و یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح شده در حاشیه این کنگره همین است. در همین راستا به سراغ دکتر محمد ابراهیم مهدوی زفر‌قندی، اودیولوژیست و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، رفته‌ایم.
به گفته دکترمهدوی، غربالگری نوزادان حین تولد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند احتمال آسیب‌های آینده را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
هفتمین کنگره شنوایی‌شناسی ایران با همکاری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و انجمن علمی شنوایی شناسی از 24 تا 26 اردیبهشت ماه در تالار امام خمینی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و با هدف اطلاع رسانی در زمینه آخرین پیشرفت‌های علمی و تجربیات بالینی مرتبط با شنوایی شناسی برگزار می‌شود.
- آقای دکتر، شنوایی شناسی چیست و چه کارکرد درمانی دارد؟
رشته شنوایی شناسی برای اولین بار در ایران در سال 1352، به‌صورت دانشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (دانشگاه ملی سابق)، تاسیس شد. اگر بخواهیم این علم را تعریف کنیم، باید بگوییم که این رشته عبارت است از علم ارزیابی، تشخیص، بازتوانی وتوانبخشی اختلالات شنوایی و تعادلی.
در زمینه شناسایی افراد در مراکز صنعتی پر سرو صدا که احتمال آسیب جدی وجود دارد یا در تشخیص زود هنگام در نوزادان و اجرای برنامه‌های حفاظت شنوایی و ارزیابی‌های دوره‌ای کودکان سنین دبستانی و پیش دبستانی می‌توان با غربالگری مناسب، احتمال آسیب‌های آینده را کاهش داد که البته غربالگری نوزادان حین تولد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- دلیل این اولویت چیست؟
غربالگری شنوایی نوزادان بسیار حائز اهمیت است چرا که هر چه وجود آسیب شنوایی در نوزاد تازه متولد شده سریع‌تر تشخیص داده شود، نتایج درمانی آن‌که به‌صورت توانبخشی و تقویت شنوایی است، کارآمد‌تر خواهد بود و نقص‌های باقیمانده که تاثیرات آن به شکل نقص گفتاری، رفتاری و ارتباطی است به حداقل می‌رسد.
- آیا این آزمایش‌های بدوتولد در ایران هم انجام می‌شود؟
در کشورهای پیشرفته، آزمایش‌های شنوایی در بدو تولد اجباری شده است اما در ایران در برخی از بیمارستان‌ها انجام می‌شود و فراگیر نیست. البته انتظار ما این است که با همکاری انجمن علمی شنوایی سنجی و سازمان نظام پزشکی، این آزمایش‌ها مثل آزمایش‌های قبل از ازدواج برای تشخیص تالاسمی، اجباری شود.
تا اینجای کار هم سازمان‌هایی نظیر سازمان تامین اجتماعی و سازمان بهزیستی در بخشی از این غربالگری‌ها سهیم بوده‌اند.
- آیا این تست‌ها تنها ناشنوایی را مشخص می‌کند یا برای تشخیص کم شنوایی در نوزادان هم کاربرد دارد؟
این غربالگری‌ها برای جدا کردن نوزاد دچار مشکل از فرد سالم انجام می‌شود و قادر به تشخیص ناشنوایی‌های بالای 30 دسی بل است البته ارزیابی‌های بعدی را نیز می‌طلبد که سنجیدن میزان کم شنوایی و شروع اقدامات درمانی از آن دسته‌اند. تشخیص اختلالات شنوایی و تعادل مرحله بعدی است و بعد از آنها، توانبخشی شنوایی وجود دارد که از طریق سمعک یا کاشت حلزون و و سایل کمک شنوایی صورت می‌گیرد.
- این غربالگری‌ها در مدرسه هم انجام می‌شود؟
بله، به این دلیل که بچه‌های دبستانی ممکن است اختلالات گوش میانی و گوش داخلی داشته باشند و همین اختلالات قادر به ایجاد عوارض تحصیلی مثل عقب ماندن در دیکته، متوجه نشدن درس یا افت تحصیلی در آنها خواهد بود البته این غربالگری‌ها به شکل فراگیر در ایران انجام می‌شود.
- پدر، مادر‌ها چگونه می‌توانند تشخیص بدهند که کودکشان نیاز به ویزیت اودیولوژیست دارد؟
اگر کودکی دائما صدای تلویزیون را زیاد می‌کند، خیلی نزدیک به تلویزیون می‌نشیند، شب‌ها به هنگام خواب دهانش را باز می‌گذارد و حالت خرخر دارد ممکن است مشکلی در زمینه شنوایی داشته باشد؛ حتی این مشکل ممکن است در حد بزرگی آدنوئید او بوده و در کارکرد گوش میانی اختلال ایجاد کرده بوده. به‌طور کلی هر نوع اختلال ارتباطی که توسط والدین تشخیص داده شود، می‌تواند دلیلی مثل کم شنوایی داشته باشد.
