به گزارش همشهری آنلاین به نقل از سبزینه، به اعتقاد محققان، تشکیل ۵/۲ سانتی‌متر خاک حداقل به یک‌هزار سال زمان نیاز دارد و این درحالیست که روند فرسایش خاک در دنیا بین سه تا پنج تن در هکتار است که این رقم در کشور ما ۱۵تن در هکتار محاسبه شده و میزان فرسایش خاک در چهار محال و بختیاری در برخی مناطق به حدود ۲۵ تن در هکتار نیز می‌رسد. این نرخ فرسایش بیش از حد قابل تحمل فرسایش بوده و این امر موجب شده که در برخی مناطق به‌طور کلی خاک از دست برود که در این شرایط میزان جذب رطوبت خاک کاهش یافته و در زمان وقوع سیل، سیلاب به‌جای جذب در زمین به رواناب تبدیل شود.
در کشور ما متأسفانه آن‌چنان که باید به مسأله حفظ خاک توجه نشده و این درحالیست که آب بدون خاک هیچ تأثیری در افزایش تولید و رونق ندارد. فرسایش خاک می‌تواند یک روند آرام و بدون اثر مشخص باشد یا یک روند سریع داشته باشد که آسیب جدی به خاک بزند. در سال‌های اخیر طبق گفته کارشناسان روند فرسایش خاک در کشور، به‌ویژه در استان چهار محال و بختیاری روند صعودی به خود گرفته است. استفاده بیش از اندازه از کودهای شیمیایی و سموم و شیوه‌های نادرست دفن زباله سبب می‌شود که خاک‌های کشور آلوده شود و این موضوع ارتباط مستقیمی با امنیت غذایی دارد.
این مسأله ممکن است در کاهش پتانسیل تولیدات کشاورزی، آسیب شبکه‌های زهکشی و کاهش کیفیت آب‌های سطحی خود را نشان دهد.
- روند فرسایش خاک در ایران ۱۵ تن در هکتار محاسبه شده است
معاون آبخیزداری اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهار محال و بختیاری درخصوص روند فرسایش خاک در جهان اظهار کرد: روند فرسایش خاک در دنیا بین سه تا پنج تن در هکتار است که این رقم در کشور ما ۱۵ تن در هکتار محاسبه شده است.
علی‌محمد محمدی در ادامه با بیان این‌که نرخ فرسایش خاک در چهار محال و بختیاری در برخی مناطق حدود ۲۵ تن در هکتار است، عنوان کرد: یکی از دلایل عمده بالا بودن نرخ فرسایش خاک در این استان توپوگرافی و شیب بلند است. همچنین از بین رفتن پوشش گیاهی نیز تأثیرگذار است.
محمدی افزود: یکی از راهکارهای اصلی برای جلوگیری از فرسایش خاک ایجاد پوشش گیاهی و اجرای عملیات‌های آبخیزداری و آبخوانداری است؛ اقدماتی نظیر جنگل‌کاری، مرتعداری، ذخیره نزولات آسمانی، احداث بندهای خاکی، سنگی ملاتی، شیب‌بندی ارتفاعات و... در حفظ خاک بسیار مؤثر است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهار محال و بختیاری با بیان این که در استان با مشکل تنش آب و خاک مواجهیم، گفت: شاید بتوان کمبود بارش‌ها را از راه‌هایی مانند شیرین‌کردن و انتقال آب جبران کرد، اما تشکیل یک سانتی‌متر خاک بنا بر جنس سنگ بین ۲۰۰ تا یک‌هزار سال به‌طول می‌انجامد.
وی تأکید کرد: خشک‌سالی‌های اخیر، تغییر اقلیم، کاهش پوشش گیاهی در مراتع و جنگل‌ها به‌علت چرای بی‌رویه دام، شخم و شیار و قطع درختان موجب فرسایش خاک می‌شود.
- نقشه خاک در چهار محال و بختیاری وجود ندارد
یک استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد درخصوص مسأله فرسایش خاک در چهار محال با بیان این‌که مسأله فرسایش خاک یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در کشور است، اظهار کرد: چهار محال و بختیاری سرچشمه رودخانه‌هایی از جمله کارون، زاینده‌رود و دز است و بخش مرکزی و جنوب‌غربی کشور را سیراب می‌کند و به‌نوعی این رودها منبع تغذیه خلیج‌فارس نیز محسوب می‌شوند.
مهدی نادری ادامه داد: در یک تعریف کلی فرسایش خاک به جابه‌جایی ذرات خاک از یک منطقه و رسوب در پایین‌دست اطلاق می‌شود و معمولاً اگر این عمل به‌صورت طبیعی رخ دهد، مشکلی را ایجاد نمی‌کند، اما اگر این کار بیش از حد استاندارد باشد، می‌تواند تبعاتی را به‌همراه داشته باشد.
نادری با بیان این‌که فرسایش خاک هم در مبدأ و هم در مقصدی که رسوب می‌کند، تأثیراتی را به‌همراه دارد، گفت: در زمانی‌که فرسایش خاک رخ می‌دهد، معمولاً مواد غنی خاک از دست می‌رود و تهیه عناصر غذایی برای خاک ازجمله کود برای کشاورزان هزینه بالایی دارد. در خاک‌های مرغوب مقادیر زیادی فسفات، پتاسیم، آهن و... وجود دارد که با فرسایش خاک این مواد غنی در اراضی کشاورزی و مرتعی از بین خواهد رفت.
استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد ادامه داد: در فرسایش خاک، کربن موجود در خاک بر اثر تابش نور خورشید وارد هوا شده و موجب ایجاد گازهای گلخانه‌های می‌شود. از بین رفتن خاک همچنین موجب تخریب زیستگاه موجودات کوچک و بزرگ خواهد شد.
وی با بیان این که تصفیه آب‌های آلوده از معادن و کارخانجات از طریق خاک امکان‌پذیر است، بیان کرد: اهمیت حفاظت از خاک بیش‌تر از گذشته احساس می‌شود. امروز سازمان خواروبار جهانی خاک را یک عامل تأثیرگذار در امنیت غذایی معرفی می‌کند و با توجه به تولید غذای سالم از خاک، مسائلی مانند فقر، گرسنگی و بیکاری با وجود خاک مرغوب ریشه‌کن می‌شود.
نادری سنگ بستر، اقلیم، موجودات زنده، زمان و مواد عالی را از عوامل موثر در تشکیل خاک عنوان کرد و گفت: برای تشکیل ۵/۲ سانت خاک حداقل ۳۰۰ سال زمان در شرایط مطلوب نیاز است، اما در حال حاضر به‌علت گرم شدن کره‌زمین، تغییر اقلیم، تغییر در نوع بارش، چرای بی‌رویه، بهره‌برداری غیراصولی از خاک و... برای تشکیل ۵/۲ سانت خاک حداقل به یک‌هزار سال زمان نیاز داریم.
- برای جلوگیری از فرسایش خاک نیازمند یک برنامه‌ریزی مداوم هستیم
استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد با بیان این که طبق تحقیقات علمی انجام‌شده در دانشگاه شهرکرد به‌طور میانگین نرخ فرسایش خاک در چهار محال و بختیاری حدود ۹ تن در هکتار است، خاطرنشان کرد: اما این آمار قطعیت ندارد و در برخی مناطق نرخ فرسایش خاک بسیار بالاتر از این میزان است.
وی تأکید کرد: برای جلوگیری از فرسایش خاک نیازمند یک برنامه‌ریزی مداوم و پیوسته، بودجه و تماس نزدیک با بهره‌برداران منابع طبیعی هستیم. متأسفانه متولی حفظ خاک مشخص نیست و هزینه‌هایی که سالانه برای حفاظت از خاک با انجام اقداماتی ازجمله آبخیزداری، مرتعداری و جنگل‌کاری انجام می‌شود، به علت رها شدن بعد از چند سال نتیجه‌بخش نیست.
نادری با بیان این که مبارزه در بحث فرسایش خاک باید دائمی باشد، یادآور شد: میزان فرسایش خاک در آمریکا در سال۱۹۸۲ حدود ۹ تن در هکتار و بسیار بحرانی بود، اما با انجام یکسری اقدامات این عدد به ۶ تن در هکتار کاهش پیدا کرد، زیرا تمامی عوامل موثر در فرسایش خاک در کنار هم در نظر گرفته شد.
استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد اضافه کرد: توان فرسایش خاک در چهار محال و بختیاری در نهایت یک تن در هکتار است، اما در استان ۱۰ برابر تولید خاک، خاک از بین می‌رود، زمانی‌که خاک از بین برود، موجب می‌شود نتوانیم سیل را کنترل کنیم و نفوذ آب در آب‌های زیرزمینی صورت نمی‌گیرد.
وی با اشاره به این که خوشبختانه قانون حفاظت از خاک در سال ۱۳۹۸ در مجلس شورای اسلامی به تصوب رسیده است، توضیح داد: در ابتدا باید این قانون به تناسب هر منطقه بومی‌سازی شود و دستگاه‌های متولی باید مساعدت لازم را در اجرای برنامه‌های این قانون داشته باشند.
نادری با بیان این‌که طرح‌های تفصیلی و برنامه‌ها برای حفاظت از خاک باید بر اساس نقشه خاک چهار محال و بختیاری تهیه شود، گفت: در استان نقشه خاک تهیه نشده است، اگر برنامه‌ریزی‌ها براساس این نقشه انجام شود، قطعاً حفاظت از خاک به‌درستی انجام می‌شود، به‌طور مثال باید خاک مناسب برای کشاورزی، ساختمان‌سازی، ایجاد طرح‌های گردشگری، عمرانی و.. در این نقشه تعیین شود، اگر این نقشه وجود نداشته باشد مسئولان نمی‌توانند در توسعه شهرها و روستا تصمیم درست بگیرند.
استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد با تأکید بر این که کشاورزی و بهره‌برداری از منابع‌طبیعی باید پایدار باشد، خاطرنشان کرد: مسئولیت حفاظت از خاک باید به کشاورزان، عشایر و بهره‌برداران کشاورزی سپرده شود. هر اقدامی بدون همکاری بهره‌برداران و مسئولان دولتی در حفاظت از خاک محکوم به شکست است.
نظر شما