در رنگ‌ها غرقه‌اند برگ‌ها و پیچک‌ها، تصاویر نگاشته، هلهله‌گر در نغمه‌خوانی، در تلألو سرمستی زندگانی، کلمات می‌درخشند، رویاها و خیالات اکنون تاریخی»؛ این مطالب بخشی از نوشته‌های «گونتر اوکر» هنرمند آلمانی درباره نمایشگاه «کرنش به حافظ» است. ۶۰ اثر از آثار این هنرمند آلمانی که از ۱۱ تیر در معرض دید عموم قرار دارد، تا ۱۵ شهریور در مشهد و در موزه بزرگ خراسان می‌ماند. اوکر به دلیل کسالت نتوانست برای تفسیر آثارش در مشهد حضور یابد ولی فرزندش به نمایندگی از او در این شهر حضور دارد.
- گذر قافله عمر
اوکر سال ١٩٣٠ در آلمان شرقی و خانواده‌ای روستایی و کشاورز متولد شد. نوجوانی‌اش همزمان با جنگ جهانی دوم بود. تجربه جنگ، خشونت و ویرانی ناشی از آن، تاثیری عمیق بر روح او گذاشت. در جوانی به علت گرایش‌های سیاسی‌اش راهی آلمان غربی شد. در شروع دهه ۶۰ میلادی به گروه هنری «صفر» پیوست، این گروه یکی از پایه‌گذاران هنر معاصر اروپاست و جریانی پیشرو پس از جنگ جهانی دوم در آلمان بود. گروه هنری «صفر» راه هنر را از نقاشی سنتی به سوی هنری رهنمون کرد که از مواد، رسانه‌ها و تکنیک‌های نو بهره می‌جست.
این هنرمند در حال حاضر یکی از مهم‌ترین هنرمندان معاصر و سرشناس آلمانی است و آثارش با قیمت‌های چندین میلیون یورویی در حراجی‌ها فروخته می‌شود. وی سال ۲۰۱۴ میلادی به عنوان هنرمند برتر کشور آلمان برگزیده شد. گرایش به برگرفتن مفاهیم از حوزه‌های گوناگون فرهنگی و واردکردن آنها به جهان آثار خود از ویژگی‌های اوست. اوکر این تمهید را به شیوه‌ای برای اندیشیدن در مورد خود هنر تبدیل کرده است. وی تحت تاثیر اشعار گوته بود و زمانی که در آثار او با نام حافظ مواجه شد، تصمیم گرفت اثری با توجه به شعر حافظ خلق کند.
این نقاش و هنرمند ۹۰ ساله آلمانی، روایت‌های خود را از اشعار خیال‌انگیز لسان‌الغیب در قالب نقاشی‌هایی خوش آب و رنگ با عنوان «کرنش به حافظ» جمع‌آوری کرده است. از سوی موزه هنرهای معاصر تهران تعدادی از غزل‌های حافظ برای او فرستاده شد و زمانی که اوکر با این حجم از عشق و معرفت شرقی آشنا شد، تصمیم گرفت تعدادی از آثارش را تقدیم به حافظ کند.
- از یار آشنا سخن آشنا شنید
پیوندی که بین نقاشی‌های مدرن اوکر و غزل‌های حافظ وجود دارد، هم غریب می‌نماید و هم دلنشین. وی دریافت‌های خود را از رنج و عشقی که در اشعار داشته، چنان با جان و دل در همراهی رنگ‌ها و در حرکاتی سماع‌گونه با چرخش دست روی بوم تصویر کرده است که تابلوهایش به شکل دلپذیری تماشایی و قابل درنگ هستند.
اوکر با خطوطی بی‌پروا از صلح و آرامش سخن می‌گوید و این ترکیبی از هنر و زندگی است. وی بسیار راحت و ساده از حقیقت می‌گوید، آنچنان که گویی در حال احیای آن در دنیایی هستیم که به آن پشت کرد. این نقاش نگارگری است که اشعار حافظ را در قاب تذهیبی نو و متفاوت به ما نشان می‌دهد. گویا پیچ و تاب نقوش اسلیمی و گردش گره‌ها خود را در چرخش رنگ‌ها و نشانه‌های بصری نمایان می‌کنند. وی آثارش را با الهام از غزلیات حافظ و بدون استفاده از قلم‌مو به تصویر کشیده است. این هنرمند به خوبی توانسته آنچه را که با خواندن اشعار حافظ در ذهنش نقش بسته با استفاده از حس لامسه خود روی بوم پیاده کند.
