سید رضا غلامی، رئیس اداره بهداشت مواد غذایی و بهسازی اماکن عمومی وزارت بهداشت در حالی از تدوین آیین نامه استاندارد ظروف یک بار مصرف پلاستیکی با همکاری مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران خبر داده است که در طول 2 سال گذشته هشدار‌های پیاپی مسئولان وزارت بهداشت در مورد استفاده از ظروف یک‌بار مصرف را شاهد بوده‌ایم.
ظروفی که درصورتی که به‌صورت صحیح و اصولی مورد استفاده قرار نگیرند، تاثیرات سوئی روی سلامت بر جا می‌گذارند.
مهندس رضایی، مسئول بخش بسته‌بندی و پلیمری معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت در این زمینه به همشهری می‌گوید: ظروف یک بار مصرف پلی‌استایرنی که به‌طور عمده در بازار ایران وجود دارد از مونومر استایرن که ترکیبی آروماتیک است تشکیل شده است و در مواجهه با دمای بالاتر از 65 درجه آزاد شدن این مونومر تاثیرات سرطان‌زایی را در پی دارد، از این‌رو وزارت بهداشت نگهداری، حمل و بسته بندی غذا با دمای بالاتر از 65 درجه را در ظروف پلاستیکی پلی استایرنی ممنوع اعلام کرده است.
از آنجایی‌که مواجهه با چربی فرایند آزاد شدن این مونومر سمی را تسریع می‌کند، بسته‌بندی مواد غذایی چرب نیز در اینگونه ظروف ممنوع است.این اظهارات در حالی است که به‌نظر می‌رسد ایران جزو معدود کشورهای جهان در استفاده بیش از حد از ظروف یک بار مصرف پلاستیکی پلی استایرنی است.
برخی آمار‌ها از تولید‌کننده‌های این ظروف حاکی از تولید بالغ بر ٥٧٠ هزار تن ظرف یک بار مصرف پلاستیکی در سال 85 در ایران است. آماری که از سوی این کارشناس معاونت غذا و دارو هم به‌صورت تلویحی تایید می‌شود: « البته ما آمار دقیقی از میزان مصرف ظروف یک‌بار مصرف در ایران نداریم، اما به‌نظر نمی‌رسد که این آمار غیرواقعی باشد چون تعداد زیاد کارخانه‌های تولید‌کننده این ظروف، حجم تولیدشان و ظرفیت پتروشیمی کشور همه و همه می‌توانند موید این آمار باشند.»
وی در ادامه می‌افزاید: اکنون در بیشتر کشور‌ها از ظروف پلی‌استایرنی به‌صورت محدود استفاده می‌شود و ظروف یک‌بار مصرف بیوپلیمری، کاغذی و در نهایت پلی‌پروپیلنی جایگزین این ظروف شده‌اند.
پروپیلن مونومر تشکیل دهنده پلی‌پروپیلن ترکیبی خطی است که درصورتی که در اثر شرایط خاصی از این پلیمر آزاد شود در مقایسه با استارن تاثیرات منفی کمتری روی سلامت مصرف‌کنندگان به جا می‌گذارد.
اما چرا تولید‌کنندگان ظروف یک‌بار مصرف ما همچنان بر تولید ظروف پلی‌استایرنی اصرار دارند؟ مهندس رضایی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: ممکن است این مسئله دلایل فنی هم داشته باشد اما به‌نظر می‌رسد در مقطع زمانی که تولید این فرآورده در ایران مرسوم شده، تولید ظروف پلی‌استایرنی به‌دلیل سادگی فرایند انجام شده و همچنان ادامه دارد.
وی با بیان اینکه بیشترین حجم یک‌بار مصرف‌های ما را ظروف پلی‌استایرنی تشکیل می‌دهند، می‌گوید: این ظروف در سه نوع شفاف شکننده، نرم و نیمه شفاف و همچنین فومی عرضه می‌شوند و توصیه ما به مصرف‌کنندگان این است که از ریختن نوشیدنی و مواد خوراکی داغ در تمام انواع این ظروف خودداری کنند.
سرطان با میکروب اضافی
طی 2 سال گذشته بیش از 7 تن ظروف یک بار مصرف تقلبی معدوم شده‌اند. مهندس غلامی در حالی این مطلب را می‌گوید که به گفته رضایی تا 2 سال پیش تنها 12-10 کارخانه تولید ظروف یک بار مصرف در ایران دارای مجوز از وزارت بهداشت بوده‌اند: « بسیاری از کارخانه‌ها با وجود اینکه تولیدات خوب و با کیفیتی داشتند با این تصور که ظروف خوراکی نیستند پس نیازی به مجوز بهداشت ندارند، اقدام به اخذ مجوز نکرده بودند اما با تلاش وزارت بهداشت در سال‌های اخیر اکنون بیش از 500 کارخانه و کارگاه تولیدی با مجوز وزارت بهداشت در این زمینه فعالیت می‌کنند.»
