این فیلم مستند برای نمایش در کشور ژاپن با مشکلاتی روبه‌رو شده است و تعداد زیادی از سالن‌های نمایش در این کشور گفته‌اند حاضر به اکران عمومی آن نیستند. دلیل این امر هم وحشت آنان از برخورد تند تماشاگران ژاپنی با مضمون فیلم و اقدامات خرابکارانه بعدی آن (همچون آتش زدن سینما یا ویران کردن آنها) است.
خط اصلی قصه این فیلم بحث انگیز درباره تعدادی از افسران ژاپنی است که در مکان تاریخی و مذهبی یاسوکانی جان خود را از دست دادند. در همین محل بود که شمشیرها به عنوان سلاح اصلی برای کشتار سربازان چینی مورد استفاده قرار گرفت. تعداد اندکی از مردم جهان درباره این مکان و اتفاقی که در آن رخ می‌داد چیزی می‌دانند. یینگ‌لی با فیلم‌اش تلاش دارد این بخش از تاریخ گذشته را دوباره به یاد مردم 2 کشور ژاپن وچین بیاورد.
به گفته منتقدین سینمایی یاسوکانی نگاهی دقیق و جدی به این مکان تاریخی مستقر در توکیو دارد، جایی که مردگان جنگی ژاپنی را مورد تحسین و تمجید قرار می‌دهد. این فیلمساز چینی می‌گوید:«نسبت به واقعیت سیاسی که در پشت سر این مسئله قرار دارد مشکوکم و باید بگویم «پیشنهادهایی» دریافت کردم که برخی صحنه‌ها را از فیلم حذف کنم. مرد نود ساله‌ای که در فیلم حضور یافت و مورد استفاده قرار گرفت، اتفاقاتی را که در دل قصه فیلم رخ می‌دهد پذیرفته و می‌گوید این حوادث در عالم واقعیت اتفاق افتاد. او حتی برای موفقیت فیلم دعا هم کرد.
من فیلم را به مرکز «سوارد اسمیت» - جایی که آخرین شمشیر یاسوکانی را ساخت- نشان دادم و همسر سازنده آن شمشیر هم در نمایش خصوصی حضور داشت. این موضوع مربوط به بهار سال قبل است. آنها ایرادی به فیلم نگرفتند. من از اهمیت موضوع برایشان گفتم وبحث جنجالی بودن حادثه یاسوکانی پیش کشیده شد. بازماندگان ژاپنی به جنایتکاران جنگی لقب قهرمان دادند و این در حالی است که دیگر کشورهای آسیایی از این حادثه به عنوان سمبل تهاجم و خشونت ژاپن قبل و در زمان جنگ جهانی دوم یاد می‌کنند.
یینگ لی بدون اینکه اسمی از کسانی که به وی پیشنهاد کوتاه‌تر کردن فیلم‌اش را دادند ببرد، ادامه می‌دهد:« حذف صحنه‌هایی از فیلم به معنی نابود کردن آن است. این کار فیلم را مثله می‌کند. متعجبم که چنین در خواست‌هایی می‌شود و کسانی تلاش می‌کنند با نفوذ و موقعیتی که دارند، این کار را انجام دهند. این کار به معنی تغییر دادن ذهنیت یک کاراکتر است و نمی‌توان آن را انجام داد.
این فیلمساز جوان چینی سال 2005 نامه‌ای برای خالق شمشیر یاسوکانی و همسرش نوشت. این زوج سالخورده، در حوالی منطقه کوچی زندگی می‌کنند ویینگ‌لی می‌خواست آنها هم در مستندش حضور داشته باشند.
مرد هنرمند به لی اجازه داد از وی در حالی که مشغول ساخت آخرین شمشیر یاسوکانی‌اش بود فیلم بگیرد. به گفته لی:«وقتی تدریس فیلم تمام شد با او ( که لقب سوارد اسمیت را گرفته است) تماس گرفتم تا فیلم را با هم تماشا کنیم. پس از پایان فیلم وی کمی آشفته بود و از من خواست صحنه‌های او را از فیلم درآورم. وقتی علت را پرسیدم گفت از صحنه‌های مربوط به او در فیلم به گونه‌ای استفاده شده که وی اصلا تصورش را نمی‌کرده است. به اعتقاد او، من به نوعی سوءاستفاده کرده بودم و تصور او از قصد و نیت من به کلی چیز دیگری بوده است.
سوارد اسمیت زمانی که دید تصاویر مربوط به او با یک سری تصاویر خاص سیاسی تلفیق شده که معنی و مفهوم خاصی را القا می‌کنند، شگفت زده شده است. برای مثال در یکی از صحنه‌های فیلم نخست وزیر وقت ژاپن جونیچیرو کویزومی در حال بازدید از معبد در توکیو نشان داده می‌شود که با تظاهراتی علیه این سفر همراه است. این صحنه با صحنه گفت‌وگوی سوارد اسمیت گره خورده است. رسانه‌های داخلی ژاپن خبر می‌دهند که زوج سالخورده با یک وکیل زبردست ملاقات کرده‌اند تا نظر او را در مورد مستند لی بدانند.
