همشهری‌آنلاین: برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری از گذشته‌های دور مورد توجه مردم آذربایجان شرقی بوده و باخرده آیین‌هایی نیز همراه شده است.
مردم آذربایجان شرقی برای هریک از چهارشنبه‌های اسفندماه، اسم‌های ویژه‌ای داشتند و در هر یک از این روزها رسم را اجرا می‌کردند و هنوز هم این کهنسالان آذری این نام‌ها را به یاد دارند و آنها را به‌کار می‌برند. آذری‌ها به اولین چهارشنبه اسفندماه، «اول چهارشنبه»، به دومین چهارشنبه، «کوله چهارشنبه»، به سومین چهارشنبه «چیله گودی چهارشنبه» و به چهارمین چهارشنبه «آخیرچهارشنبه» می‌گویند و در هر یک از این چهارشنبه‌ها در پشت‌بام خانه‌ها آتش می‌افروختند.
چهارشنبه یمیشی و چهارشنبه بالالاری
تبریزی‌های قدیمی هنوز به یاد دارند که در کوچه‌ها و خیابان‌های این شهر نهرهای آب جاری بود و یک روز قبل از چهارشنبه‌سوری، جوانان پیش از طلوع آفتاب به کوچه می‌رفتند و هفت بار از روی جوی آب یا چشمه می‌پریدند و در همان حال می‌خواندند: «آتیل ماتیل چهارشنبه، آینا تکین بختیم آچیل چهارشنبه».
یکی دیگر از رسم‌های این شهر این‌گونه بود که اغلب خانواده‌ها درعصر سه‌شنبه آخر سال برای خرید به بازار می‌رفتند و خوردنی‌هایی همچون آجیل و شیرینی تهیه می‌کردند و به آن آجیل، «چهارشنبه یمیشی» می‌گفتند که ترکیبی بود از مغز گردو، بادام، فندق، کشمش و نخود.
«چهارشنبه بالالاری» از دیگر رسم‌های ویژه جهارشنبه‌سوری در آذربایجان شرقی بود. این رسم مخصوص کودکان بود و خانواده‌ها اغلب در این روز برای فرزندانشان لباس عیدی می‌خریدند.
دیگر رسم‌های چهارشنبه‌سوری
رسم شال‌اندازی یا شالماخ در شب چهارشنبه‌سوری در بیشتر نقاط آذربایجان رایج بوده است. همچنین فال‌گوش ایستادن، قاشق‌زنی، صله رحم، رفتن به خانه بزرگان فامیل و مکان‌های مقدس از دیگر آداب چهارشنبه‌سوری در استان آذربایجان شرقی است. آتش‌افروختن هنوز بین مردم این استان رایج است. تبریزی‌ها در شب چهارشنبه‌سوری به روی هم آب یا گلاب می‌پاشیدند. همچنین رسم بوده زنان و دختران در عصر چهارشنبه‌سوری یک عدد پیاز بردارند و آن را قطعه قطعه کنند و آنها را در آب جاری بیندازند.
نظر کارشناسان مردم‌شناس
«علی اصغر وطن‌پرست»، کارشناس فرهنگ مردم آذربایجان در پژوهش‌های خود آورده‌است: «در آستانه سال نو و چهارشنبه‌سوری، مردم آذربایجان اقلامی مانند جارو، اسپند، شانه و آیینه چوبی را به عنوان نماد خوش‌یمنی خریداری می‌کنند.»
وطن‌پرست در پژوهش‌های خود به سنت دیرینه (خنچا آپارماق) اشاره کرده و گفته است: «این خنچه شامل تحفه‌هایی هستند که خانواده تازه‌دامادها پیشکش خانواده نوعروسان می‌کنند. در گذشته تازه‌دامادها با برسرگرفتن طبقهای تزیین شده، فرارسیدن چهارشنبه سوری و سال نو را به نوعروسان خود تبریک می‌گفتند. همچنین رسم بوده پشت قوچی حنا گذارند و آویزی به گردن او بیندازند و آن را به نو عروس هدیه کنند.»
«بهروز خاماچی»، دیگر کارشناس مردم‌شناسی آذربایجان شرقی آورده است: «در شب چهارشنبه‌سوری، مردم آذربایجان با آذین‌بندی کوچه‌ها خوشحالی می‌کردند و به جشن و شادمانی می‌پرداختند. همچنین مردم از گل رس، سوتکی می‌ساختند و با نواختن آن در چهارشنبه‌سوری، فرارسیدن سال نو را شادباش می‌گفتند».
غذای شب چهارشنبه‌سوری
بهترین غذای شب چهارشنبه‌سوری در آذربایجان شرقی قورمه‌سبزی است. در گذشته‌ها بیشتر اجاق‌ها و مطبخ‌ها در حیاط خانه‌ها قرار داشتند وغذاها روی آنها پخته می‌شدند. به همین دلیل غروب‌های چهارشنبه‌سوری عطر و بوی برنج و قورمه‌سبزی از همه خانه‌ها برمی‌خاست.
مجمع‌های پر از آجیل
در قدیم چهارشنبه‌سوری که می‌شد کسبه بازار، مغازه‌ها را آذین می‌بستند و برخی از آنها مجمعه‌های بزرگی را صورت طبقهای روی هم قرار می‌دادند و در آنها آجیل‌های چهارشنبه‌سوری می‌ریختند. آنها این بساط‌ها را با انواع آیینه، مجسمه، ساعت و ... تزئین می‌کردند. معمولا تا پایان شب این آجیل‌ها فروش می‌رفتند.
دیگر آداب چهارشنبه‌سوری
از دیگر آداب خاص چهارشنبه‌سوری این بود که برخی بانوان به سرچشمه‌ها می‌رفتند و کوزه‌ها و کاسه‌ها و بشقاب‌های سفالی کهنه را کنار چشمه می‌شکستند و کوزه نو را از آب چشمه پر می‌کردند و آن را به خانه می‌بردند و آب تازه را در چهارگوشه حیاط می‌ریختند. بعد دعا می‌خواندند و جلوی در را جارو می‌کردند. با این وجود هنوز جشن چهارشنبه‌سوری در آذربایجان شرقی با شور و شوق فراوانی برگزار می‌شود و مردم با برپایی آن به استقبال سال جدید می‌روند.
نظر شما