به‌گونه‌ای که در چند سال اخیر سن مصرف‌کنندگان این قرص‌ها از 18 تا 25 سال به 15 تا 20 سال تغییر کرده است. همچنین تنوع و تغییر پى‌درپى در تولید و طراحى این نوع داروها باعث شده بیشتر مردم، مسئولان و پزشکان از ماهیت واقعى این قرص‌ها بى‌خبر باشند.[رازهای زندگی: توهم‌زاها چگونه عمل می‌کنند؟]
متأسفانه این ناآگاهى تقریبا همه‌گیر است و در همه قسمت‌هاى کشور، مثل ماموران گمرک و حتى میان قضات هم وجود دارد. این موضوع را دکتر شهرام نادری، رئیس هیأت‌مدیره مؤسسه ارتقای سلامت ایرانیان مطرح می‌کند.
مصرف، روز به روز بالاتر می‌رود
آثار مخرب قرص‌های روانگردان موضوعی تازه نیست، ولی هر چه از آن بنویسیم و بخوانیم کم است، زیرا استفاده از آنها روز به روز در حال گسترش است. این قرص‌ها ابتدا در سال 1920 جهت مصارف پزشکی و دارویی وارد بازار شد، ولی بعد از مدت کوتاهی به خاطر عوارض بد آن از طرف سازمان ملل ممنوع شد.
در این میان، عده‌ای سودجو نه تنها تولید آن را متوقف نکردند، بلکه با تمام توان و قوت به تولید این کالای مرگبار پرداختند. به‌طوری‌که هم‌اکنون انواع مصرفی این قرص‌های شیطانی به هزار و 400 نوع رسیده و بعد از نفت یکی از پردرآمدترین کالاهای جهانی شده است.
قرص‌های روانگردان که در ایران بیش از 300 نوع آن شناسایی شده است، این روزها به شدت در حال افزایش مصرف و تعدد ترکیبات است. این نوع قرص‌ها به نا‌م‌های مختلفی وارد بازار و چرخه تبلیغات اینترنتی می‌شوند. دلالان بازار سیاه روانگردانها نیز برای فریب جوانان از نام، رنگ، جلد و تبلیغات مختلفی استفاده می‌کنند. تعدد این نام‌ها به معنای تفاوت در آثار مخرب آنها نیست. هم‌اکنون در ایران این قرص‌ها به «اکس» و گاهی به «قرص شادی‌آور» مشهور شده است که همین عنوان شادی‌آور باعث کنجکاوی و جذب جوانان به سوی آن شده است.
یک شادی‌آور مخرب
هر کدام از این قرص‌ها قسمتی از مغز را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و حس خاصی را در انسان تحریک می‌کنند؛ یکی تنفر را، برخی نیروی جنسی را، یکی شادی و دیگر توهم و... .
رئیس هیات‌مدیره مؤسسه ارتقای سلامت ایرانیان، کاهش حافظه و تمرکز، اضطراب‌های شدید، بی‌میلی و ناتوانی جنسی در مردان، عوارض تناسلی، اختلال در قاعدگی و عقیمی در زنان، عوارض کلیوی- از جمله نارسایی حاد و آمفاکتوس کلیه که فرد مجبور به انجام دیالیز میشود- انواع عوارض قلبی و ریوی را از جمله مشکلاتی می‌داند که برای فرد مصرف‌کننده ایجاد می‌کند. البته باید به این فهرست پرافتخار! معضلات جسمی، اختلال تنفسی و ابتلا به سندروم «ریه کراکی»، عوارض نورولوژیک مانند تشنج و سردرد و همچنین عوارض گوارشی مانند درد‌های شدید شکمی و تهوع را نیز افزود.
علیرضا. م یکی از مصرف‌کنندگان این قرص‌ها می‌گوید:« یک بار قرص ترکاندم! انگار کسی دنبالم می‌کرد، توی مهمانی بودیم و از دوستم خبری نبود. دو ساعت بود که غیب شده بود به هر جا سر زدیم نبود که نبود، فقط توالت مانده بود به هر طریق که ممکن بود بیرونش آوردیم.»
روانگردانها و انتقال بیماری‌های عفونی
رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران با هشدار نسبت به بروز اختلالات مغزی و تبعات آن در افرادی که از موادمخدر صنعتی استفاده می‌کنند، می‌گوید: «روانگردانها وقتی وارد بدن می‌شوند، علاوه بر اینکه اختلالاتی در هوشیاری فرد ایجاد می‌کنند، سامانه دفاعی بدن را نیز از حالت اولیه خارج کرده و قدرت دفاعی بدن را در مقابل هرگونه ویروس و میکروب تحلیل می‌برند.»
