همشهری‌آنلاین:گیلانی‌ها با «فیچین دیچین» یا همان خانه‌تکانی به استقبال نوروز می‌روند.انجام جشن چهارشنبه‌سوری، خرید اقلام نوروزی اعم از خوراکی‌ها و غیر، سبزه سبزکردن، پختن سمنو، راه‌اندازی نمایش‌های حاجی فیروز،عروس گولی، تکم گردانی، پختن شیرینی عید و پهن کردن سفره هفت‌سین از عادت‌های مردم این استان در نوروز است.اما مردم این استان در گذشته رسم‌های دیگری نیز برای نوروز داشتند که برخی از آنها منسوخ شده‌است و برخی نیز هنوز رواج دارد.
شب سالِ کُولی
اگرچه بسیاری از صاحب نظران وجود ماهی در سفره هفت‌سین را امری نه چندان قدیمی و وارداتی می‌دانند، اما رسمی در گیلان وجود داشته که نشان می‌دهد این رسم، هم اصالت دارد و قدمت. یکی دو روز مانده به عید پسران نوجوان با پهن کردن دام‌های کوچک در رودخانه‌ها، اقدام به صید نوعی ماهی کوچک به اسم «کولی » برای سفره هفت‌سین می‌کردند و به آن « شب سالِ کولی» می‌گفتند.لازم به ذکر است که رنگ این ماهی نقره‌ای با پشت تیره است.
شیرینی‌پزان نوروز
شیرینی‌پزی هم از عادات گیلانی‌ها برای استقبال از نوروز است. شیرینی‌هایی چون، میانپُر، نخودی ، قطاب در شرق و شکری حلوا در ضیابر و حلوای دنگی ماسال در غرب استان از نمونه‌ای بارز این شیرینی‌ها هستند.
پختن گردبیج ماهی
گردبیج ماهی با پلوسبزی، غذای ویژه گیلانی‌ها در شب سال نو است. بانوان استان یک روز مانده به نوروز به بازار می‌روند و ماهی سفید ماده‌ای (فرق ماهی سفید ماده با نر به راحتی قابل تشخیص است) را خریداری می‌کنند. شکم ماهی را خالی و اشپل (خاویار) آن را جدا می‌کنند. بعد شکم ماهی را با خمیری که از گردوی سابیده شده، سیر، سبزی‌های معطر و رب انار ترش تهیه می‌شود، پر می‌کنند. بعد شکم ماهی را با نخ و سوزن می‌دوزند و سر و دم ماهی را به هم وصل می‌کنند و آن را درون «گمج» که دیگی سفالی است، قرار می‌دهند و روی اجاق می‌گذارند تا پخته شود. نوعی سُس از گردوی سابیده شده ، سیر و اب انارترش را نیز برای نرم‌کردن گوشت ماهی پخته تهیه می‌کنند.سبزی پلو را هم اغلب با یک نوع سبزی محلی به نام «انارجه » می‌پزند. خاویار ماهی را نیز با یک نوع سبزی محلی به نام «وارنبو» و رب انار مخلوط و با آن کوکویی درست می‌کنند که به آن« اشپل کوکو» می‌گویند.
دعوت از «خانه پازن»
آمدن «سبک پا» یا «خوشقدم» هنگام تحویل سال نو یا صبح نوروز نیز در اغلب نقاط گیلان مرسوم بود. مردم فرد خوشقدم را از قبل انتخاب می‌کردند و او صبح نوروز با قرآن، آیینه، آب و شاخه‌های گل و شکوفه و شمشاد به عنوان اولین فرد پا در خانه اهالی می‌گذاشت. مبارک باد می‌گفت و از صاحب خانه عیدی و شیرینی می‌گرفت. خوشقدم همچنین«خانه پازن» نیز نامیده می‌شد.
رسم‌های ویژه تحویل سال
یکی از برنامه‌های ویژه سال نو در گیلان قیچی‌کردن سبزی به ترتیب سن از سوی همه افراد خانواده است. همچنین رسم است دانه‌های اسفندی را که غروب چهارشنبه سوری برای سفره هفت‌سین خریده‌اند پس از تحویل سال بسوزانند و دود کنند.رسم است هم‌زمان با تحویل، سکه یا اسکناسی در دست بگیرند.مردم عقیده دارند با این کار تا پایان سال دچار بی‌پولی نمی‌شوند. طبق رسمی دیرین نیز خانواده های عزادار گیلانی سفره عیدی نمی‌چینند. شیرینی، میوه و آجیل تیه نمی‌کنند و مهمانانشان را با چای ،حلوا ترک و خرما پذیرایی می‌کنند.
مردم منطقه تالش برای همسایه‌های سوگوار خود حنا و لوازم سفره عیدی می‌برند ، سفره می‌چینند و در آن شمع و چراغ روشن می‌کنند و افراد خانه را از سوگ درمی‌آورند.
