینه و معاونانشان از بین نمایندگان حزب حاکم در مجلس عوام (و بعضا اعیان) انتخاب می‌شوند.

به همین خاطر معمولا سالی یک بار نخست‌وزیر تغییراتی در هیأت دولت می‌دهد که به "بُر زدن کابینه" معروف است.

این بر زدن به این شکل است که مثلا دو سه وزیر استعفا می‌کنند یا برکنار می‌شوند؛ جای خالی‌شان را با وزرا یا معاونان باتجربه‌تر پر می‌کنند؛ و معمولا به چند نفر از نمایندگان جوان‌تر حزب هم مقام معاون وزیر را می‌دهند تا تجربه کسب کنند و برای پست‌های بالاتر آماده شوند.

ولی آن‌چه در اولین روز کار بوریس جانسون اتفاق افتاد ترمیم یا بر زدن کابینه نبود، این دیگر ترمیم کابینه نبود؛ بلکه او هیأت دولت را کاملا از این رو به آن رو کرد.

چنین تغییرات گسترده‌ای بدون تغییر حزب حاکم در بریتانیا سابقه نداشت.

• راستگراترین کابینه بریتانیا؟

حزب کارگر - حزب اصلی مخالف دولت - می‌گوید بوریس جانسون راستگراترین کابینه چند دهه اخیر را تشکیل داده است.

واقعیت این است که چند نفر از بلندپایه‌ترین مقام‌های کابینه جدید از قبیل وزیران دارایی، کشور و خارجه جایگزین چهره‌هایی میانه‌روتر شده‌اند.

مثلا پریتی پاتل وزیر جدید کشور طرفدار احیای مجازات اعدام است و رابطه خوبی با دولت اسرائیل دارد؛ رابطه‌ای که دو سال پیش باعث برکناری‌اش از مقام وزیر توسعه بین‌المللی شد.

ولی داستان کمی پیچیده‌تر است و سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک بوریس جانسون لزوما راستگرایانه‌تر از ترزا می نیست.

آقای جانسون، اگرچه به رهبر حزب کارگر بابت حمایتش از ایران به جای آمریکا انتقاد کرده، ولی همچنان ترجیح می‌دهد که توافق هسته‌ای با ایران را حفظ کند.

از نظر اقتصادی هم او در نخستین سخنرانی‌اش در مقام نخست‌وزیر، نه از کوچک کردن دولت و کاهش بودجه رفاهی، بلکه از افزایش بودجه بهداشت و درمان، استخدام ۲۰ هزار مأمور پلیس جدید و سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌های حمل و نقل و ارتباطات صحبت کرد.

شاید دلیل اصلی ورود چهره‌های راستگراتر به کابینه، حمایت آن‌ها از برنامه بوریس جانسون برای خروج از اتحادیه اروپا و حذف قوانین و مقرراتی است که بریتانیا، مثل سایر اعضای این اتحادیه، موظف به اجرای آن‌ها بوده است.

قوانینی که واردات گوشت هورمونی، مرغ کلری و محصولات تراریخته ژنتیکی را ممنوع کرده و مانعی جدی در راه امضای یک توافقنامه تجارت آزاد بین بریتانیا و آمریکاست؛ پیمانی که بسیاری از طرفداران برگزیت، مخصوصا در حزب محافظه‌کار به آن امید بسته‌اند و آرزویش را دارند.

ولی بخشی از توافقنامه خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا معروف به "حصار ایرلند شمالی" قوانین و مقررات دو طرف را هماهنگ نگه می‌دارد.

به همین خاطر است که آقای جانسون گفته اگر اتحادیه اروپا این بخش را حذف نکند، بدون یک توافقنامه کشورش را از اتحادیه خارج می‌کند.

• دوئل سه‌جانبه

نیمی از اعضای کابینه جدید در همه‌پرسی سه سال پیش طرفدار ماندن در اتحادیه اروپا بودند و نیم دیگر طرفدار خروج؛ ولی حالا همه آن‌ها خواهان خروجند.

ولی شرط اصلی عضویت در این کابینه، مخالفت نکردن با خروج بی‌توافق از اتحادیه اروپاست.

آقای جانسون معتقد است گرد هم آوردن چنین کابینه‌ای باعث می‌شود که اتحادیه اروپا تهدید او برای خروج بی‌توافق را جدی بگیرد و به تغییر بنیادی توافقنامه برگزیت تن بدهد.

این موضع شبیه شعار قدیمی ترزا می است که می‌گفت "خروج بی‌توافق از یک توافق بد بهتر است" و فکر می‌کرد اگر از خودش سرسختی نشان دهد، می‌تواند از بروکسل امتیاز بگیرد.

بیش از نیمی از نمایندگان مجلس بریتانیا، از جمله حدود ۳۰ نفر از محافظه‌کاران، به دلیل نگرانی از عواقب منفی خروج بی‌توافق برای اقتصاد این کشور، با این کار مخالفند و از هیچ تلاشی برای جلوگیری از آن فروگذار نمی‌کنند.

این وضعیت باعث یک دوئل سه‌جانبه بین بوریس جانسون، مجلس بریتانیا و اتحادیه اروپا شده است.

واقعیت این است که اگر آقای نخست‌وزیر تا سه ماه دیگر نتواند مجلس یا اتحادیه اروپا را شکست دهد، خودش مجبور به عقب‌نشینی می‌شود و باید بین تعویق برگزیت، انتخابات زودرس پارلمانی و همه‌پرسی دوم، یکی را انتخاب کند.