دکتر «ایرج خسرونیا» در ارتباط با اثرات مصرف مخدرهای صنعتی و بروز بیماری‌های مقاربتی نیز می‌گوید: «با توجه به اینکه مصرف این قبیل مخدرها بر روی سامانه تفکر و مغز افراد اثر می‌گذارد، شخص قادر به تصمیم‌گیری‌های درست و منطقی نیست. در نتیجه شخص نسبت به رفتاری که در آن موقعیت از خود بروز می‌دهد، هیچ تشخیص درستی ندارد و همین مسئله می‌تواند پیامدهای ناگواری همچون انتقال بیماری‌های عفونی از طریق تماس جنسی نادرست را به‌دنبال داشته باشد.»
اینترنت و گسترش فعالیت سوداگران
گسترش استفاده از این قرص‌ها به‌دلیل ارتباطات و استفاده‌های غیرقانونی از اینترنت و توزیع در مهمانی‌های شبانه، بوستان‌ها و اماکن زیرزمینی اجتناب‌ناپذیر است و این توصیفات بسیار ساده‌لوحانه است که فقط دولت یا نیروی انتظامی را عامل جلوگیری از این فاجعه و زلزله بدانیم، بلکه باید به ضرورت آگاهی‌بخشی افراد و تقویت روحیه «نه» گفتن در برابر وسوسه‌های اینگونه در جوانان بیندیشیم.
سوداگران مرگ به ساده‌ترین روش تبلیغات کنونی که اینترنت است، اقدام به ترویج آن می‌کنند و با زیباترین واژه‌ها و جملات سعی در تخریب افکار جهانی دارند که یک نمونه آثار وحشتناک این تبلیغات، خودکشی‌های دسته جمعی ژاپنی‌هاست که بارها در اخبار شنیده‌اید.
دکتر فریبرز نادران، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در این‌باره می‌گوید: «هم‌اکنون 16 هزار سایت در جهان به‌صورت شبانه‌روزی، به نفع مصرف روانگردانها اطلاع‌رسانی مثبت می‌کنند، اما در برابر این حجم عظیم از تولید «باورهای غلط»، مسئولان هنوز با وجود ورود به حوزه اطلاع‌رسانی، در تغییر نگرش و ایجاد رفتارهای پایدار در جوانان ایرانی، تلاش کافی نکرده‌اند.»
وی با اشاره به پژوهش سال گذشته خود در بیش از 100 کافی‌شاپ تهران به‌عنوان یکی از اماکن عمده توزیع داروهای روانگردان می‌افزاید: «این مطالعه نشان داد که علت عمده مصرف داروهای روانگردان که به شدت توهم‌زا هستند، نیاز به مصرف یک ماده انرژی‌زا، بی‌هویتی و افسردگی جوانان مصرف‌کننده است که در پی این نیازها، جوانان به‌دنبال روشی کاذب برای پر کردن خلأ هویت و نشاط خود می‌گردند.»
این پژوهشگر، برخی رسانه‌ها را نیز مورد نقد قرار داد که از قرص‌های روانگردان با نام قرص‌های شادی‌آور یاد می‌کنند و با این نامگذاری، این مواد موجب کنجکاوی جوانان برای مصرف داروهای مذکور میشود.
روانگردانها، جایگزین موادمخدر
دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر هم از جایگزینی قرص‌های روانگردان به جای موادمخدر سنتی هشدار می‌دهد و می‌گوید:«مبارزه با قرص‌های روانگردان صنعتی جدید در دستور کار ستاد مبارزه با موادمخدر است، زیرا معتقدیم موادمخدر آرام آرام از شکل سنتی به مواد صنعتی روانگردان در حال تغییر است که برای کنترل این مواد به‌طور قطع افزایش آگاهی خانواده‌ها و جامعه اهمیت زیادی دارد.»
سردار اسماعیل احمدی‌مقدم می‌گوید: «با توجه به نوظهور بودن این مواد در کشور، جامعه آگاهی لازم را از مضرات آن ندارد و تصور میشود که این قرص‌ها برای لذت‌های زودگذر است و آثاری هم بر جا نمی‌گذارد. در حالی که موادمخدر صنعتی اعتیادآور است و کسی هم که معتاد شد اگر مصرف نکند، دچار افسردگی‌های شدید و وابستگی روحی، روانی و حتی جسمی میشود.»
وی از دوره جدید کنترل این مواد می‌گوید و تصریح می‌کند:« در دوره جدید برای کنترل مصرف موادمخدر در کشور تاکید ویژه‌ای بر اجرای برنامه‌های آموزشی و پیشگیرانه مؤثر و قابل ارزیابی داریم و به همین علت برنامه‌های متنوعی با همکاری صدا و سیما و NGOها تدارک دیده‌ایم که ساخت فیلم‌ها و انیمیشن‌ها و پخش برنامه‌های آموزشی از طریق صدا و سیما از آن جمله است.»
به‌نظر می‌رسد جلوگیری از گسترش این مواد که آثار زیانبار آن صدها برابر بیشتر از موادمخدر است، بیش از هر چیز نیازمند آگاه‌سازی مردم به‌ویژه جوانان است و این مهم جز با همکاری تمام دستگاه‌های فرهنگی کشور محقق نخواهد شد.
