ایران کشوری است که متأسفانه هنوز برنامه مدیریت جامع و کاملی درخصوص دفع صحیح و بهداشتی زباله ندارد.
هرچند زباله‌های شهری تا حدودی ساماندهی شده‌اند ولی معضل زباله‌های صنعتی، بیمارستانی و کلا زباله‌های خطرناک مسئله‌ای است که با وجود تمهیدات به عمل آمده برون بخشی، هنوز حل نشده است.
این در حالی است که کشورهای صنعتی و پیشرفته دنیا سال‌ها ست برای حل این معضل، راه حل‌های مناسبی یافته و شیوه ای خاص در بهبود وضعیت زیست محیطی و حذف این مواد خطرناک از محیط‌زیست دارند.
براساس تعریفی که آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا به‌دست داده، مواد زائد خطرناک به مواد زائد یا ترکیبی از مواد زائد گفته می‌شود که می‌توانند سلامت انسان یا سایر موجودات زنده را در معرض خطر قرار دهند. این مواد شامل زباله‌های رادیواکتیو، شیمیایی و بیولوژیکی قابل انفجار و قابل احتراقی هستند که هریک تعاریف خاص خود را دارند.
در این میان زباله‌های بیمارستانی که بیمارستان‌ها و مراکز تحقیقات بیولوژیکی تولید می‌کنند در شمار زباله‌هایی قرار دارند که برای سلامت انسان بسیار خطرآفرینند.
چراکه زباله‌های این گروه، به‌علت عفونی بودن، قدرت آلوده‌سازی بالایی دارند و چنانچه به شیوه درست جمع‌آوری و دفع نشوند، مشکلات بسیاری ایجاد می‌کنند.
این در حالی است که بنا به آمار، سرانه تولید زباله بیمارستانی به ازای هر تخت در شبانه روز محاسبه می‌شود که بسته به وضعیت درآمد، توسعه شهرنشینی و سطح فرهنگ میزان تولید آن افزایش یا کاهش می‌یابد.
در حال حاضر روزانه در حدود ۷۵۰۰ تن زباله در تهران تولید می‌شود که ۷۵۰ تن از آن (۱۰ درصد)، مربوط به زباله‌های بیمارستانی و نیمی از آن مربوط به زباله‌های عفونی (پاتولوژیک) است.
مخاطرات زیست محیطی این زباله‌ها عمدتاً شامل خطرات ناشی از عدم‌کنترل صحیح، به‌خصوص در نوع اتمی آن باعث بروز انواع سرطان‌هاست.
شیوع بیماری‌های واگیردار و غیرواگیردار، آلودگی منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی به شیرابه‌های سمی و شیمیایی، رشد و تکثیر موجودات موذی، نازیبایی محیط‌زیست و ورود گازهای زیان آور به محیط بر اثر احتراق این زباله‌ها از دیگر مخاطرات این زباله‌هاست.
اما چه می توان کرد؟ برنامه ریزی برای استقرار یک خط‌مشی کارآمد پیش از هر چیز نیازمند سیستم مدیریت منسجم، قوانین و مقررات، ضمانت اجرایی و تعهد و در آخر مسئولیت پذیری مسئولان است.
هرچند که امروزه در سراسر جهان روش‌های زیادی برای دفع مناسب زباله‌های بیمارستانی وجود دارد ولی معضل کشور ما نبود استانداردهای خاص این دسته از زباله‌ها و شرایط مناسب در حمل‌ونقل، نگهداری و دفن بهداشتی یا دفع از طریق زباله سوزهاست که متأسفانه هنوز راه‌حلی در انتخاب روش صحیح مدیریت این مواد درنظر گرفته نشده است.
از سوی دیگر مهم‌ترین ضعفی که در این زمینه وجود دارد نبود این استانداردها و سپس ضمانت اجرایی در نحوه دفع صحیح این دسته از مواد است.
ویژگی‌های محل دفن، ظروف حمل‌ونقل مناسب، جداسازی از مبدأ تولید، ذخیره‌سازی و بازیافت، از مواردی است که در کشور ما کمتر به آن پرداخته شده و نیازمند به همکاری‌های دو طرفه سازمان‌های ذی‌صلاح در این زمینه است.
اما پیش از هرچیز نقش آموزش و اطلاع رسانی درخصوص این زباله‌ها باید در دستور کار قرار گیرد تا جامعه با زباله و تاثیر آن برسلامت فردی و اجتماعی و حفظ بهداشت محیط آشنا شود. این نخستین گام برای مقابله با این معضل است.