- اگر این اختلالات شنوایی دیر تشخیص داده شود، چه عوارضی را پیش می‌آورد؟
عوارض ارتباطی، گفتاری، زبانی، اجتماعی و حتی درصورت زیاد بودن، عوارض ذهنی می‌تواند ایجاد شود. در همین راستا باید بگویم که لکنت و اختلالات گفتاری مثل نوک زبانی حرف زدن و عدم‌وضوح گفتاری می‌تواند در نتیجه اختلالات شنوایی به وجود آید.
- اصلاح این موارد از چه طریقی است؟
اصلاح، عموما از طریق سمعک است و آن مواردی هم که به مشکلات گو ش میانی مربوط می‌شود به وسیله متخصصان گوش و حلق و بینی قابل حل است اما تشخیص اولیه را معمولا اودیولوژیست‌ها انجام می‌دهند. اما اگر کاهش شنوایی در حد زیاد باشد و سن بچه هم اجازه بدهد و خیلی دیر نشده باشد، می‌توان از طریق کاشت حلزون اقدامات درمانی را انجام داد.
- و سمعک را چه کسی تجویز می‌کند؟
موضوع تقویت شنوایی و تجویز سمعک بسیار مهم است، بسیار سخت‌تر از تجویز عینک بوده و باید توسط اودیولوژیست انجام شود. البته متأسفانه در کشور ما به‌دلیل نبود آگاهی در برخی از موارد، فروشندگان یا برخی از افراد ناآگاه، اقدام به تجویز سمعک می‌کنند و این بر عهده خانواده‌ها و بیماران است که به این افراد اعتماد نکنند و به متخصصان این کار مراجعه کنند. ضمن اینکه، تست‌های شنوایی بسیار ساده است و آسیبی هم به گوش نمی‌زند.
- شرایط تجویز سمعک چگونه است؟
سمعک وسیله‌ای برای تقویت و تصحیح شنوایی است ولی اینکه چه کسی باید ازآن استفاده کند، بستگی به نیاز‌های فرد و تشخیص اودیولوژیست یا متخصص گوش و حلق و بینی دارد.
- استفاده از سمعک سن خاصی دارد؟
نه! سن خاصی ندارد و از نوزاد تا فرد مسن می‌توانند از یکی از انواع سمعک‌ها استفاده کنند چرا که سمعک‌ها در 3نوع مختلف داخل گوشی، پشت گوشی و جیبی برای افراد مختلف و در سنین متفاوت طرح ریزی شده‌اند. به‌عنوان مثال، نوع داخل گوشی را کسانی که به مسائل زیبایی حساس هستند برمی‌گزینند و جیبی‌ها بیشتر برای سالمندان یا کودکانی که هنوز مجرای گوش‌شان به خوبی رشد نکرده استفاده می‌شود.
- سمعک‌ها تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند؟
خیلی کم! ببینید، برخی از بیمه‌ها مثل بیمه‌های تکمیلی، بیمه بانک‌ها، نیروهای مسلح و تامین اجتماعی از سمعک حمایت می‌کنند اما این حمایت بسیار ناچیز است و مشکلی را از بیمار حل نمی‌کند. به‌عنوان مثال، 10در صد از یک سمعک 600 هزار تومانی یعنی چیزی معادل 60هزار تومان از سوی سازمان‌های بیمه گر به بیمار پرداخت می‌شود که در برابر هزینه سمعک چیز قابل توجهی نیست.
- بالاترین نوع کم شنوایی با سمعک درمان می‌شود یا روش‌های دیگری هم وجود دارد؟
معمولا وقتی بیماری، استفاده از سمعک برایش مفید نباشد از کاشت حلزون استفاده می‌کند.
- در ایران هم این جراحی به شکل روتین انجام می‌شود؟
بله، این جراحی در ایران به خوبی انجام می‌شود و کسانی هم که تا به حال کاشت حلزون را انجام داده‌اند درمان بسیار موفقیت آمیز وکار آمدی داشته‌اند. البته باید این نکته را هم ذکر کنم که کاشت حلزون بهتر است وقتی که کودک هنوز زبان مادری اش را فرانگرفته و در حدود 2سالگی انجام شود. در واقع وقتی که گوش داخلی تخریب می‌شود، با کاشت الکترود‌ها در حلزون گوش و تحریک عصب شنوایی می‌توان به ارتقای شنوایی کمک کرد.
- در برخی موارد بعضی از خانواده‌ها قادر به پذیرش این واقعیت که کودکشان ناشنوا یا کم شنواست در مراحل اولیه نیستند و اساسا موضوع را نمی‌پذیرند چه برسد به اینکه درصدد درمان برآیند، برای این افراد چه باید کرد؟
اگر اودیولوژیست اطلاعات کافی داشته باشد، می‌داند که خانواده به شکل ابتدایی، مقاومت خواهد کرد و مثلا مادر، تقصیر را به گردن پدر می‌اندازد و بالعکس که لازم است این پروسه با تدبیر اودیولوژیست طی شود و حتی ممکن است با افسردگی خانواده همراه باشد اما بعد از مدتی این خانواده‌ها واقعیت را می‌پذیرند و وارد مراحل درمان و توانبخشی می‌شوند.
