پژوهش‌های ویترینی راه به جایی نمی‌برد

زهرا بلندی _ همشهری آنلاین: توجه به ایمنی و پیشگیری از بحران ۲ اصل مهم در رسیدن به شعار شهری پایدار محسوب می‌شود و در همه ابعاد مدیریت شهری رسیدن به سطح مطمئنی از ایمنی، نیاز است. این در حالی است که در بعضی از حوزه‌ها مانند بخش صنعت نیاز بیشتری به ایمنی و بحران‌زدایی احساس می‌شود. به گفته کارشناسان، مطالعه در این حوزه و آگاه‌سازی گروه هدف می‌تواند در گام اول شهروندان را با حقوق اساسی خود بیشتر آشنا کرده و در نهایت تهران را به شهری ایمن تبدیل کند. به دلیل برگزاری یازدهمین دوره از جشنواره پژوهش و فن‌آوری مدیریت شهری، برای بررسی نکات علمی و پژوهشی حوزه ایمنی و بحران با «ایرج محمدفام» دکتری مدیریت محیط‌زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان که علاوه بر تألیف و مترجم کتاب و مقالات پژوهشی متخصص حوزه ایمنی و بحران هم هست، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
پژوهش‌های حوزه ایمنی و بحران که در مراکز آموزشی و پژوهشی و جشنواره‌ها انجام می‌شود چقدر می‌تواند در پیشبرد اهدافی همچون آینده‌پژوهی ایمنی، تاب‌آوری شهری، ارتقای آگاهی شهروندان و... مؤثر باشد؟
پژوهش‌هایی که در جشنواره و مراکز آموزشی و پژوهشی انجام می‌شود با یکدیگر متفاوت هستند. متأسفانه در بیشتر پژوهش‌های دانشگاهی هدف گذر از مرحله‌ای اجباری است، اما پژوهش‌های انجام شده در جشنواره‌هایی مانند جشنواره پژوهش و فن‌آوری اغلب با دلایل و اهداف خاصی تدارک دیده می‌شود. این نوع از پژوهش‌ها به واقعیت نزدیک‌تر، کاربردی‌تر و در پیشبرد اهداف کلان تأثیر بسزایی خواهند داشت.
متأسفانه برخی از پژوهش‌ها فقط جنبه ویترینی داشته و عملیاتی و کاربردی نیستند. به نظر شما مهم‌ترین چالشی که در این پژوهش‌ها وجود دارد، چیست؟
توجه به نیازهای واقعی جامعه مهم‌ترین نکته در انجام پژوهش‌های ایمنی و بحران است. گاهی این موضوع به ظاهر ساده که از اهمیت بالایی برخوردار است در کشور ما نادیده گرفته می‌شود و پژوهشگران به پژوهش در مباحث لوکس و روز جهان می‌پردازند که بیشتر جنبه ویترینی و کتابخانه‌ای دارد و عملیاتی نمی‌شوند.
چگونه می‌توان این پژوهش‌ها را به مطالعات قابل استفاده تبدیل کرد؟
برای رفع این مشکل باید نیازهای واقعی جامعه را در اولویت قرار دهیم. به موضوع‌های اولیه‌ای همچون مدیریت بحران سیل، زلزله و...، ایمن‌سازی ساختمان‌های قدیمی و ناایمن، پارک‌ها، مراکز تصفیه آب آگاه‌سازی شهروندان درباره ایمنی و بحران و... بپردازیم و در صورت رفع شدن آنها موضوع‌های جدیدتر و جهانی را مورد پژوهش قرار دهیم.
به نظر شما در کدام یک از ۳ حوزه ایمنی و بحران(مدیریت بحران، ایمنی و پدافند غیرعامل) کمتر پژوهش انجام شده و نیاز است پژوهش‌های جدیدی در این بخش‌ها انجام شود؟
تعداد پژوهش‌هایی که در حوزه ایمنی انجام شده نسبت به ۲ موضوع دیگر بیشتر است و پژوهش‌های مدیریت بحران در سطح متوسط قرار دارد. پدافند غیرعامل به‌طور نسبی کمترین تعداد پژوهش‌ها را به خود اختصاص داده است زیرا فقط افراد خاص مجوز فعالیت روی این موضوع را دارند و نیاز است با حمایت مسئولان، پژوهش در این حوزه‌ها نیز گسترش پیدا کند.
باتوجه به تجربه حضور و فعالیت شما در جشنواره‌ها و کنفرانس‌های متعدد ایمنی و بحران و پدافند غیرعامل، به نظر شما چرا اهدافی که در این مجامع عنوان می‌شود به مرحله اجرا نمی‌رسد؟
چون بیشتر پروژه‌ها بدون توجه به نیاز شهر انتخاب می‌شوند، فقط جنبه کتابخانه‌ای دارند و خروجی آنها قابلیت اجرایی شدن ندارد.
فکر می‌کنید در حوزه صنعت و کار چقدر به ایمنی بها داده شده است؟
طی ۱۰ سال اخیر با فرهنگسازی، تصویب قوانین جدید و مطالعات گسترده، اثربخشی سیستم‌های مدیریت ایمنی در بیشتر سازمان مورد پذیرش قرار گرفته و به این نتیجه رسیده‌اند که برای بقای خود به ایمنی وابسته هستند.
چه کمبودهایی در این حوزه وجود دارد که نیازمند پژوهش و توجه بیشتری است؟
بزرگ‌ترین چالش در حوزه ایمنی صنعت ورود افراد غیرمتخصص در این امور است. ایمنی و مدیریت بحران به‌عنوان یک علم نیازمند افرادی است که مهارت‌های لازم در این حوزه را داشته باشند.
پیشرفت ایمنی در حوزه صنعت چقدر ما را به شعار «تهران، شهری ایمن برای همه» نزدیک می‌کند؟
به نظر من تهران به یک کارگاه ساختمانی تبدیل شده و برگزاری همایش‌ها، مطالعه در این حوزه و آگاه‌سازی گروه هدف می‌تواند شهروندان را با حقوق اساسی خود بیشتر آشنا و در نهایت تهران را به شهری ایمن تبدیل کند.

منبع:ویژه نامه شهرپژوه