به گزارش شفقنا به همین خاطر یکی از بسترهایی که می‌تواند به دانشجویان در امر یادگیری این رشته کمک کننده باشد، تحریریه رسانه‌ها اعم از مطبوعات و خبرگزاری‌ها هستند. مکان‌هایی که علاوه بر آزمون و خطای دانشجو، می‌تواند انتقال تجربه بین نسل جوان و نسل پیشین این حرفه را فراهم کند. اما استقبال تحریریه‌ها از کارآموزان این رشته به چه صورت است؟ همکاری بین دانشگاه و رسانه‌ها برای تربیت یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای چگونه است؟ آیا رسانه‌های ما ظرفیت آموزش برای دانشجویان را دارند؟ پاسخ سردبیران در این باره را بخوانید.
- دانشجویان ارتباطی با رشته دانشگاهی خود ندارند
سیامک رحمانی سردبیر روزنامه «شهروند» می‌گوید: روزنامه «شهروند» در گذشته این ظرفیت را برای پذیرش کارآموز داشته و از ورود دانشجویان روزنامه نگاری به تحریریه استقبال می کرد. الان هم این ظرفیت و استقبال در «شهروند» وجود دارد و همچنان کارآموزانی هستند که در حال حاضر با ما همکاری می کنند. اما مشکلاتی در این راه وجود دارد از جمله؛ بخشی از دانشجویانی که رشته روزنامه نگاری و ارتباطات را برای تحصیل در دانشگاه انتخاب می کنند، متاسفانه اصلا ارتباطی با خود این رشته ندارند. یعنی نه به صورت جدی روزنامه خوان هستند و نه اهل درگیر شدن با کار روزنامه نگاری و بسیاری از این دانشجویان فقط برای گرفتن مدرک تحصیلی به سراغ این رشته می آیند. همین مسئله باعث می شود که رغبت زیادی برای خواندن و دانستن هم نداشته باشند و از طرفی باعث کاهش زمینه های لازم برای پذیرش آن ها در بازار کار هم می شود.
او ادامه می دهد: روزنامه‌نگاری کاری کاملا ذوقی است و نیاز است که فرد روزنامه نگار پیگیر اخبار و علاقه مند به خواندن و نوشتن باشد. یکی از سوالاتی که خود ما هم از کارآموزان می پرسیم این است که چرا به سمت این رشته آمدند؟ متاسفانه هیچ جوابی ندارند. خب همین مسائل، کار را برای ما اهالی رسانه هم سخت می کند. من با خیلی از افراد برخورد داشته ام که می خواهند با روزنامه همکاری داشته باشند ولی تقریبا یا نمی دانند ماجرا چیست یا فکر می کنند، اگر بتوانند متنی را ترجمه کنند کفایت می کند و یا اینکه اغلب آن ها متن ادبی می نویسند که ممکن است برای وبلاگ نویسی مناسب باشد تا روزنامه نگاری. برای همین این افراد با جنس کار روزنامه نگاری آشنایی ندارند و خودشان هم روزنامه خوان نیستند.
- سیستم دانشگاه‌های ما از لحاظ عملی و کاربردی ضعیف است
محمد صفری سردبیر روزنامه «سیاست روز» هم در این باره با انتقاد از آموزش هایی که توسط دانشگاه به دانشجویان این رشته داده می شود، به شفقنا رسانه می گوید: تا به حال در «سیاست روز» چندین دانشجوی رشته روزنامه‌نگاری را برای گذراندن دوره کارآموزی‌شان پذیرفتیم. ولی متأسفانه چون سیستم دانشگاه‌هایمان از لحاظ عملی و کاربردی ضعیف است، حضور این دانشجوها برای کارآموزی در مؤسسات مطبوعاتی ضعف آن‌ها را بیشتر نشان می‌دهد. در واقع یک رشته مباحث نظری توسط اساتید به دانشجوها آموزش داده‌شده، بدون اینکه یک کار عملی قابل‌توجه از آن‌ها مطالبه شود. به همین دلیل با ورود به فضای کار رسانه اعم از روزنامه، خبرگزاری و سایت، متوجه می‌شوند که نمی‌توانند کارایی لازم را داشته باشند. اکثر خبرنگارها و روزنامه‌نگاران در گذشته به صورت تجربی کار خود را آغاز کرده‌اند و در کنار آن سعی کردند آموزش علمی روزنامه‌نگاری را ببینند. این دو در کنار هم باعث شد افرادی که ۴۰ سال پیش در کشور روزنامه‌نگاری را آغاز کردند، رشد بهتری در این حرفه داشته باشند.
