این خبر از ۲ جهت عجیب و جالب بود؛ اول اینکه رشد کامل جنین در جایی خارج از رحم، مورد کاملا نادری به حساب می‌آید؛ دوم اینکه هیچ‌یک از مراقبین بهداشتی مادر ۳۴ ساله، متوجه بارداری خارج‌رحمی مادر نشده بودند (که اگر شده بودند، حتما قبل از رسیدن به این مرحله، حکم به ختم بارداری می‌دادند) مادر در دوران بارداری هیچ عارضه غیرطبیعی نداشت و آنها تنها وقتی فهمیدند جنین در تخمدان رشد کرده که شکم مادر را برای یک جراحی سزارین کاملا عادی، باز کرده بودند و ناگهان دیدند که در رحم مادر خبری از جنین نیست، بلکه جنین در تخمدان او رشد کرده است.
روی هم رفته، پزشکان، تولد او را به یک معجزه شبیه می‌دانستند، چرا که اصولا بارداری خارج‌رحمی، یک بیماری و عارضه به حساب می‌آید و مشکلات و درمان‌های خاص خود را هم دارد.
بارداری خارج‌رحمی، یا نابه‌جا، تعریف ساده‌ای دارد. جایگزینی تخم بارور شده، در جایی غیراز رحم. این جای دیگر، می‌تواند در هرجایی از مسیر حرکت تخمک و تخم باشد، از تخمدان گرفته تا لوله‌های رحمی.
همچنین ممکن است در موارد نادری، تخم به جای اینکه وارد رحم شود و در آنجا جایگزین شود، در فضای شکمی بیفتد و در آنجا مستقر شود.
جنین سرراهی
به‌طور کلی می‌توان گفت از هر هزار بارداری، ۲۰ مورد آن به‌صورت نابه‌جا و خارج رحم اتفاق می‌افتد. با این حال از بین تمام این موارد، تخمدان جای نادری برای رشد تخم بارورشده به حساب می‌آید.
بیشترین جایی که معمولا تخم بارورشده، اشتباهی در آن مستقر می‌شود، مناطق مختلف لوله‌های رحمی است. اما می‌تواند در مناطق مختلف دیگر نیز، به‌طورنادر، جایگزین شود؛
از جمله در تخمدان، در حدود ۱۵ درصد موارد ممکن است این اتفاق بیفتد. در گردن رحم (سرویکس) این احتمال به همین اندازه کم است و از کل موارد حاملگی‌های نابه‌جا، 4/1 درصد در شکم جایگزین می‌شوند.
با این حساب می‌توان گفت این مورد، یکی از موارد بسیار نادری بوده که هم جنین در تخمدان جایگزین شده و هم در این مکان توانسته به رشد طبیعی خود، تا مرحله زایمان، ادامه دهد.
دردسرهای آدرس عوضی
تنها رحم شرایط نگهداری، تشکیل جفت و تغذیه و اکسیژن‌رسانی کافی به جنین را دارد، به همین دلیل، جایگزینی تخم بارورشده در مناطق دیگر، غیرطبیعی تلقی شده و معمولا به سرانجام نمی‌رسد.
در این حالت تخم رهاشده در منطقه نامعمول، باعث به وجود آمدن عوارض گوناگونی می‌شود.
در مرحله اول، سلول‌هایی که مسئول به وجود آوردن جفت در یک جنین طبیعی هستند، می‌خواهند به دیواره اطراف‌شان دست‌اندازی کنند و دیواره مشترکی با آن بسازند تا تغذیه جنین از این راه صورت گیرد. این دست‌اندازی، باعث خونریزی، تغییرشکل محل و نهایتا ایجاد درد در مادر می‌شود.
همچنین در اغلب موارد جنین به وجود آمده و جایگزین‌شده در محل غیرطبیعی، غیرطبیعی هم هست؛ چنان‌که در ۸۰ درصد موارد، اینگونه جنین‌ها دچار سقط خود‌به‌خودی می‌شوند.
وقوع سقط نیز، با علائمی همچون درد و خونریزی‌های خفیف یا متوسط همراه است. البته اگر لوله رحمی یا تخمدان نیز همراه با آن پاره شود، ممکن است میزان این خونریزی بیشتر و برای مادر خطرناک باشد.
یک آمار ناراحت‌کننده هم در این باره بشنوید تا باور کنید که بارداری و وضع حمل این خانم آمریکایی، تا چه اندازه با خوش‌شانسی همراه بوده است: بارداری‌های نابه‌جا، مسئول ۵ تا ۶ درصد تمام موارد مرگ‌ومیر مادران باردار به شمار می‌روند که ۹۰ درصد این مرگ‌ها، به‌علت خونریزی رخ می‌دهد.
یافتن منشا درد
از آنجا که بارداری نابه‌جا را باید در اوایل بارداری تشخیص داد و در این زمان ممکن است هنوز مادر از بارداری خودش خبر نداشته باشند، تشخیص این بیماری کمی مشکل است.
