این جملات چند روز پیش محمدباقر قالیباف، شهردار تهران بود که با حضور در کنگره جامعه جراحان ایران یادآوری کرد: فشار شدید روحی از بزرگ‌ترین تهدید‌هایی است که امروزه در بین مردم تهران وجود دارد؛ به این ترتیب که متأسفانه اکثر مردم تهران عصبی و عبوس شده‌اند و نشاط و سر‌زندگی در بین آنها کمتر دیده می‌شود.
شنیدن این عبارات از زبان شهردار تهران در حالی است که به گفته روان‌پزشکان، هم‌اکنون بیش از 20 درصد مردم تهران به انواع اختلالات روانی مبتلا هستند. علاوه بر این، به گفته کارشناسان شیوع ابتلا به اختلالاتی از قبیل افسردگی و اضطراب در تهران بیشتر در سنین 15 تا 44 سالگی است که 79 درصد مبتلایان را تشکیل می‌دهند.
اما اینکه چرا در شهرهای بزرگی مثل تهران مردم، بیشتر انواع اختلالات روانی را تجربه می‌کنند موضوعی است که روان‌پزشکان نظرات مختلف اما تقریبا هم‌جهتی درباره آن دارند.
دکتر پرویز مظاهری، دبیر انجمن روان‌پزشکان ایران در گفتگو با همشهری با بیان اینکه در شهرهای بزرگ عدم رسیدگی به شهروندان به علت تراکم جمعیت منجر به افزایش شیوع انواع اختلالات روانی بخصوص اضطراب و افسردگی می‌شود، می‌گوید: البته این اختلالات در شهرهای کوچک هم دیده می‌شوند اما چون در این شهرها مردم زندگی آرام‌تری دارند، کمتر دچار اضطراب می‌شوند ضمن اینکه همین مردم به‌دلیل نبود امکانات کافی و تسهیلات افسردگی کمتری را تجربه می‌کنند.
این روان‌پزشک ادامه می‌دهد: به هر حال در کلانشهری مثل تهران تعجیل مردم شاید فقط به علت همین آگهی‌های تبلیغاتی و پیش‌خرید‌های مختلف است که مردم را ترغیب می‌کند در سرمایه‌گذاری برای این آگهی‌ها شرکت کنند.
«ما در شهرهای بزرگ روزانه با انواع اطلاعات و داده‌های مختلف مواجه می‌شویم و حتی این تبلیغات هم در خیلی از مواقع سلامت روانی شهروندان را تهدید می‌کنند.»
دکتر محمد‌علی شهرکی، روان‌پزشک و مدیر اجرایی جمعیت ترک اعتیاد آفتاب نیز با بیان این عبارات و با تاکید بر اینکه شهرهای بزرگی مثل تهران احتیاج به بازسازی فضای تبلیغاتی دارند، به همشهری می‌گوید: همین بیلبوردهای تبلیغاتی تجهیزات گران‌قیمت و متنوعی هستند که خواه ناخواه چه قبولشان داشته باشیم چه قبول نداشته باشیم، به صورت ارزش در می‌آیند و در این میان، رسانه‌ها هم به این تبلیغات دامن می‌زنند.
به گفته وی البته صدا و سیما و شهرداری مجبورند از این تبلیغات استفاده کنند؛ اما مسئولان باید بدانند که اگر درصد این تبلیغات مشخص نشود، باعث مشغولیت ذهنی مردم شده و مشکلات عدیده اقتصادی و اجتماعی را برای آنها به همراه می آورد چون فضاهای تبلیغاتی قطعا استرس‌زا هستند و مردم قدرت تحلیل آنها را ندارند.
جامعه ناایمن و برون‌ریزی‌های مختلف!
به گفته کارشناسان، در طول سال‌های گذشته، اگرچه تهران توسعه یافته ولی رفاه و امکانات مردم این شهر به همین اندازه توسعه نیافته است. همین امر هم باعث شده مردم بیشتر نگرانی و افسردگی خود را به کانون خانواده ببرند و آن هم به صورت انواع اختلالات خواب، سردرد و دیگر اختلالات روان‌تنی خود را نشان دهد.
دکتر مهراد متین راد، روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه استرس‌های مختلف زندگی شهری، خود را به صورت اختلالات مختلف روان‌پزشکی و روان‌تنی نشان می‌دهند، این‌طور توضیح می‌دهد: معضل عمده ما این است که ما یک جامعه ناایمن داریم به‌طوری که شاهد بی‌ثباتی عمیقی در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم هستیم. در کنار این مردم ما عادت کرده‌اند که هر روز از رسانه‌های مختلف اخبار نگران‌کننده بشنوند و همیشه در اضطراب و حیرت باشند.