رحمانی با اشاره به تجربه خود در تحریریه های مختلف، خبرگزاری و مطبوعات را بهترین مکان برای یادگیری روزنامه نگاری می داند و توضیح می دهد: واقعاً برای کسی که می خواهد روزنامه نگاری یاد بگیرید، تحریریه مطبوعات و خبرگزاری ها گزینه بسیار مناسبی است. چرا که این دو نهاد مدام درگیر خبر و سوژه های متفاوت هستند و کارآموزان با انواع قالب‌های خبری چون یادداشت، مصاحبه و گزارش های تحقیقی آشنا می شوند و بستر خوبی برای یادگیری روزنامه نگاری در کنار نسل های پیشین است و باعث انتقال تجربه به نسل جوان روزنامه نگار هم می شود.
- بیشتر فارغ تحصیلان توانایی تنظیم حرفه‌ای یک خبر را ندارند
صفری با اشاره به مزایای وجود تعامل دوسویه بین تحریریه‌ها و دانشکده‌های رشته روزنامه‌نگاری می‌گوید: برقراری تعامل دو سویه بین تحریریه ها و دانشکده های روزنامه نگاری در رشد کیفیت و کمیت روزنامه‌نگاران تأثیر زیادی خواهد داشت. مطبوعات باسابقه ما از حضور افرادی بهره می‌برند که کار روزنامه‌نگاری را به صورت تجربی و از طریق درگیری مستقیم با مطبوعات آغاز کردند و این مسئله باعث شد تا از لحاظ تفکر و قلم قوی شوند. خب اگر دقت کرده باشید اکثر دانشجویانی که از دانشکده‌های روزنامه‌نگاری فارغ‌التحصیل می‌شوند، توانایی تنظیم حرفه‌ای یک خبر، گزارش و… را ندارند و این ضعف بزرگی است که در دانشکده‌های ما وجود دارد.
سردبیر سیاست روز تاکید می‌کند: ناگفته نماند شیوه آموزش در مرکز آموزش رسانه‌ها – از زیرمجموعه‌های وزارت ارشاد و معاونت مطبوعاتی- خیلی بهتر از شیوه آموزش دانشکده‌های روزنامه‌نگاری است. اگر به هر دلیلی امکان برقراری این تعامل دوسویه به وجود نمی‌آید، حداقل باید دانشگاه‌ها در تلاش باشند تا نشریات دانشجویی با قوت بهتری منتشر شوند.
- کار حرفه‌ای هم در این تحریریه‌ها انجام نمی‌شود
اما رحمانی شرایط کمی و کیفی رسانه ها را ویژگی مهمی برای یادگیری ذکر می کند و می گوید: این کار منوط به این است که خبرگزاری ها و مطبوعات امکانات کافی داشته باشند و از نظر کیفی در حدی باشند که کارآموزان بتوانند در آنجا کسب تجربه کنند. متاسفانه فضای حاضر روزنامه ها و خبرگزاری های ما کوچک است و تعداد تحریریه هایی که این فضا را برای آموزش به کارآموزان دارند، محدود است. از طرفی دیگر کار حرفه ای هم در این تحریریه ها انجام نمی شود که کسی بتواند آموزش خوب ببیند.
او روایت می کند: من خودم با خبرنگارانی مواجه بودم که چند سال در خبرگزاری های معروفی کار کردند ولی وقتی وارد کار روزنامه نگاری به صورت جدی می شوند، می بینیم که با اصول اولیه خبر نویسی و روزنامه نگاری آشنا نیستند و به شکل خیلی سطحی با موضوع برخورد می کنند. یعنی پیگیری سوژه و درک مسائل مهم ژورنالیستی به این افراد آموزش داده نمی شود. شاید به همین دلیل است که با توجه به تاریخ رسانه و حجم رسانه هایی که در کشور داریم، اما همچنان فاقد رسانه های تاثیر گذار در بین کشورهای منطقه و همسایه هستیم. با توجه به این شرایط، چطور امکان دارد یک دانشجو بتواند وارد تحریریه شود و تجربه خوبی هم کسب کند؟
- فعال بودن در دوره کارآموزی به نفع خود دانشجو است
صفری به حضور دانشجویان روزنامه نگاری برای گذراندن دوره کارآموزی در «سیاست روز» و عدم رغبتشان به کار اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: در گذشته چندین دانشجو در تحریریه «سیاست روز» حضور پیدا کرده‌اند و این حضور صرفاً برای قبولی در واحد عملی‌شان بود، به عبارتی رغبت چندانی به حضور فیزیکی در تحریریه و انجام کار عملی نداشتند. خب این مسئله باعث دلسرد شدن تحریریه‌ها از پذیرش کارآموز می‌شود. متأسفانه دانشگاه‌های ما دانشجو را تنبل پرورش می‌دهند. در واقع این سیستم آموزشی ماست که مشکل دارد. دانشجو اگر به فکر آینده شغلی‌اش در این رشته باشد، باید از فرصت حضور در تحریریه به‌عنوان کارآموز بهره ببرد. تحریریه‌ها توقع دارند وقتی دانشجویی دو ماه برای گذراندن دوره کارآموزی‌اش مراجعه می‌کند حداقل فعال باشد و گوشه‌ای از کار را بگیرد. گزارشی، مصاحبه‌ای و یا یادداشتی تولید کند. نه اینکه صرفاً به دنبال مهر تأیید واحد کارآموزی‌اش باشد. فعال بودن در دوره کارآموزی به نفع خود دانشجو است چراکه بهترین زمان است تا سابقه و رزومه خوبی برای خودش ایجاد کند. این در حالی است که از بین دانشجویان کارآموز در «سیاست روز» تا به حال کسی به نیروی حرفه‌ای مجموعه تبدیل نشده است.
