ما طلبکاریم، اعانه نمی‌خواهیم

محمد ناصر احدی- همشهری آنلاین: «... تو محال می‌جویی! یا شاید ـ غلط نکنم ـ ترسانی دست در کیسه کنی، آبادی می‌خواهی اگر از کیسه تو نباشد؟ بی‌تغییر، بدون کوشش و بی‌خرجی؟ آبادی چگونه خودش آباد شود؟ دیگران خشت می‌زنند؛ تو اگر از گِل پرهیز می‌کنی، دست در کیسه کن.» اینها گفته‌های سِنِمّار معمار در نمایشنامه «مجلس قربانی سِنِمّار» بهرام بیضایی به نعمان حاکم است که از او خواسته کاخ «خُورنق» را بنا کند، اما به قول سِنِمّار، کاخ را «بدون کوشش و بی‌خرجی» می‌خواهد. حال و روز این روزهای خانه هنرمندان به کاخ خورنق بی‌شباهت نیست که دیگر رمقی برایش باقی نمانده، اما آنهایی که می‌توانند برای سر پا ماندن آن کاری کنند، نمی‌خواهند یا نمی‌توانند قدم از قدم بردارند. در سال‌های گذشته، شهرداری تهران بیشترین حمایت را از این نهاد فرهنگی داشته و طبق آنچه در خبرها آمده، به‌رغم همه مشکلاتی که شهرداری با آنها دست به گریبان است، امسال هم، دیر یا زود، خانه هنرمندان از حمایت شهرداری منتفع خواهد شد. اما آیا تمام بار حمایت از خانه هنرمندان باید بر دوش شهرداری تهران باشد؟ برای آگاهی بیشتر از مشکلات خانه هنرمندان به سراغ بهروز غریب‌پور، بنیانگذار و نخستین مدیرعامل این مجموعه فرهنگی‌ رفتیم تا با دقت بیشتری زوایای مشکلات خانه هنرمندان را مورد واکاوی قرار دهیم.

• شما در گفت‌وگویی اشاره کرده بودید که خانه هنرمندان برای حل مشکلاتش می‌تواند از ردیف بودجه وزارت ارشاد استفاده کند. شما خودتان در دوران مدیریت‌تان از این ردیف بودجه استفاده کرده بودید؟

اولین منبع مالی ما در تاسیس خانه هنرمندان کمک‌های وزارت ارشاد بود؛ هرچند این کمک‌ها تداوم نداشت و بریده‌بریده بود. در دوران مدیریت من، ما از طریق خانم راکعی که عضو شورای‌عالی خانه هنرمندان و نماینده مجلس بود، به کمیسیون فرهنگی مجلس رفتیم و با شرکت در جلسات مختلف، اختصاص یک درصد از بودجه عمرانی کشور را به فعالیت‌های فرهنگی و هنری مستمسکی قرار دادیم تا یک منبع مالی دائمی داشته باشیم.

در آن زمان این یک درصد مبلغ هنگفتی می‌شد که بعدها به نیم‌درصد تغییر کرد و حتی همان نیم‌درصدِ مصوب هم اگر به اجرا درمی‌آمد، هم برای اجرای طرح‌های فرهنگی و هنری، هم برای تاسیس مراکز فرهنگی جدید و هم برای خانه هنرمندان کمک بسیار بزرگی بود. اما در عمل، به‌دلیل روحیه کاسب‌کارانه، این قضیه به خرید تابلوهای هنری و صرفا آثار تجسمی معطوف شد و دلال‌هایی به‌وجود آمدند که از محل بودجه وزارتخانه‌ها شروع به خرید تابلو کردند و در نهایت هم جریان ناسالمی ایجاد شد. به این ترتیب دلیل اولیه استفاده از این بودجه تغییر کرد و کم‌کم فراموش شد.

• پس معتقدید اگر این بودجه، به‌جای خرید تابلو، در مسیر درستش قرار می‌گرفت و صرف فضاهای فرهنگی‌ای مثل خانه هنرمندان می‌شد، مشکلات کنونی برای این مرکز ایجاد نمی‌شد؟

در دوره مدیریت من در خانه هنرمندان ۲ نکته مهم رعایت می‌شد؛‌ اول، منابع مالی قانونمند و دوم، تعریف یک ساختار غیرمرسوم اداری با حداقل نیرو و بوروکراسی. طی ۹سالی که مدیر خانه بودم، یک نامه و تقاضا نبود که بلافاصله به آن جواب نداده باشم. در دوره من، هرکس که طرح و برنامه‎ای ارائه می‌داد، اگر مفید بود، در برنامه سالانه ما قرار می‌گرفت. ایجاد ساختاری چابک و حداقلی برای رفع نیازهای خانه هنرمندان ازجمله کارهای من در دوران مدیریتم در این مجموعه بود.

برای راه‌اندازی خانه، شهرداری تهران زمین و جا را در اختیار ما گذاشت و وزارت ارشاد منبع مالی را تامین کرد. اما بعدها جریان‌هایی باعث شدند که خانه هنرمندان بیفتد به دامن شهرداری و دید مسئولان شهرداری این بود که خانه یکی از فرهنگسراهای شهرداری است که این نگاه غلط است. شهرداری در مقطعی حقیقتا کمک می‌کرد و آقای قالیباف با تبدیل ۲ سوله متروکه به تماشاخانه خیلی کمک کرد که باعث شد برخی اعضای شورای‌عالی به ایشان تمایل پیدا کنند و از ارشاد غافل شوند. درحالی‌که مصوبه ارشاد کمک فرهنگی بزرگی بود که از مسیرش منحرف و اصل مصوبه فراموش شد.