این روان‌شناس با اشاره به اینکه همین امر کارایی افراد را مسلما کاهش داده و برون‌ریزی‌های مختلف به صورت پرخاشگری را بیشتر می‌کند، ادامه می‌دهد: از طرفی کارمندان ما در ادارات مختلف آموزش کافی را نگذرانده اند و نظم کافی را ندارند و در این ادارات تقریبا هیچ چیز سر جای خودش نیست.
نتیجه این بی‌نظمی هم نمود خود را در رانندگی، خرید کردن، حضور در مکان‌های شلوغ و حتی در رفتارهای روزمره نشان می‌دهد.
دکتر شهرکی نیز با اشاره به اینکه معضل کار و فعالیت هم عمده‌ترین زمان مردم را اشغال کرده، توضیح می‌دهد: می‌توان گفت دیگر چیزی به نام تعطیلات آخر هفته و استراحت برای همین فرد زمانی را برای بازسازی افکار و پرداختن به جنبه‌های روانی‌اش نمی‌دهد و همین استرس‌ها هم وقتی مدام افزایش می‌یابند، قاعدتا باعث بروز انواع بیماری‌های پنهان دیگر هم می‌شوند.
به گفته وی، چنین فردی در چنین شهری به تدریج دچار وادادگی می‌شود و علاوه بر سایر اختلالات روان‌پزشکی، انواع آسیب‌های اجتماعی نیز در او نمود پیدا می‌کنند.
علاوه بر این، دکتر شهرکی با بیان اینکه با توجه به ساخت شهرهای بزرگ و اینکه مردم بیشتر زمان خود را در داخل شهر سپری می‌کنند، لزوم بازنگری در معماری و طراحی ساخت چنین شهرهایی ضروری به نظر می‌رسد، معتقد است: این طراحی باید با تمرکز بر جنبه‌های روانی مردم صورت گیرد یعنی محیطی ساخته شود که اضطراب را از شهروندان دور کند.
خوددرمانی یا فرار
به گفته کارشناسان در خوشبینانه‌ترین حالت، 20 درصد افرادی که به علت مشکل مبهمی به پزشک مراجعه می‌کنند، یا بیماری‌شان کاملا روان‌پزشکی است که خود را به صورت مشکل جسمی نشان داده یا اینکه اختلال روان‌پزشکی روی مشکلات دیگر پزشکی فرد سوار شده است.
دکتر شهرکی در این باره می‌گوید: البته مردم ما در بیشتر موارد چنین وضعیتی را که همراه با فشارهای روانی است تحمل می‌کنند، در درجه دوم هم درصورت تحمل نکردن شرایط، به خود درمانی یا درمان‌های جایگزین می‌پردازند مثلا سراغ تکنیک‌های مختلف آرام‌سازی و یا تفکر مثبت می‌روند یا اینکه از کتاب‌های عمومی روان‌شناسی استفاده می‌کنند.
به گفته وی، باید در نظر داشت اگرچه این روش‌ها به جای خود مثبت هستند، ولی ممکن است فرد را به این فکر خطا بیندازند که دیگر نیازی به مراجعه به روان‌پزشک نیست.
به عقیده دکتر شهرکی در نهایت هم بیماران با انواع علائم جسمی مثل سردرد، سرگیجه، خستگی مفرط و تپش‌قلب به پزشک مراجعه می‌کنند و تازه در این زمان است که پزشک فرد را برای تشخیص اختلال روانی به روان‌پزشک ارجاع می‌دهد.
این در حالی است که به گفته روان‌پزشکان خیلی از مردمی که دچار مسائل وابسته به استرس می‌شوند، اصلاً نمی‌دانند که باید هنگام مواجهه با این علائم چه کرد به همین دلیل یا این استرس را سرکوب می‌کنند یا دائما از آن در حال فرار هستند.
دکتر راد نیز خاطرنشان می‌کند: در یک جامعه ناایمن مهم‌ترین نقش مسئولان ما این است که مردم را با روش‌های مختلف مدیریت استرس، و مقابله با آن آموزش دهند تا مردم بتوانند با باورهای اجتماعی این استرس را کنترل کنند تا بیش از این شاهد بی‌دقتی و بی‌تمرکزی در امور روزمره، اتلاف وقت، بالارفتن هزینه‌ها و کاهش بهره‌وری نباشیم.
همچنین این مسئله را فراموش نکنیم که استرس یک اختلال روان‌پزشکی نیست بلکه انفجارهای زنجیره‌ای زیادی ناشی از همین اختلال می‌توانند در کانون خانواده خودشان را نشان دهند.