به‌طور کلی یک مثلث، با ۳ علامت شاخص، راهنمای پزشکان در تشخیص این بیماری است: قطع عادت ماهانه، خونریزی‌های نامنظم واژینال و درد زیر شکم، که این آخری، از مهم‌ترین آنهاست که در ۹۰ تا ۱۰۰ درصد زنان دچار بارداری نابه‌جا، شایع‌ترین شکایت است.
یکی از مهم‌ترین تشخیص‌ها در زنان در سن باروری که با درد شکم به اورژانس بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، بارداری نابه‌جاست که با گرفتن شرح‌حال دقیق از سیر در ۲ علائم و همچنین معاینه بیمار و انجام برخی آزمایش‌ها، مانند آزمایش بارداری (آزمایش بتا اچ‌سی‌جی) به‌صورت مداوم و چند بار پشت سرهم، می‌توان تا حد زیادی بیماری را تشخیص داد.
جلوی خطر را از کجا می‌توان گرفت؟
البته هنوز هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری دقیق و کامل از بارداری در خارج رحم یافت نشده است؛ چنان‌که نمی‌توان قبل از وقوع بارداری تعیین کرد که کدام دسته از خانم‌ها واقعا در معرض خطر جایگزین شدن جنین‌شان در خارج از فضای رحم هستند.
با این حال برخی خصوصیات هستند که در بین خانم‌های دچار این مشکل بیشتر دیده شده‌اند و مرور آنها می‌تواند در این باره کمک‌کننده باشد.
مهم‌ترین این خصوصیات، وجود عفونت‌های قبلی در لوله‌های رحمی است. بررسی‌های مختلف نشان داده بیش از ۵۰ درصد زنانی که دچار بارداری خارج‌رحمی می‌شوند، سابقه عفونت در لوله‌های رحمی، در رحم، تخمدان‌ها و ناحیه لگنی داشته‌اند.
به‌خصوص وقتی این عفونت‌ها به موقع درمان نشوند و حالت مزمن به‌خود بگیرند، احتمال اینکه باعث بروز تنگی و چسبندگی در مسیر حرکت تخمک و تخم شوند، بیشتر می‌شود و این امر، جایگزینی آن را در لوله‌ها تسهیل می‌کند. اندومتریوز، یا وجود بافت رحمی در جایی غیراز رحم نیز، می‌تواند از عوامل تسهیل‌‌کننده بارداری نابه‌جا باشد.
بررسی‌ها نشان داده برخی روش‌های پیشگیری از بارداری هم می‌تواند احتمال بروز بارداری نابه‌جا را، به‌طور محدود افزایش دهد. از جمله این روش‌ها، می‌توان به آی‌یودی(IUD) و نیز قرص‌های معروف به صبح روز بعد اشاره کرد.
هر عامل دیگری که باعث دستکاری در مسیر، به‌خصوص در لوله‌های رحمی شود، می‌تواند احتمال بارداری نابه‌جا را بالا ببرد. به‌عنوان مثال، جراحی‌های لگنی از جمله این عوامل‌اند.
بستن لوله‌ها، یکی از مهم‌ترین جراحی‌هایی هستند که می‌توانند باعث ایجاد تنگی و انسداد در لوله‌ها شوند و اگرچه احتمال بارداری در این حالت بسیار کم است، اما اگر بارداری اتفاق بیفتد، احتمال نابه‌جا بودن آن زیادتر از یک بارداری طبیعی است.
سیگار کشیدن، دوش‌های واژینال و سن پایین در هنگام اولین نزدیکی نیز از جمله عواملی هستند که اندکی خطر نابه‌جا شدن بارداری را بالا می‌برند.
درمان یا قتل؟!
شاید دورا کوچولو، نوزادی که حاصل بارداری تخمدانی مادرش بوده، شانس آورده که مراقبین بهداشتی مادرش زودتر متوجه غیرطبیعی بودن محل رشد او نشده‌اند؛ چرا که درمان بارداری خارج‌رحمی، از بین بردن آن است.
تمام بحث‌ها در مورد شیوه درمان بارداری نابه‌جا، بر سر این است که از چه روشی برای از بین بردن این جنینی که در این محل غیرطبیعی جایگزین شده استفاده کنیم تا به مادر کمترین آسیب را برسانیم.
همچنین در مواردی که همزمان یک جنین، در داخل رحم و به‌طور طبیعی و یک جنین در محلی غیرطبیعی رشد می کند، درمان مشکل می‌شود، چون ممکن است درمان‌های از بین برنده جنین نابه‌جا، به جنین اصلی هم صدمه بزند. (البته وجود ۲ جنین به این حالت بسیار نادر است؛ حدود ۱ در ۳۰ هزار مورد بارداری).
به‌طور کلی، راه‌های درمان فعلی، شامل تزریق داروهای کشنده جنین به مادر و نیز تزریق مستقیم دارو به‌خود جنین و نیز خارج کردن جنین نابه‌جا از طریق جراحی است.
البته درصورتی که محل جایگزینی غیرطبیعی در اثر دست‌اندازی سلول‌های جنینی پاره شده باشد و مادر دچار خونریزی شدید و ناگهانی شده باشد، درمان‌های حمایتی مثل دادن سرم و خون نیز حتما مورد نیاز است.
