نقشبندیه طریقتی است که خواجه‌بهاءالدین نقشبند آن را در سده هشتم هجری بنیان گذاشت و دایره نفوذش به‌تدریج از آسیای میانه و خراسان تا هند و کردستان و آسیای صغیر و شبه‌جزیره بالکان کشیده شد. این‌طریقت در جهان اسلام با دو ویژگی اصلی شناخته می‌شود؛ تاکید بر اجرای احکام شریعت و پرهیز از بدعت و دوم پافشاری بر اعتقادات مذهب اهل سنت؛ به‌گونه‌ای که همیشه به‌عنوان طریقتی سُنی شناخته شده است.
تمام طریقت‌های صوفیانه، موجودیت خود را به سلسله‌ای می‌دانند که به آن وابسته‌اند و اغلب خود را تا امیرالمومنین علی(ع) امتداد می‌دهند. اما نقشبندیه سر سلسله خود را، ابوبکر خلیفه اول می‌دانند. البته شاخه‌ای از نقشبندیه هم با پیوند به امام جعفر صادق (ع) در نهایت امام علی(ع) را سرسلسله و مرشد خود می‌خوانند.
حامد الگار نویسنده کتاب «نقشبندیه» متولد سال ۱۹۴۰ در انگلستان است که در مقطعی از زندگی ابتدا مسلمان و سپس شیعه شد. او دانش‌آموخته رشته زبان فارسی و عربی بخش زبان‌شناسی دانشگاه کمبریج است و تحصیلاتش را در سال ۱۹۶۱ به پایان رساند. او به‌مدت یک‌سال در مقطع دکتری در دانشگاه تهران تحصیل کرد و سپس برای آموختن زبان ترکی به استانبول رفت. او در سال ۱۹۶۳ به کمبریج بازگشت و رساله‌اش با عنوان «نقش سیاسی روحانیون در ایران قرن نوزدهم» را در سال ۱۹۶۵ تکمیل کرد. سپس همکاری‌اش با بخش مطالعات خاورمیانه دانشگاه کالیفرنیا آغاز شد.
الگار مشغول تدریس عرفان، تشیّع، تفسیر، تاریخ اسلام در ایران، عربی، فارسی، ادبیات صوفیه و فلسفه اسلامی در دانشگاه کالیفرنیاست و تاریخ دینی ایران و ترکیه همیشه برایش جذاب و موضوع تحقیق بوده است. این پژوهشگر ۷۹ ساله علاوه بر تالیفاتش، ترجمه کتاب‌هایی از عربی، فارسی و ترکی را هم در کارنامه دارد. حامد الگار درباره امام خمینی (ره) و تحسین روش مبارزه اسلامی و جهاد او هم تحقیقاتی داشته است.
عناوین فصول اصلی کتاب پیش‌رو به‌ترتیب عبارت‌اند از:
مقدمه مترجم، مقدمه نویسنده بر ترجمه فارسی کتاب، مقدمه نویسنده بر ترجمه ترکی کتاب، تاریخچه طریقت نقشبندیه، ابعاد سیاسی تاریخ نقشبندیه، ذکر خفی و جهری در طریقت نقشبندیه، بازتاب اندیشه ابن‌عربی در سنت متقدم نقشبندیه، جامی و تصوف، از کاشغر به ایوب، نقشبندیان و صفویان، نقشبندیه خالدیه در تالش، عناصر ملامتی در سنت نقشبندیه دوره نخست، اصول و آداب نقشبندیان خالدی در ترکیه عثمانی، طریقت نقشبندیه در جمهوری ترکیه، تصوف و طریقت در زندگانی و آثار بدیع‌الزمان، مجدّد قرن: بدیع‌الزمان سعید نورسی و سنت تجدید، یادداشت‌هایی درباره نقشبندیه در بوسنی، شیخ زین‌الله رسول‌اف واپسین شیخ اعظم نقشبندیه، خواجگان، نگاهی به تاریخ نقشبندیه در ایران، نگاهی به تاریخ نقشبندیه در ترکیه، دهبیدیه شاخه‌ای از نقشبندیه در آسیای میانه، نقشبندیه در دوره‌های اخیر، خالدیه، برخی از چهره‌های اصلی نقشبندیه.