سردبیر سیاست روز تاکید می‌کند: اگر از طرف دانشجویان همت مضاعف وجود داشته باشد، هم به نفع دانشجو است و هم تحریریه. چه‌بسا دانشجو با نشان دادن کارآمدی خودش بتواند در همان مجموعه مشغول به کار شود. من ۳۱ سال پیش در روزنامه‌ای که مشغول به کار شدم، همه کار می‌کردم از خبرنگاری گرفته تا تایپ نوشته‌های همکاران، غلط‌گیری مطالب، عکاسی و… . این کارها را با شوق و ذوق انجام می‌دادم. کار روزنامه همین است. باید از صفر شروع کرد و پله‌پله از خبرنگاری به دبیری، سردبیری و… رسید. خب این انگیز و رغبت در نسل کنونی وجود ندارد. دانشجو می‌گوید من چند سال درس نخواندم که بروم برنامه‌ای را پوشش دهم. دانشجویان ما توقع دارند چون دارای تحصیلات دانشگاهی هستند از همان ابتدا مسئولیتی کلیدی در رسانه به آن‌ها داده شود، در حالی که باید پله‌پله تجربه کسب کنند و بالا بیایند.
- متاسفانه اساتید حوزه ارتباطات نیازی به ارتباط با تحریریه‌ها نمی‌بینند
رحمانی در پایان به ارتباط کم بین دانشگاهای ارتباطات با تحریریه ها انتقاد می کند و می گوید: اغلب اساتید حوزه ارتباطات و روزنامه نگاری، ارتباطشان با مطبوعات کم است. یعنی بیشتر به شکل تئوریک یا به عنوان کارشناس رسانه و یا به عنوان مشاور رسانه ای فعالیت می کنند. واقعاً الان چند تن از اساتید ارتباطاتی را می شناسیم که در مطبوعات کار جدی انجام دهند؟ خب تعدادشان خیلی کم است. گویا اساتید دون شأن خود می دانند که در تحریریه ها کار کنند و یا این نیاز را نمی بینند که ارتباط مستقیمی با روزنامه نگاران داشته باشند.
او ادامه می دهد: به نظرم خوب است که اساتید دانشگاه در همان کلاس ها، دانشجویان را با مسائل روزنامه نگاری درگیر کنند و بگویند که مطبوعات با چه مسائلی روبرو هستند و یا افرادی از تحریریه ها در سر کلاس درس آن ها حاضر شوند و از مشکلات رسانه ای خود برای آن استاد و دیگر دانشجویان صحبت کنند و تشریح کنند که در مطبوعات مثلا با چه ممیزهایی روبرو هستیم و از تفاوت های کار در تحریریه ها تا درس خواندن در دانشگاه بگویند. متاسفانه اساتید، محیط دانشگاه و درس های شان را خیلی ایزوله کردند و شکل جزیره ای به دانشگاه داده اند و از عکاس و اهالی رسانه به دانشگاه دعوت نمی شود. خیلی کم پیش می آید که دانشجویان را همراه خود به تحریریه ها ببرند تا کار تمرینی با روزنامه ها داشته باشند. به همین خاطر رسانه‌ها هم کمتر می توانند از اساتید و دانشجویان (به خاطر فاصله زیادی که در این سال ها شکل گرفته) بهره ببرند و ارتباط ارگانیک شان با تحریریه ها از بین رفته است.
نظر شما