- میخ؛ نمادی از درد و رنج
مدیر پروژه «کرنش به حافظ» در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: به عقیده من هنرمند انسانی است که در گام نخست خود را نقد می‌کند، سپس اثرش را در معرض محک قرار می‌دهد و پذیرای نقدهای روا و ناروا می‌شود. چنین است که هنرمند قبل از ارائه اثر، اخلاق و انسانیت را در خود می‌پروراند.
«افشین درم‌بخش» با اشاره به ویژگی‌های این هنرمند آلمانی اظهار می‌کند: گونتر اوکر یک هنرمند و فیلسوف در کشور آلمان است که تمام زندگی‌اش را وقف صلح و دوستی میان ملت‌ها کرده است.
وی به فلسفه علاقه فراوانی دارد و این علاقه در تمام نمایشگاه‌هایی که در ۷۵ کشور دنیا برپا کرده است دیده می‌شود. وی با اشاره به این‌که سابقه آشنایی‌اش با اوکر به حدود ۱۵ سال قبل می‌رسد، بیان می‌کند: صحبت‌هایی که درباره بزرگان ادبی و شعرای فارسی‌گوی داشتیم باعث شد این هنرمند به فرهنگ و ادبیات ایران علاقه‌مند شود. اوکر تاکنون ۶ بار به ایران سفر کرده است.
درم‌بخش می‌افزاید: این هنرمند در سنین نوجوانی و زمانی که فقط ۱۳ سال داشت، شاهد ورود کشتی‌های روسی به بهانه آغاز جنگ جهانی دوم به دریای سیاه بود. آن زمان خانواده‌اش در یک شبه‌جزیره زندگی می‌کردند. وی از ترس، تمام درب و پنجره‌ها را با میخ و تخته مسدود کرده بود. مدیر پروژه «کرنش به حافظ» درباره تاثیر میخ در آثار اوکر عنوان می‌کند: این نقاش در آثارش میخ را نماد درد و رنج‌هایی عنوان می‌کند که انسان‌ها باید آن را در دنیا تحمل کنند. وی در دوران جوانی و دانشجویی طعم فقر را چشیده و به دنبال بی‌نهایت کردن نقاشی‌هایش بوده است. اوکر نقاشی‌هایش را به سبک خودش می‌کشیده است، در نتیجه این رویه باعث شد تا بعد از چند سال نزدیک به ۵۰۰ هنرمند در سراسر اروپا پیرو سبک وی شوند.
- هنر ایرانی؛ همچون نگین انگشتری
درم‌بخش می‌گوید: اوکر سال ۲۰۱۲ برای اولین بار به بهانه برپایی نمایشگاهی به همراه «احسان آقایی» به تهران سفر کرد و با تمدن و مردم ایران زمین آشنا شد. در همان سفر به زیارت آرامگاه حافظ رفت و سپس از شهرهای یزد، اصفهان و شیراز دیدن کرد. وی درباره تمدن غنی ایران گفته است: «اگر هنر دنیا را به انگشتر تشبیه کنیم، نگین این انگشتر «ایران» است. »
مدیر پروژه «کرنش به حافظ» ادامه می‌دهد: زمان زیادی از این شیفتگی نگذشته بود که اوکر تصمیم گرفت با الهام از اشعار حافظ به خلق اثر بپردازد. وی ابتدا تصمیم گرفت یک اثر با مضمون اشعار حافظ خلق کند ولی بعد از این‌که ۳۰ غزل از اشعار حافظ را ترجمه کرده و به او دادند، تصمیم گرفت تا آثار متعددی با الهام از اشعار حافظ روی بوم نقاشی پیاده کند.
به گفته درم‌بخش، این هنرمند آلمانی ۲ سال تمام کارهایش را کنار گذاشت و روی تولید آثاری با مضمون شعر حافظ متمرکز شد. وی در تولید این آثار به نمایش گذاشته شده، از هیچ وسیله‌ای به جز انگشتانش استفاده نکرد و به گفته خودش این آثار را با نوازش اشعار حافظ خلق کرده است. این مسئول بیان می‌کند: نمایشگاه «کرنش به حافظ» تاکنون در ۱۲ موزه در کشورهای مختلف اروپا به نمایش درآمده است. خلق این آثار هنری سبب شد تا پس از گذشت بیش از ۲ قرن از شعر گوته در مدح و ستایش حافظ، اشعار این شاعر ایرانی در اذهان جهانی زنده شود. درم‌بخش می‌افزاید: اگر به این آثار دقت کنید، می‌بینید که کنار تمام آنها، اشعار حافظ به زبان فارسی نوشته شده است، چون اوکر می‌گفت: «پس از مرگم می‌خواهم همه نسل‌های آینده بدانند که منشا تولید این آثار هنری کجاست، به همین دلیل زیر تمام کارهایم اشعار حافظ را نوشتم. »
نظر شما