داود وفایی مترجم کتاب نیز به‌عنوان بازگردان متون و کتاب‌های عرفانی شناخته می‌شود که چندین کتاب دیگر از جمله «حروفیه» را با همکاری نشر مولی منتشر کرده است. «سفر به مبدا: مباحث عرفانی در گفتگو با دکتر محمود ارول قلیچ»، «ابن‌عربی»، «نمادگرایی در اندیشه ابن عربی»، «اوحدالدین کرمانی و حرکت اوحدیه»، «زندگی، آراء و آثار فخرالدین رازی»، «عرفان و انسان قدسی: گفتگوهایی درباره جایگاه عرفان در آناتولی»، «جنبش‌های انقلابی صوفیان در هند و امام ربانی» و بازگردانی مجموعه رسائل سعید نورسی از جمله ترجمه‌های او هستند.
در قسمتی از کتاب «نقشبندیه» می‌خوانیم:
پیشتر بیان شد که هم سلسله نقشبندیان به ابوبکر منتهی می‌شود هم سلسله ملامتیان. برخی نقشبندیان منتهی‌شدن سلسله طریقت‌شان به ابوبکر را نوعی برتری دانسته‌اند؛ اما وقتی از خواجه بهاءالدین درباره سلسله‌اش پرسیدند به طور سرپوشیده گفت: «کسی از سلسله به جایی نمی‌رسد.» این سخن البته در پی رد سلسله یا کاهش ارزش آن نیست بلکه برعکس، صاحب سخن می‌خواهد بر اهمیت برخورداری از قصد و نیت قطعی در طی طریق معنوی تاکید کند. ضمانت سلسله یا شجره معنوی در رسیدن فرد به خدا، در سنت ملامتی نیز مفهوم بیگانه و ناشناخته‌ای است.
و سرانجام در بحث تمایلات معنوی باید از واژه‌ای یاد کرد که طریقت نام از آن گرفته است؛ ملامت؛ یعنی آن که فرد به هیچ‌وجه نباید از نفس خویش خشنود و خرسند باشد؛ و هیچ‌گاه نباید به حالی که دارد و کارهایی که انجام می‌دهد بسنده کند. سلمی در بیان یکی از اصول ملامتیه می‌گوید: «انسان باید خصم نفس خویش باشد و هیچ‌گاه از کرده‌هایش احساس رضایت نکند... مومن در موضوعات مربوط به حالات و اعمال و ادعیه و سخنان خود باید به نام خدا خصم خود باشد (خصم‌الله علی نفسه). تحقیر طبیعت نفس و ناچیز دانستن ارزش اعمال، از موضوعاتی است که در حکایات مربوط به زندگی خواجه‌بهاءالدین نقشبند با آن بسیار مواجه می‌شویم. برای مثال صلاح‌الدین بخاری در کتاب انیس الطالبین خود می‌گوید استاد بزرگ به هر پدیده‌ای در جهان که نگاه کرد به اعتبار اصل و اساس آن را افضل از خود دید. «من خود را بهتر از دیگران می‌شناسم و این را بسیار خوب می‌دانم که از یک سگ نه تنها برتر و بهتر نیستم بلکه شاید پست‌تر هم باشم.»
اشتباه است اگر گفته شود خواجه‌بهاءالدین خود را میراث‌دار ملامتیه می‌دانست یا متوجه شباهت‌هایی که بیان کردیم بوده است. اما در کتاب فصل‌الخطاب درباره تشابهات و قرابت‌های نقشبندیه و ملامتیه توضیحاتی وجود دارد. کتاب متعلق به یکی از نزدیک‌ترین طلبه‌های خواجه‌بهاءالدین، یعنی محمد پارسا (وفات: ۱۴۱۹/۸۲۲) است.
این‌کتاب با ۵۳۲ صفحه، شمارگان ۲ هزار و ۵۲۰ نسخه و قیمت ۱۲۰ هزار تومان منتشر شده است.
منبع:خبرگزاری مهر
نظر شما