به گزارش همشهری آنلاین به نقل از گاردین، دکتر ژیواگو، یکی از بزرگترین فیلم‌های بریتانیایی تمام دوران است که در سال ۱۹۶۵ توسط دیوید لین کارگردانی شد. در این فیلم گروهی از بازیگران تراز اول چون عمر شریف، جولی کریستی و الک گینس نقش‌آفرینی کردند. اما این اقتباس حماسی از دکتر ژیواگو، داستان عاشقانه‌ای که بوریس پاسترناک در تقابل با انقلاب اکتبر روسیه نوشت، ممکن بود هرگز به وقوع نپیوندد، اگر برنامه‌ریزی برای تولید آن ابتدا در امریکا انجام می‌شد.
جیمز فنیک، پژوهشگر تاریخ سینما، کشف کرده است که دو تن از مشهوترین چهره‌های تاریخ سینما، استنلی کوبریک و کرک داگلاس، تلاش بی‌حاصلی برای دست یافتن به حق ساختن فیلم دکتر ژیواگو، زودتر از لین و در اواخر دهه ۱۹۵۰ داشتند.
مطابق اسناد منتشر نشده، کوبریک شخصا به بوریس پاسترناک نامه نوشت و داگلاس امیدوار بود که فیلمبرداری در اتحاد جماهیر شوروی انجام پذیرد. مخاطبان تنها می‌توانند تصور کنند که چه چیزی ممکن بود حاصل این کار باشد. داگلاس و کوبریک در دو شاهکار دیگر، یکی «راه‌های افتخار» یکی از قدرتمندترین آثار ضدجنگ تاریخ سینما و دیگری «اسپارتاکوس» داستان قیام برده‌ها در جمهوری روم، که به ترتیب در سال‌های ۱۹۵۷ و ۱۹۶۰ ساختند، همکاری کردند. به گفته فنیک، دکتر ژیواگو واقعیت ناشناخته‌ای در کارنامه کوبریک و داگلاس است.
پاسترناک رمانش را در سال ۱۹۵۵ به پایان برد و به دلیل اینکه به نظر می‌رسید در کتاب به شوروی تاخته، انتشار این کتاب در سراسر اتحاد جماهیر شوروی ممنوع شد. دست‌نوشته پاسترناک به غرب قاچاق شد و در سال ۱۹۵۷ یک ناشر ایتالیایی حق انتشار را خرید و کتاب را منتشر کرد. این امر به پاسترناک کمک کرد تا در سال ۱۹۵۸ برنده نوبل ادبیات شود.
فنیک در جستجوهای خود به نامه‌ای برخورد که کوبریک در ۸ ژانویه ۱۹۵۹ به پاسترناک نوشته و در آن کیفیت کارهای قبلی خود را برای او توضیح می‌دهد: آخرین فیلمی که ساختیم، راه‌های افتخار، در بلژیک برزیل و فنلاند برنده جایزه بهترین فیلم سال شد. حالا مایلیم امتیاز اقتباس سینمایی دکتر ژیواگو را بگیریم. با نماینده ناشر ایتالیایی در نیویورک تماس گرفته‌ایم، اما مذاکرات به بن‌بست خورده چرا که هنوز برای نهایی کردن قرارداد آماده نیستند.»
شواهد و مستندات نشان می‌دهند که کوبریک و تهیه‌کننده‌اش جیمز بی هریس در صدد خرید امتیاز اقتباس فیلم در دسامبر ۱۹۵۸ بودند و همین‌طور مذاکراتی را با کمپانی فیلمسازی براینا متعلق به کرک داگلاس ترتیب داده بودند.
فنیک، مدرس ارشد رسانه در دانشگاه شفیلد هالام، کشف خود را در دو کتاب هنوز منتشر نشده‌اش، تولیدات استنلی کوبریک و سینما در سایه: زمینه‌های تاریخی و تولیدی فیلم‌های هرگز ساخته نشده، آورده است. او این مدارک در رابطه با ژیواگو را در بایگانی کوبریک در دانشگاه هنر لندن و در میان مقالات کرک داگلاس در مرکز تحقیقات فیلم و تئاتر ویسکانسین یافته است. واکنش اولیه او به این شواهد، ناباوری بود چرا که اعتقاد داشت در آن برهه کوبریک بعید بوده که به دنبال اقتباس از یک شاهکار ادبی باشد و بیشتر به دنبال داستان‌های جنایی عامه‌پسند بود. با این حال در میان یادداشت‌های کوبریک، به نوشته‌هایی برخورد که احتمالا متعلق به اوایل دهه ۱۹۵۰ هستند. کوبریک نوشته است: لحظه قطعی موفقیت برای یک کارگردان زمانی است که به او اجازه داده شود از یک اثر ادبی کلاسیک با ۶۰۰ صفحه فیلم بسازد، چیزی که زیاد از آن سردرنمی‌آورد و به دلیل پیچیدگی طرح یا فرم و محتوای دست‌نیافتنی آن، درست به تصویر درآوردنش ممکن نخواهد بود.
فنیک می‌گوید: این احتمالا توجیه می‌کند که چطور کوبریک در تلاش بود که فیلمی با اقتباس از ژیواگو بسازد... من تصور می‌کنم فیلم بزرگ و حماسی اسپارتاکوس هم اقتباسی از رمان هاوارد فاست در ۱۹۵۱ باشد. او همین‌طور تعجب و ناباوریش را درباره قصد داگلاس مبنی بر فیلمبرداری اثر در اتحاد جماهیر شوروی، اظهار می‌کند: «آن هم با بگیر و ببندهایی که در امریکا علیه کمونیست‌ها در جریان بود.» با این حال در اسپارتاکوس، داگلاس نقشی در خاتمه دادن به لیست سیاه ضد کمونیست هالیوود داشت، آن‌جا که اصرار کرد نام دالتون ترامبو، که در لیست سیاه بود به عنوان نویسنده فیلمنامه در فیلم ذکر شود.
فنیک معتقد است داگلاس احتمالا برای خودش نقش یوری ژیواگو را در نظر گرفته بود که در فیلم دیوید لین، عمر شریف این نقش را بازی کرده است. او البته با ایده فیلمبرداری در اتحاد جماهیر شوروی قصد داشت نقش بیشتری داشته باشد و می‌خواست به عنوان سفیر فرهنگی ایالات متحده ظاهر شود.
نظر شما