همشهری‌آنلاین - حمیدرضا بوجاریان: اگر کرونا دارید می‌توانید این بیماری را حتی بدون علائم گسترش دهید. محققان دریافته‌اند حدود ۲۰درصد از افراد مبتلا به ویروس کرونا عاری از هرگونه علائمی از بیماری هستند. این دقیقا همان نقطه پرمخاطره کووید-۱۹ است؛ انسان‌های به ظاهر سالمی که هیچ نشانه‌ای از ابتلا به ویروس مرگبار کرونا ندارند، احساس خستگی نمی‌کنند، تب ندارند و آخرین باری که سرفه کرده‌اند را کسی به‌خاطر نمی‌آورد؛ درحالی‌که آنها هم به کرونا مبتلا هستند و بدون اینکه بدانند دیگران را آلوده می‌کنند. یکی از پیچیدگی‌های مهار کرونا در جهان همین انتقال بدون علامت بیماری است.
- یک روایت واقعی
علیرضا تا همین ۳روز قبل به روال هر روزه ماسک را روی چهره‌اش ثابت می‌کرد و پشت میزکار ضدعفونی‌شده‌اش کار روزانه را در یک شرکت مهندسی راه و ساختمان پی می‌گرفت. او حالا چهارمین روز ابتلا به کرونا را در خانه می‌گذراند؛ پس از آنکه جواب مثبت آزمایش کرونا را به دستش دادند. علیرضا، قربانی یکی از ناقلان خاموش است.
وقتی از او پرسیدند که در هفته‌های گذشته با فردی که به کرونا مبتلا شده دیداری داشته یا نه؟ هیچ گزینه‌ای به ذهنش نمی‌رسید، اما وقتی ۳نفر دیگر از اعضای شرکتی که در آن کار می‌کرد هم به کرونا مبتلا شدند، مشخص شد منبع اصلی گسترش ویروس مسئول تدارکات شرکت بوده که ۲هفته قبل مادر و برادرش کرونا گرفته بودند.
- من یک ناقل بالقوه‌ام
از زمانی که بحث شیوع و همه‌گیری کرونا در جهان مطرح شده یکی از مشکلات اصلی در ارتباط با این بیماری، انتقال آن از طریق افراد با علامت و بدون علامت است. تا پیش از اینکه کرونا اینچنین جهانی و شناخته شود تنها بیماری ایدز بود که همگان به نوعی درباره انتقال آن در دوره کمون (نهفتگی) اطلاعاتی آموخته بودند.
رفتاری که حالا ویروس کووید-۱۹ از خود نشان می‌دهد درست شبیه همان چیزی است که ما از ایدز می‌شناسیم؛ با راه‌های متفاوت انتقال و سازوکار متفاوت بیماری. مهم‌ترین نکته تا زمانی که راه درمانی در دسترس نیست و واکسنی برای کرونا توزیع همگانی نشده این است که مسئله نهفتگی بیماری را به‌طور مداوم به‌خود و دیگران یادآوری کنیم.
- چرا توجه به ناقلان خاموش الان مهم‌تر است؟
اهمیت این موضوع در شرایط کنونی یعنی چندین‌ماه پس از شیوع و گسترش کرونا در جهان بیشتر است؛ چراکه در نخستین هفته‌ها و ماه‌ها همه افراد جامعه در مواجهه با بیماری ناشناخته ترس بیشتری داشتند و در عین حال هنوز فرایند بیماری وارد دوره طولانی‌مدت نشده بود؛ به همین دلیل گروههای مختلف جامعه میل بیشتری به‌خودمراقبتی و همچنین دیگر مراقبتی داشتند.
این روزها یکی از مهم‌ترین چالشها در بسیاری از کشورهای جهان، متقاعد کردن انسان‌های خسته‌ای است که از زندگی در زمانه کرونا بریده و انگیزه‌هایشان را از دست داده‌اند؛ گروهی که هم خودشان در خطر هستند و هم می‌توانند دیگران را در خطر ابتلا به بیماری قرار بدهند. به گفته مینو محرز، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا، مسئله استفاده از ماسک صرفا مراقبت از خود نیست، بلکه سوی دیگر ماجرا مسئله مسئولیت اجتماعی و مراقبت از دیگری است. او به همشهری می‌گوید: «اساسا از زمانی که بحث شیوع کرونا مطرح شد، موضوع فاصله اجتماعی مورد توجه قرار گرفت.
این موضوع از ابتدا هم مسئله بسیار مهمی بود؛ چون برای همه روشن بود که کرونا در بسیاری از افراد علائمی ندارد؛ درحالی‌که این افراد می‌توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند. به همین دلیل هم در ایران حتی با وجود تعطیلات نوروز از مردم خواسته شد که همه دید و بازدیدها را تعطیل کنند. جامعه آن زمان این مخاطره را درک کرد، اما به هر حال با گذشت زمان میزان توجه مردم به اهمیت این موضوع کمتر شده است؛ درحالی‌که شرایط ما تغییری نکرده و حتی کرونا قوی‌تر شده است.»