تخم‌مرغ رنگی
هنوز در گیلان رسم است پوست پیاز، گردو یا برگ برخی درختان را درون دیگ پر آبی بریزند و تخم‌مرغ‌های خام را در آن بچینند و روی اجاق بگذارند تا پخته و رنگی شود. این تخم‌مرغ‌های رنگی را روی سفره هفت‌سین می‌گذارند و به کسانی‌که به دیدن آنها می‌آیند عیدی می‌دهند.
آیین‌های فراموش‌شده
«بره دَگَنی» یا بره انداختن یکی از آیین‌های ویژه نوروزی روستاها و آبادی‌های رودبار بود که اکنون منسوخ شده‌است. در این آیین گروهی از نوجوانان بره‌ای را تزیین می‌کردند، به پیشانی آن حنا می‌گذاشتند و با پارچه‌ای رنگی آن را می‌آراستند. معماری خانه‌ها به گونه‌ای بود که خانه‌ها از پشت بام به یکدیگر راه داشتند. بعد بره را از بالای پشت بام به جلوی در یا داخل خانه می‌انداختند و از اهالی خانه هدیه می‌گرفتند.
مراسم «آیینه تاودانی»
مراسم «آیینه تاودانی» یا آیینه انداختن برای پیشواز از نوروز در منطقه صومعه سرا و غرب گیلان برگزار می‌شد. با آغاز نوروز نوجوانان این آیینه را با گل بنفشه، پامچال و شاخه شمشاد تزئین می‌کردند و داخل خانه‌ها می‌انداختند و هدیه می‌گرفتند.
«رابرچره»
«رابرچره» هم از نمایش‌های آیینی ویژه نوروزی بود که ریشه در فرهنگ کوه‌نشینان و دامپروان استان داشت. نوجوانان با فرا رسیدن بهار در مناطق شرق گیلان در هر محله، دسته‌های چند نفره تشکیل می‌دادند و یک نفر از آنان پوست آهو یا بره روی خود می‌انداخت تا تمام بدنش پوشانده شود. یک نفر به نام کوله بارچی کیسه‌ای به دوش می‌گرفت و بقیه نیز به دنبال او راه می‌افتادند و به در خانه‌ها می‌رفتند. یک نفر با صدای بلند این شعر را می‌خواند: «رابرچره، رابرچره / می آهو را را می‌چره/ می آهو مرغانه خوره/ صدته به کمتر نخوره / می آهو کمر درد بگوده / پاییز کمر درد بگوده / ای آهو جان گوله ریش/ توواز بوکون اربابه پیش / ارباب جیف سکه دره / ده صد تومان بیشتر دره».
ترجمه : « آهوی چرنده ، آهوی چرنده / آهوی من در راه می‌چرد/ آهوی من تخم مرغ می‌خورد/ کمتر از صددانه نمی‌خورد/ آهوی من کمرش درد گرفته/ کمر درد پاییزی گرفته است / ای آهو جان که ریشی چون گل داری/ پیش ارباب جست و خیز کن/ در جیبی ارباب سکه پول است / بیش از صد تومان است».
خواننده شعر درحالی که شهر را می‌خواند به پشت آهو می‌زد و آهو نیز سرش را تکان می‌داد و در پایان شعر سرش را زمین می‌گذاشت و سر به مردن می‌زد.
خرس آوبونی
«خرس آوبونی» هم از نمایش‌های سرگرم‌کننده نوروزی در گیلان بود که در آن خرسی را در کوچه و بازار می‌گرداندند و موجبات شادی را فراهم می‌کردند.
بازی‌های نوروزی
در ایام نوروز انواع بازی‌ها از جمله تخم‌مرغ بازی (مرغانه جنگ) رایج بود. این سرگرمی در میان همه گروه‌های سنی وطبقات اجتماعی معمول و پرطرفدار بوده‌است.
برگزاری کشتی گیله مردی، ورزا جنگ، لافندبازی (بند بازی) و قیش بازی (بازی با کمربند به عنوان شلاق) از دیگر سرگرمی‌های رایج نوروزی در گیلان بوده‌است.
سیزده بدر
گیلانی‌ها مانند سایر مردم ایران آیین سیزده بدر را به همراه خانواده‌هایشان با رفتن به دامن طبیعت سپری می‌کنند.
برخی افراد هم رسم دارند در این روز ۷ عدد سنگ ریزه بردارند و در دریا، رودخانه یا برکه آبی پرتاب کنند. خوردن کاهو سکنجبین و پختن نان محلی به اسم «نان خُلفه» و تاب خوردن از دیگر برنامه‌های مردم این استان در این روز است.
نظر شما