شاید او آن طور که داوود دانش جعفری، وزیر اقتصاد برکنار شده دولت در یک برنامه تلویزیونی گفت مردی غیرقابل پیش‌بینی است. چهره‌ای که هر از چند گاه با سخنانی واکنش‌های بین‌المللی را علیه ایران بر می‌انگیزد، این بار در قم جنجالی را کلید زد که همچنان ادامه دارد.
احمدی‌نژاد در بخشی از سخنان خود به کار چاقکنی و باج گیری در گمرک، دخانیات و سیستم بانکی و برخی کار شکنی‌ها اشاره کرد و درباره مسکن گفت: اخباری داشتیم که باند ویژه‌ای نشسته‌اند و در ارتباط با برخی بانکهای خصوصی و دولتی منابع بانکی را وارد بازار مسکن کرده‌اند.
وی ادامه داد: در جلسه‌ای نشستند و گفتند که فلانی را زمین خواهیم زد. او هرکاری کند دو جا دست ما است، یک نفت و دیگری بانکها. شما می‌شناسید که منظور من چه کسانی است.
احمدی‌نژاد در بخش دیگری از صحبت‌‌هایش خطاب به مردم قم اظهار داشت: عده‌ای با همراهی دشمن و با فتنه‌سازی و کارشکنی می‌خواستند دولت برخاسته از رای شما را به زمین بزنند.
اما هنوز ساعاتی از انتشار خبر این سخنرانی در روزنامه‌ها نگذشته بود که اولین واکنشها از قوه قضائیه برخاست. رئیس بازرسی کل کشور و رئیس سازمان ثبت اسناد واملاک وجود هرگونه مافیا را در کشور رد کردند.
در حالی که به‌نظر می‌رسید این ماجرا تمام شده است در برنامه زنده تلویزیونی مثلث شیشه‌ای وقتی وزیر سابق اقتصاد با پرسش رضا رشید‌پور مجری برنامه درباره مافیا مواجه شد ضمن اینکه وجود رانت خواری اقتصادی را تائید کرد، اینکه عده‌ای نشسته‌اند و به‌صورت سازمان یافته اخلال ایجاد می‌کنند را رد کرد.
به‌نظر می‌رسد پاسخ دانش جعفری بهانه‌ای شد تا دولت یکبار دیگر براین موضوع مانور دهد، این را از سخنان مبسوط علی‌اکبر جوانفکر مشاور رسانه‌ای ئیس جمهور می‌شد فهمید که بار دیگر سخنان احمدی‌نژاد را درباره مافیا تکرار کرد.
اما واقعیت کدام است؟ آیا اقتصاد ایران بر دستان مافیا می‌چرخد و یا اینکه دولت در اداره کشور موفق عمل نکرده است و با این حرف‌ها فرافکنی می‌کند؟
مافیا ریشه در ساختار دولت دارد
اصولا تعریف علمی‌مافیای اقتصادی چیست؟ برای پاسخ به این سؤال، سراغ استاد دانشگاه علامه طباطبایی رفتیم.
دکتر محمد قلی یوسفی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی همشهری، گفت:«مافیای اقتصادی به گروه‌های قدرتمندی اطلاق می‌شود که منابع کشور را در جهت منافع شخصی خود استفاده می‌کنند.
مافیا در کشورهای مختلف به‌صورتهای خاصی دیده می‌شوند؛ در یک کشور به‌صورت گروه‌های مشخص مافیایی عمل می‌کنند که دارای نیروهای مسلح هستند، در یک کشور دیگر در نظام تصمیم‌گیری کشور نفوذ دارند اما در بسیاری کشورها همه موارد را با هم دارند».
یوسفی خاطر نشان کرد:«مافیا پدیده‌ای کاملا شناخته شده است و در کشورهایی که تصمیم‌گیری شفاف نداشته باشند رشد می‌کند و در محیط‌های تاریک قوی می‌شود.
مافیا باعث می‌شودتصمیمات با مشکل مواجه شوند، عملکرد اقتصادی ضعیف شود، و امکان اینکه سیاستهای اقتصادی درست هزینه شود را می‌گیرند».
وی اضافه کرد:«مافیا در جایی که سیستم بازار و سیستم اقتصادی کارا نباشد منجر به اجحاف شده و قوانین را زیر پا می‌گذارند، در تارهای مختلفی تنیده می‌شوند و مسئولین را در دامهای قدرتهای موازی خود گرفتار می‌کنند».
این استاد دانشگاه در مورد وجود مافیا در کشورمان یادآورشد:« در کشور ما هم وضعیت به همین منوال است، مادامی‌که نظام تصمیم‌گیری کشور شفافیت ندارد، هزینه‌ها به جامعه تحمیل شده و در این شرایط انحصارات تجاری در اختیار افراد خاص قرار می‌گیرد، بعضی تصمیمات در خارج از مجلس تصویب می‌شود و در مورد باندهای فساد رانت خوار و ویژه خوار اقدام جدی نمی‌شود.»
وی با اشاره به مافیا در دل دولت گفت:«وقتی افرادی را به‌عنوان زمین خوار می‌گیرند و یک هفته بعد آزادشان می‌کنند نشان می‌دهد مقابله به مثل وجود دارد تا وقتی قراردادها به افراد خاص داده می‌شود، سیستم بانکی در اختیار گروه خاصی قرار می‌گیرد، درگیری سیاسی نتیجه نمی‌دهد.»
وی اظهار داشت:« واقعیت این است که در طول سه سال گذشته به خاطر نبود شفاف‌سازی کافی و نبود نظام پاسخگویی قدرتهای موازی در جامعه رشد کرده و مسئولین را در دام انداخته‌اند.به هر حال مافیای کشور ما ریشه در ساختار قدرت دارند.»