به گفته او، ناقلان خاموش به‌مراتب خطرناک‌تر از مبتلایان با علامت هستند؛ چراکه مبتلایان با علامت چه در بیمارستان باشند و چه در خانه روابط اجتماعی‌شان را محدود می‌کنند، متوجهند که مبتلا شده‌اند و به نوعی در شرایط قرنطینه قرار می‌گیرند، اما مبتلایان بدون علامت در محیط‌های گوناگون در رفت‌وآمد هستند. راه‌پله‌ها، آسانسورها، رستورانها و کافه‌ها و... مکان‌های عمومی هستند که می‌توانند بیماری را سرایت بدهند؛ به‌ویژه اینکه افراد وقتی علامتی ندارند، عموما در رعایت همه جوانب ایمنی سختگیری را کاهش می‌دهند و سهل‌گیری می‌کنند. به گفته محرز، آنچه ما را در مقابل خطر ناقلان خاموش حفظ می‌کند همان راهکارهای سه‌گانه فاصله اجتماعی، شست‌وشوی مرتب دست‌ها و استفاده منظم و مستمر از ماسک مناسب است.
- مسئله بدون علامت‌ها پیچیده است
تحقیقات جدید نشان می‌دهد از هر ۵عفونت ویروس کرونا دست‌کم یک مورد بدون علامت وجود دارد. محققان دانشگاه برن در سوئیس که مطالعات گسترده‌ای درباره علائم کووید-۱۹داشته‌اند و نتایج آن در مدیکال نیوز تودی، منتشر شده، می‌گویند که در بهترین حالت ۲۰درصد افرادی که به کرونا مبتلا می‌شوند، هیچ علائمی را نشان نمی‌دهند.
البته این عدد قطعی نیست و متخصصان درباره آن اختلاف‌نظر دارند؛ برای مثال هانا حکیم، پزشک متخصص کودکان می‌گوید نتایج بررسی‌های او نشان داده که ۳۰تا ۴۰درصد مبتلایان به کرونا می‌توانند بدون علامت باشند. به گفته حکیم، اساسا یکی از دلایلی که چرخه انتقال ویروس کرونا را فعال و زنده نگه می‌دارد همین است که بخش عمده‌ای از فرایند انتقال کووید-۱۹را ناقلان خاموش انجام می‌دهند.
عفونت‌های بدون علامت می‌توانند به اندازه موارد جدی بیماری عفونی باشند. دلیل این امر آن است که غلظت ویروس در ترشحات بینی و دهان اوایل شکل‌گیری روند عفونت به اوج خود می‌رسد و می‌تواند به بیش از یک‌میلیارد ویروس در میلی‌لیتر برسد؛ بنابراین افراد بدون علامت یا افرادی که در مراحل اولیه بیماری هستند و ممکن است از ابتلای خود اطلاع نداشته باشند، بیشترین آلودگی را دارند.
- هم ماسک و هم فاصله اجتماعی
یکی از چالشهایی که نقش بی‌علامت‌ها را در انتقال کرونا تقویت می‌کند، سهل‌گیری در استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی است. شما در سالن غذاخوری محل کارتان نشسته‌اید و دوست نزدیک شما هم در فاصله چند متری‌تان مشغول غذاخوردن است؛ طبیعتا در این شرایط نمی‌تواند ماسک به چهره داشته باشد، اما اگر ناقل بدون علامت باشد، می‌تواند بیماری را به شما منتقل کند؛ بنابراین شما در هر زمانی و هر شرایطی به رعایت فاصله اجتماعی نیاز دارید. دقیقا به همین دلیل است که شما باید پشت میز دیگری بنشینید و تنهایی غذا بخورید.
متخصصان می‌گویند یکی از باورهای نادرست دیگر این است که بسیاری از افراد ماسک نمی‌زنند و می‌گویند که فاصله اجتماعی را رعایت می‌کنیم؛ درحالی‌که در زمان گفت‌وگو یا حتی زمانی که ما در فضاهای عمومی از کنار هم عبور می‌کنیم، می‌توانیم به‌عنوان یک ناقل خاموش بیماری را گسترش بدهیم. اجازه بدهید موضوع را با یک مثال ساده تمام کنیم. شما در آسانسور هستید و عطسه می‌کنید؟ اگر ناقل خاموش باشید و از ماسک مناسب استفاده نکنید، چه اتفاقی می‌افتد؟
طبق یک مطالعه جدید، ذرات ویروس کرونا ناشی از سرفه و قطرات تنفسی درصورت بسته بودن درها می‌تواند تا نیم‌ساعت در داخل آسانسور در هوا باقی بماند. متخصصان دانشگاه آمستردام هلند آزمایش‌هایی را بررسی و مسیر سرفه‌ها را در داخل آسانسور بیمارستانی پیگیری کردند تا مشخص کنند دوام آنها در شرایط مختلف تا چه حدی است.
وقتی درهای آسانسور بسته می‌مانند، قطره آلوده می‌تواند تا نیم‌ساعت در فضای آسانسور باشد، اما اگر درهای آسانسور مدام باز باشد، قطره‌های آلوده در مدت ۴دقیقه از بین می‌رود. در حالت عادی که درهای آسانسور به‌طور متعدد باز و بسته می‌شوند و افراد در آن سرفه یا با صدای بلند صحبت می‌کنند، ذرات ویروسی می‌تواند به‌مدت ۱۰ دقیقه در کابین آسانسور باقی بماند. در اینجا حتما فاصله اجتماعی جواب نمی‌دهد، اما استفاده از ماسک و رفتار اجتماعی مناسب به این معنا که وقتی در کابین آسانسور هستیم حتی‌الامکان با هم صحبت نکنیم به قطع زنجیره انتقال کمک می‌کند.
همه ما باید به این فکر کنیم که به‌طور بالقوه یک ناقل خاموش هستیم! در خیابان، در آسانسور و در فضاهای عمومی باز یا بسته؛ هر جایی که ممکن است بتوانیم فرد دیگری را آلوده کنیم. این یک مسئولیت اجتماعی است.
نظر شما