لی می‌گوید: «سوارد اسمیت به من گفت فکر می‌کرده هدف فیلم نشان دادن تکنیک‌های سنتی و ارزش‌های هنرمندانه شمشیرهای یاسوکانی به نسل آینده است و هیچ وقت تصور نمی‌کرده که صحنه‌های مربوط به او در ارتباط مستقیم با موضوع جنجالی یاسوکانی قرار گرفته و مورد استفاده قرار گیرد. اما این گفته امروزی او ربطی به واقعیات ندارد. زمانی که با او صحبت می‌کردم گفتم هدفم از ساخت فیلم پیش کشیدن آن بحث قدیمی جنجالی است.
بحث و جنجالی که پیرامون فیلم صورت گرفت از یک طرف نام و آوازه آن را بیشتر از حد معمول مطرح کرد و از طرف دیگر برای نمایش آن در ژاپن مشکل ایجاد کرد. بسیاری از سینماهای ژاپن قبل از اینکه این بحث‌ها مطرح شود تاریخ نمایش عمومی فیلم را اعلام کرده بودند ولی جنجال مربوط به فیلم باعث شد تا فیلم دیگری جایگزین این مستند شود. به این ترتیب تماشاگران سینمایی در ژاپن نمی‌توانند اواخر این ماه، یاسوکانی را روی پرده سینماها تماشا کنند.
فیلمساز 44ساله چینی که ساکن ژاپن است، می‌گوید که مشکلات فیلم‌اش در همین حد نیست:«نه تنها چند وکیل علیه من اقامه دعوی کرده‌اند بلکه چندین تماس تلفنی تهدیدآمیز هم داشته‌ام. این تماس‌های ناشناس از من خواسته‌اند خودم فیلم را اکران عمومی نکنم وگرنه با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهم شد. این تماس‌ها از زمانی شروع شد که مطبوعات نقدهایی در فیلم نوشتند و گفتند یاسوکانی فیلمی ضدژاپنی است. برای این مستند 123دقیقه‌ای نزدیک 10سال کار و تحقیق کردم.
در صحنه‌های مختلف فیلم آدم‌هایی با پس زمینه‌های مختلف و متفاوت اجتماعی درباره این موضوع صحبت می‌کنند و من تلاش کردم که موضوع را یک طرفه به بحث نگذارم. قصه فیلم در این باره است که مردم چه چیزهایی را دوباره جمع‌آوری کردند و چگونه می‌خواهند به تاریخ گذشته نگاه کنند. برخی مردگان دفن شده در معبد را یک قهرمان می‌دانند و من می‌خواستم آنها با تماشای این فیلم بدانند ( ومتوجه این نکته شوند) که قهرمانان آنها چه کردند و در دیگر کشورهای آسیایی چه درد و رنجی را برای مردم آن کشورها به ارمغان بردند.
باوجود آنکه لی دریافت پیام‌های تهدیدآمیز تلفنی را تصدیق می‌کند اما چنین ادامه می‌دهد:«فکر نمی‌کنم این تهدیدها، بیانگر دیدگاه عمومی ژاپنی‌ها باشد و اکثریت مردم ژاپن موافق آن باشند. می‌توان گفت کسانی که این تماس‌ها را گرفته‌‌اند با برخی از سیاستمداران یا گروه‌های وابسته به سازندگان شمشیر یاسوکانی در تماس باشند. برای مثال در یک اقدام نادر گروهی از وکلا و حقوقدانان که وابسته به حزب لیبرال دمکراتیک هستند، خواستار چند اکران خصوصی و پیش‌هنگام از فیلم شده‌اند. آنها می‌خواهند خودشان فیلم را ببینند، بدون این که کسی چیزی درباره‌اش به آنان بگوید. تهیه‌کنندگان فیلم ژاپنی هستند و آنها قبل از ساخته‌شدنش کاملاً از محتوای آن باخبر بوده‌اند.
توزیع‌کنندگان فیلم در آغاز تمایل چندانی برای نمایش پیش هنگام فیلم نداشتند و می‌گفتند این کار می‌تواند به سانسور بیشتر آن منجر شود اما به‌‌تدریج رضایت دادند که این اقدام صورت گیرد. یاسوکانی اواسط ماه گذشته برای جمعیتی بالغ بر 80 نفر- که 40 حقوقدان هم در بینشان بود- به نمایش درآمد؛ لی می‌گوید: «واکنش‌ها نسبت به فیلم متفاوت بود. یکی از حقوقدانان حزب لیبرال دمکراتیک پس از دیدن فیلم به من گفت طرفدار سانسور نیست و نمی‌خواهد مانع اکران عمومی آن شود اما بسیار متعجب بود که چطور این فیلم توسط ژاپنی‌ها سرمایه‌گذاری شده است. وی گفت، نه مدافع فیلم است و نه علیه آن و به احترام حفظ آزادی بیان، موافق نمایش عمومی آن است.»