وی ادامه می‌دهد: در بین کارگاه‌های بدون مجوز تعدادی نیز اقدام به تولید ظروف بازیافتی و غیربهداشتی می‌کردند و حتی در بعضی موارد مشاهده شده که ضایعات بیمارستانی در تولید این ظروف به کار می‌رود که تاثیر بسیار خطرناکی روی سلامت مصرف‌کننده دارد.
رضایی در پاسخ به این سؤال که مصرف‌کنندگان چگونه باید از کیفیت و بهداشتی بودن ظروف مورد استفاده‌شان مطمئن باشند، می‌گوید: اگر دقت کنید تا ظروف سطح یکنواختی داشته باشند و هنگامی که آنها را جلوی نور می‌گیرید رگه‌رگه نباشند و تیرگی و لکه سیاه در آنها مشاهده نشود، می‌توانید از سلامت ظرف مطمئن باشید.
وی با اشاره به بخشنامه وزارت بهداشت مبنی بر درج پروانه بهداشتی روی این ظروف از سال گذشته، می‌افزاید: هنوز این بخشنامه به‌صورت کامل اجرا نشده چون هزینه‌بر است و تولید‌کننده‌ها باید قالب‌هایشان را تغییر دهند، اما کارشناسان ما روی این تولیدات نظارت دارند و با موارد بی‌کیفیت و غیربهداشتی برخورد می‌کنند.
در همین زمینه، رئیس اداره بهداشت مواد غذایی و بهسازی اماکن عمومی وزارت بهداشت با اشاره به معدوم‌سازی بیش از 7 تن ظروف یک بار مصرف تقلبی طی دو سال گذشته می‌گوید: از 2 سال پیش با افزایش نظارت بر اغذیه فروشی‌ها و رستوران‌ها، میزان مصرف ظروف یک بار مصرف تقلبی در این اماکن 50 درصد کاهش یافته است.
سبز مثل یک بار مصرف
بهمن‌ماه سال گذشته، ایران با تولید ظروف یک بار مصرف گیاهی، به جمع 5کشور جهان پیوست که از فناوری ساخت این ظروف برخوردارند.
کار روی پلیمرهای گیاهی از سال 1970 و در زمان بحران نفت آغاز شد. در آن زمان کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا، به فکر تولید موادی جهت صنایع سته بندی افتادند که وابسته به مواد نفتی و فسیلی نباشند بنابراین پلیمرهای گیاهی با ترکیباتی چون سیب زمینی، ذرت و گندم را مورد آزمایش قرار دادند.
این پلیمرهای هیدروکربنی دارای خواص ضعیف پلیمری هستند که با تغییر و اصلاح آنها می‌توان به شرایط پلیمرهای نفتی رسید.ظروف یک بار مصرف بیوپلیمری با پایه گیاهی، قدمت زیادی ندارند اما اکنون استفاده از آنها در سطح آمریکا و اروپا و حتی آسیا به سرعت در حال گسترش است تا جایی که قرار است تمام ظروف بسته بندی و حتی کالاهای تبلیغاتی در المپیک ٢٠٠٨ چین که «المپیک سبز» نام گرفته است، از پلیمرهای گیاهی تولید شود.
در همین راستا، جایگزینی ظروف یک بار مصرف سلولزی با ظروف پلاستیکی، برنامه دیگری است که وزارت بهداشت در سال‌جاری دارد. غلامی در این زمینه می‌گوید: «در نظر داریم تغییراتی را در ظروف یک بار مصرف پلی استایرنی که منشأ نفتی دارند ایجاد کنیم و میزان استفاده از ظروف سلولزی را بالاتر ببریم. این در ادامه یک روند جهانی است که از مدتی قبل آغاز شده است.
به این ترتیب ایران به جمع کشورهای مبارزه‌کننده با مصرف یک بار مصرف‌های پلاستیکی می‌پیوندد.» مهندس رضایی در این زمینه به همشهری می‌گوید: ما قصد نداریم استفاده از ظروف یک بار مصرف را محدود کنیم اما هدفمان این است که استفاده از این ظروف را سالم‌سازی کنیم و حمایت از ظروف یک‌بار مصرف گیاهی که منشا گیاهی دارند و برای سلامتی کاملا بی‌ضرر هستند از جمله این اهداف است.
وی با بیان اینکه در تولید ظروف یک‌بار مصرف گیاهی که در ایران تولید می‌شوند از ذرت، اسید‌های چرب و موم عسل استفاده می‌شود، می‌گوید: در حال حاضر عرضه این محصول کمتر از تقاضاست اما امیدواریم با حمایت‌های دولت تولید این نوع ظروف در ایران افزایش یابد و به مردم هم توصیه می‌کنیم درصورتی که نیاز به مصرف یک بار مصرف دارند، ابتدا از ظروف بیوپلیمری استفاده کنند و استفاده از ظروف مقوایی و پلی‌استایرنی ( با رعایت اصول لازم) را در مرحله بعدی قرار دهند.