به‌نظر شما، هم‌اکنون، شورای‌عالی خانه هنرمندان از اشراف و توانایی لازم برای حل مشکلات این مرکز برخوردار است؟

من از اعضای فعلی شورای‌عالی خانه هنرمندان تنها آقای ایرج راد را می‌شناسم و شناختی از بقیه ندارم، اما می‌توانیم بگوییم در زمان مدیریت من افرادی همچون مرتضی ممیز، غلامحسین نامی، امیر خانی و عزت‌الله انتظامی در شورای‌عالی خانه هنرمندان عضویت داشتند و افرادی همچون استاد شجریان، استاد محمود دولت‌آبادی و سرکار خانم سیمین بهبهانی از مشاوران عالی این شورا بودند. این‌طور نبود که من هرچه بخواهم انجام دهم اما اعضای شورا نظری نداشته باشند.

در دوره‌ای از حضور وزارت ارشاد در شورای‌عالی خانه هنرمندان غفلت شد، درحالی‌که در زمانی آقای مسجدجامعی و حتی آقای صفار هرندی در جلسات شورا شرکت می‌کردند؛ البته آقای احمدی‌ن‍ژاد زمانی که در شهرداری بود با من موضع داشت و به خانه هنرمندان توجه نمی‌کرد. متأسفانه اعضای فعلی شورای‌عالی خانه هنرمندان گذشته این مرکز را مطالعه نکرده‌اند تا بتوانند مصوبه اختصاص بودجه از فعالیت‌های عمرانی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری را احیا کنند.

آقای رجبی معمار باید هرطور که شده بود، به‌جای رسانه‌ای‌کردن این مسئله، دنبال حل آن می‌رفت. من در دوره مدیریتم هر روز با چنین مسائلی روبه‌رو بودم و این مسائل، حداقلِ انعکاس مطبوعاتی را داشت. وقتی اعضای شورای شهر گفته‌اند که شهرداری ردیف بودجه‌ای برای کمک به خانه هنرمندان دارد، طبیعی است که شهرداری کمک کند اما هم‌اکنون این شائبه به‌وجود آمده که وزارت ارشاد فقط ۵۰میلیون کمک کرده است. با انعکاس مشکلات در رسانه‌ها، فقط گره‌ها بیشتر می‌شود درحالی‌که تنها راه‌حل این است که نمایندگانی از خانه هنرمندان، شهرداری و وزارت ارشاد بنشینند و با مطالعه مسائل گذشته این مجموعه، با نگاهی آینده‌نگر، مشکلات آن را برطرف کنند.

• شما به چابکی ساختار اداری خانه هنرمندان در دوره مدیریت‌تان اشاره کردید. چطور شد که این ساختار، فربه و سنگین شد؟

در دوره مدیریت اسبق خانه هنرمندان، مدیری بود که خیلی دوست داشت وزیر شود و خانه هنرمندان را به شکل یک وزارتخانه کوچک درآورده بود. بعدها این بدعت غلط ادامه پیدا کرد و تعداد نیروهای خانه هنرمندان زیاد شد. درحالی‌که تا من در خانه هنرمندان بودم، اصل را بر این گذاشته بودم که هزینه‌های سربار و پذیرایی‌های آنچنانی نداشته باشیم. برای مثال، یک‌بار مرحوم ممیز به من گفت باید مجله‌ای شبیه به مجله «طاووس» که بسیار نفیس بود و با هزینه شخصی منتشر می‌شد، منتشر کنیم. من به ایشان گفتم من هرگز چنین کاری نمی‌کنم چراکه باید از محل بودجه حداقلی خانه، حقوق کارمندان و نیروهای خدماتی مجموعه را بدهیم و نمی‌توانم بودجه‌ام را صرف انتشار مجله کنم. حتی رستوران گیاهی و قسمت دیگری که در خانه غذاهای غیرگیاهی می‌فروخت، موظف بودند هم ناهار نیروها را تامین کنند و هم درآمدزایی داشته باشند. بنابراین، فرمول صرفه‌جویی باید دوباره در خانه هنرمندان اجرا شود.

• در نهایت، با توجه به وضعیت کرونا، تحریم و کاهش درآمدها راه‌حلی برای مشکلات خانه هنرمندان وجود دارد؟

در جمع‌بندی باید بگویم، ما باید طلبکار باشیم، نه اینکه بخواهیم به ما اعانه بدهند؛ یا هنر ارزشمند است و باید هزینه‌اش را بدهند یا ارزشمند نیست و لازم نیست برایش هزینه کنند. من سؤالی دارم؛ هم‌اکنون با همه این مصیبت‌هایی که شما به آنها اشاره کردید، چطور برنامه‌های صداوسیما قطع نمی‌شود؟

• چون بودجه‌اش قطع نمی‌شود.

خب، مسئولان باید ضرورت‌های تشکیل و راه‌اندازی خانه هنرمندان را دوباره بررسی کنند تا برایش بودجه فراهم شود.