یینگ لی می‌گوید، اصلاً فکر نمی‌کرد فیلم‌اش تا قبل از اکران عمومی با بحث و جنجال و انتقاد روبه‌رو شود: «تصور خودم این بود که این مسائل از پس از نمایش عمومی فیلم شروع خواهد شد. به‌صورت طبیعی، شما وقتی شروع به انتقاد کردن از یک فیلم می‌پردازید که آن را روی پرده سینما دیده باشید. چطور می‌شود ما از چیزی انتقاد کنیم که هنوز آن را ندیده‌ایم. من احساس می‌کنم سانسور در این رابطه دارد به شیوه جدیدی عمل می‌کند، شیوه‌ای که هم دولتی است و هم می‌خواهد بگوید مستقل است و ارتباطی به دولت ندارد. تهدید یک فیلمساز برای وادار کردنش به لغو نمایش عمومی فیلم‌اش، نوع تازه‌ای از سانسور است و آزادی بیان را به شکل جدیدی محدود می‌کند.»
لی که سال 1963 در چین به دنیا آمد، فعالیت هنری را در شبکه‌های تلویزیونی سرزمین مادری‌اش شروع کرد. او 19 سال قبل با ترک چین ساکن ژاپن شد. علت اصلی ترک وطن هم جست‌وجو برای کسب آزادی بیشتر در زمینه فیلمسازی بود، چیزی که ظاهراً در ژاپن هم نتوانسته آن را به‌دست بیاورد. او اولین مستندش به نام «2 اچ» را درسال 1999 ساخت. قصه این فیلم درباره یکی از ژنرال‌های سابقه حزب ملی‌گرای «کومینگ تانگ» چین است که در ژاپن زندگی می‌کند. لی سال 1997 در سمپوزیومی شرکت و سخنرانی کرد که اختصاص به شصتمین سال قتل‌عام معروف تاریخی نانجینگ داشت. در جریان این حادثه صدها هزار نفر از اهالی چین در پایتخت سابق این کشور نانجینگ، توسط سربازان ژاپنی به‌قتل رسیدند.
به گفته لی: «واقعاً شوکه شدم وقتی دیدم ژاپنی‌ها در صحنه‌هایی که ارتش این کشور در خیابان‌ها رژه می‌رود، هورا می‌کشند و دست می‌زنند. این یک فیلم مستند بود که در حاشیه سمپوزیوم نمایش داده شد و نوع واکنش تماشاگران برایم باورکردنی نبود. همین مسئله اعتقادم را مبنی بر ساخت مستندی درباره یاسوکانی راسخ‌تر کرد. به این نتیجه رسیدم که تاریخ واقعی را هم باید برای بینندگان عادی ژاپنی تعریف کرد، تا آنها فقط با تاریخ رسمی روبه‌رو نباشند.
از زمانی که زندگی در ژاپن را شروع کردم، سخت مجذوب واقعه یاسوکانی شده بودم. واقعیت این است که مردم ژاپن هم در دوران جنگ رنج زیادی دیدند و این مصیبت بعداز جنگ هم گریبان آنها را رها نکرد. یاسوکانی به‌هیچ‌وجه فیلمی ضدژاپنی نیست. این فیلم پیام دوستانه و عاشقانه من برای مردم ژاپن است، زیرا من به سلامت فکری آنها اعتقاد دارم. سلامت فکری آنان می‌تواند باعث بهبود سلامت فکری کل قاره آسیا شود.»
این فیلمساز اظهار امیدواری می‌کند فیلم‌اش بتواند بدون دردسر راهی اکران سینماهای ژاپن شود تا مردم این کشور بدون هیچ واسطه‌ای به تماشای فیلم او بنشینند. این روزها کتاب «شمشیر یاسوکانی: سلاح کمیاب ژاپنی» نوشته تام کیشیدا به‌چاپ مجدد رسیده است. کیشیدا هم در مستند یاسوکانی حضور دارد.
او هم مدعی است که یینگ‌لی قبل از فیلمبرداری به وی گفته بود قصد ساخت فیلمی غیرسیاسی را دارد که درباره شیوه ساخت این شمشیر در ژاپن است. کیشیدا به‌این ترتیب مخالف استفاده از صحنه‌های خودش در فیلم است و می‌گوید، لی با قرار دادن صحبت‌هایش در کنار تحلیل‌ها و صحنه‌های سیاسی، از وی سوء استفاده کرده است. او هم با گرفتن یک وکیل از یینگ‌لی شکایت کرده است.
Japanprobe.com ،2008