اسحاق جهانگیری:
در وجود مافیا در سیستم دولتی تردیدی نیست
گزارشهای بین‌المللی راجع به مفاسد اقتصادی نقش دولت را پررنگ نشان می‌دهد از همین رو مابعد ازجنگ به کم کردن حضور دولت در اقتصاد پرداختیم.
اسحاق جهانگیری وزیر صنایع و معادن اسبق با اشاره به صحبت‌های جوانفکر در مورد مافیا پرور بودن دولتهای قبل ضمن بیان مطلب فوق گفت: اتهام زدن به دیگران کار سختی نیست به‌خصوص به جریان یا دولتی که سرکار نباشد و متأسفانه سیستم کشور طوری نیست که کسی اتهامات را پیگیری کند.
جهانگیری در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی همشهری خاطر نشان کرد: در رابطه با مفاسد اقتصادی نظری دارم که می‌تواند برای کسی که دنبال مبارزه با این جرایم است مهم باشد. هر چه اقتصاد دولتی‌تر باشد و نقش دولت پررنگ تر، مفاسد اقتصادی بیشتر می‌شوند. می‌بینیم که رابطه یک به یک است یعنی به هر نسبت که دولت بیشتر دخالت کند مفاسد اقتصادی بیشتر می‌شود.
وی اضافه کرد: این موضوع مختص ایران نیست و گزارشهای اقتصادی در مورد مفاسد اقتصادی نقش دولت را پررنگ نشان می‌دهد.
وزیر اسبق صنایع و معادن خاطر نشان کرد: یکی از اقدامات مهم دولت بعد از جنگ کم رنگ کردن حضور دولت در اقتصاد بود. اینکه ما کارخانه‌ها را واگذار کنیم کافی نیست، باید دخالتهای اداری دولت به راهکار قانونی تبدیل شود. مثلا نباید دادن وامها دستوری باشد طرحها باید قانونمدار و شرایط گرفتن وام قانونی باشد. یا در مورد کاهش تعرفه واردات باید راهکار علمی وجود داشته باشد و هرکدام از فعل و انفعالات اقتصادی گذر کنند.
وی در ادامه یادآور شد:ما در برنامه سوم به این سمت رفتیم تمام سازو کار واردات شفاف شد، نرخ ارز تک رقمی‌شد و کالاهای دولتی چند نرخی مثل آلومینیوم، مس و آهن جای خود را به بورس داد. قراردادهای بین‌المللی در مناقصات شفاف بسته شدند. ظلم بزرگی است به مجموعه مدیران سابق که موانع را رفع کردند اتهام زده شود.
جهانگیری در نهایت به دولت احمدی‌نژاد اشاره کرد و گفت: سه سال از سرکار آمدن این دولت می‌گذرد و بعد از این همه جنجال انتظار می‌رود حداقل پنج باند مافیای اقتصادی معرفی شوند. در این دولت که پشتیبانی همه نظام را دارد انتظار می‌رود نقش خود را پررنگتر کرده و گلوگاه‌هایی را شناسایی کرده و به اقدامات خود در این رابطه اشاره کنند. اما می‌بینیم شعار چیز دیگری است و عمل چیز دیگری.
سعید شیرکوند:
با گذشت سه سال از عمر دولت، کوبیدن بر طبل مافیای اقتصادی پذیرفتنی نیست
سعید شیرکوند در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی همشهری با اشاره به اینکه مردم از ضعف دولت در زمینه مسکن استفاده کرده و سرمایه‌های خود را به این بخش سرازیر می‌کنند تا سود بیشتری عایدشان شود، گفت: اگر سازو کار دولت براساس ضوابط کارشناسی تبیین شده باشد و بر مبنای علمی‌باشد، منفعت‌طلبی مردم در یک بستر سالم و شفاف صورت می‌گیرد. اما اگر در نظام اقتصادی سازو کار حاکم بر نظام اقتصادی از شفافیت لازم برخوردار نباشد این امکان به وجود می‌آید که همه افراد از این منافذ و ابهام‌ها حتی با کارهای مجرمانه و فساد‌آمیز در جهت منافع خود اقدام کنند.
وی تاکید کرد: مسئولیت دولتها این است که سازوکارهای حاکم بر اقتصاد را علمی‌و شفاف تنظیم کنند تا جلوی این‌گونه سوءاستفاده و تخلفات را بگیرند یا به حداقل برسانند.
شیرکوند اضافه کرد: من فکر می‌کنم منظور رئیس‌جمهور از مافیا این اقدامات است. اما باید بگویم در همه کشورها این ایراد به دولت برمی‌گردد و مسئولیت با خود دولت است.
با گذشت سه سال از عمر دولت کوبیدن بر طبل مافیای اقتصادی پذیرفتنی نیست چرا که منظور سوءاستفاده افراد در شکل گسترده و عمومی‌نیست حال آن‌که مافیا سازمان یافته هستند و با قدرت شبکه‌ای ایجاد می‌کنند که با استفاده از آن به ارکان دولت نفوذ می‌کنند و منافع خود را به حداکثر می‌رسانند.
وی خاطر نشان کرد: معمولا فساد و رانت یا شبکه‌های مافیایی در اقتصادهای مبتنی بر حضور گسترده دولت امکان پذیر است و اگر چنین گروه‌هایی وجود دارند اشکال به دولت بر می‌گردد چرا که آنها را شناسایی نمی‌کند.
معاون اسبق وزیر اقتصاد در نهایت گفت: به‌نظر من دولت فهم دقیقی و کاملی از مافیا و فعالیت‌های مجرمانه در اقتصاد ندارد و با فرافکنی و توجیه، کم کاری و نابسامانی اقتصاد موجود را می‌پوشاند.
